Sutra Navigation: Mahanishith ( મહાનિશીય શ્રુતસ્કંધ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1117542
Scripture Name( English ): Mahanishith Translated Scripture Name : મહાનિશીય શ્રુતસ્કંધ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

अध्ययन-५ नवनीतसार

 Translated Chapter :

અધ્યયન-૫ નવનીતસાર
Section : Translated Section :
Sutra Number : 842 Category : Chheda-06
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तओ गोयमा अप्प संकिएणं चेव चिंतियं तेण सावज्जायरिएणं जहा णं– जइ इह एयं जहट्ठियं पन्नवेमि तओ जं मम वंदनगं दाउमाणीए तीए अज्जाए उत्तिमंगेण चलणग्गे पुट्ठे तं सव्वेहिं पि दिट्ठमेएहिं ति। ता जहा मम सावज्जायरियाहिहाणं कयं तहा अन्नमवि किंचि एत्थ मुद्दंकं काहिंति। अहन्नहा सुत्तत्थं पन्नवेमि ता णं महती आसायणा। ता किं करियव्वमेत्थं ति। किं एयं गाहं पओवयामि किं वा णं अन्नहा पन्नवेमि अहवा हा हा न जुत्तमिणं उभयहा वि। अच्चंतगरहियं आयहियट्ठीणमेयं, जओ न मेस समयाभिप्पाओ जहा णं जे भिक्खू दुवालसंगस्स णं सुयनाणस्स असई चुक्कखलियपमायासंकादी सभयत्तेणं पयक्खरमत्ता बिंदुमवि एक्कं पओवेज्जा अन्नहा वा पन्नवेज्जा, संदिद्धं वा सुत्तत्थं वक्खाणेज्जा। अविहीए अओगस्स वा वक्खाणेज्जा। से भिक्खू अनंतसंसारी भवेज्जा। ता किं रेत्थं, जं होही तं च भवउ, जहट्ठियं चेव गुरुवएसाणुसारेणं सुत्तत्थं पवक्खामि त्ति चिंतिऊणं गोयमा पवक्खाया निखिलावयवविसुद्धा सा तेण गाहा। एयावसरम्मि चोइओ गोयमा सो तेहिं दुरंत पंत लक्खणेहिं जहा जइ एवं ता तुमं पि ताव मूल गुणहीणो। जाव णं संभरेसु तं जं तद्दिवसं तीए अज्जाए तुज्झं वंदनगं दाउकामाए पाए उत्तिमंगेणं पुट्ठे। ताहे इहलोइगायस हीरू खरसत्थरीहूओ। गोयमा सो सावज्जायरिओ चिंतिओ जहा जं मम सावज्जायरियाहिहाणं कयं इमेहिं तहा तं किं पि संपयं काहिंति। जे णं तु सव्व लोए अपुज्जो भविस्सं, ता किमेत्थं पारिहारगं दाहामि त्ति चिंतमाणेणं संभरियं तित्थयर वयणं जहा णं जे केई आयरिए, इ वा मयहरए, इ वा गच्छाहिवई सुयहरे भवेज्जा। से णं जं किंचि सव्वण्णू अनंत नाणीहिं पावाववाय ट्ठाणं पडिसेहियं तं सव्वं सुयाणुसारेणं विन्नायं सव्वहा सव्व पयारेहि णं नो समायरेज्जा, नो णं समायरिज्जमाणं समनुजाणेज्जा। से कोहेण वा, माणेण वा, मायाए वा, लोभेण वा, भएण वा, हासेण वा, गारवेण वा, दप्पेण वा, पमाएण वा, असती चुक्क खलिएण वा, दिया वा, राओ वा, एगओ वा, परिसागओ वा, सुत्ते वा, जागरमाणे वा, तिविहं तिविहेणं मणेणं वायाए काएणं एतेसिमेवपयाणं। जे केइ विराहगे भवेज्जा से णं भिक्खू भूओ भूओ णिंदणिज्जे, गरहणिज्जे, खिंसणिज्जे, दुगुंछणिज्जे, सव्व लोग परिभूए बहू वाहि वेयणा परिगय सरीरे उक्कोसट्ठितीए अनंत संसार सागरं परिभमेज्जा। तत्थ णं परिभममाणे खणमेक्कं पि न कहिंचि कयाइ निव्वुई संपावेज्जा। ता पमाय गोयर गयस्स णं मे पावाहमाहम हीन सत्त काउरिसस्स इहइं चेव समुट्ठियाए महंता आवई। जेणं न सक्को अहमेत्थं जुत्ती-खमं किंचि पडिउत्तरं पयाउं जे। तहा परलोगे य अनंत भव परंपरं भममाणो घोर दारुणानंत सोय दुक्खस्स भागी भवीहामि हं मंदभागो त्ति। चिंतयंतोऽवलक्खिओ सो सावज्जायरिओ गोयमा तेहिं दुरायार पाव कम्म दुट्ठ सोयारेहिं जहा णं अलिय खर सत्थरीभूओ एस। तओ संखुद्धमणं खर सत्थरीभूयं कलिऊणं च भणियं तेहिं दुट्ठ सोयारेहिं जहा– जाव णं नो छिन्नमिणमो संसयं ताव णं उड्ढं वक्खाणं अत्थि। ता एत्थं तं परिहारगं वायरेज्जा। जं पोढ जुत्ती खमं कुग्गाह णिम्महण पच्चलं ति। तओ तेण चिंतियं जहा नाहं अदिन्नेणं पारिहारगेणं चुक्किमोमेसिं, ता किमेत्थ पारिहारगं दाहामि त्ति चिंतयंतो पुणो वि गोयमा भणिओ सो तेहिं दुरायारेहिं जहा किमट्ठं चिंतासागरे णिमज्जि-ऊणं ठिओ सिग्घमेत्थं किंचि पारिहारगं वयाहि, नवरं तं पारिहारगं भणेज्जा। जं जहुत्तत्थकियाए अव्वभिचारी। ताहे सुइरं परितप्पिऊणं हियएणं भणियं सावज्जारिएणं जहा एएण अत्थेणं जग गुरूहिं वागरियं जं अओगस्स सुत्तत्थं न दायव्वं, । जहा–
Sutra Meaning : ત્યારે તેમણે વિચાર્યું કે જો અહીં હું યથાર્થ પ્રરૂપણા કરીશ તો તે સમયે વંદના કરતી તે આર્યાએ પોતાના મસ્તક વડે મારા ચરણાગ્રનો સ્પર્શ કર્યો હતો. તે સર્વે આ ચૈત્યવાસીએ મને જોવો હતો. તો જે રીતે મારું સાવદ્યાચાર્ય નામ પડ્યું. તે પ્રમાણે બીજું પણ તેવું અવહેલના કરનાર નામ ઠોકી બેસાડશે. જેથી સર્વલોકમાં હું અપૂજ્ય થઈશ. તો હવે સૂત્ર અને અર્થ અન્યથા પ્રરૂપું. પરંતુ એમ કરવામાં મહા આશાતના થશે તો હવે મારે શું કરવું ? આ ગાથાની પ્રરૂપણા કરવી કે ન કરવી ? અથવા તો જુદા – જુદા રૂપે કરવી ? અથવા તો અરેરે ! આ યુક્ત નથી. એમ બંને પ્રકારે અત્યંત ગર્હણીય છે. આત્મહિતમાં રહેલાએ વિરુદ્ધ પ્રરૂપણા કરવી એ યોગ્ય ન ગણાય કેમ કે શાસ્ત્રનો અભિપ્રાય છે કે – જે સાધુ બાર અંગરૂપ શ્રુતવચનને વારંવાર ચૂકી જાય, સાલના પામે, પ્રમાદ કરે, શંકાદિના ભયથી એક પણ પદ, અક્ષર, બિંદુ, માત્રાને અન્યથા રૂપે વિરુદ્ધ પ્રરૂપણા કરે. સંદેહવાળી સૂત્ર અને અર્થની વ્યાખ્યા કરે. અવિધિથી અયોગ્યને વાચના આપે, તે સાધુ અનંત સંસારી થાય. હવે મારે શું કરવું? જે થવાનું હોય તે થાઓ. ગુરુના ઉપદેશાનુસાર યથાર્થ સૂત્રાર્થને જણાવું. એમ વિચારી ગૌતમ! સમગ્ર અવયવ વિશુદ્ધ એવી ગાથાનું યથાર્થ વ્યાખ્યાન કર્યું. આ અવસરે હે ગૌતમ! દુરંત, પ્રાંત, અધમ લક્ષણ વાળા તે વેશધારીઓએ સાવદ્યાચાર્યનો પ્રશ્ન કર્યો કે જો એમ છે તો તમે પણ મૂળગુણથી રહિત છો કેમ કે તમે તે દિવસ યાદ કરો કે પેલી આર્યાએ વંદન કરતા તેના મસ્તકથી તમારા પગનો સ્પર્શ કર્યો હતો. તે સમયે આ લોકના અપયશથી ભય પામેલા, અતિ અભિમાન પામેલા તે સાવદ્યાચાર્ય નામ ઠોકી બેસાડ્યું તેમ અત્યારે પણ તેવું કંઈક નામ પાડશે તો હું સર્વ લોકમાં અપૂજ્ય થઈશ. તો હવે અહીં મારે શું સમાધાન આપવું? એમ વિચારતા તેમને તીર્થંકર વચન યાદ આવ્યું કે જે કોઈ આચાર્યાદિ શ્રુતધારક હોય તેણે જે કંઈપણ સર્વજ્ઞ અનંતજ્ઞાની ભગવંતોએ પાપ અને અપવાદ સ્થાનકોને પ્રતિષેધ્યા હોય તે સર્વ શ્રુતાનુસાર જાણીને સર્વ પ્રકારે ન આચરે કે ન તેને અનુમોદે. ક્રોધ – માન – માયા – લોભથી, હાસ્ય – ગારવ – દર્પ – પ્રમાદ વડે વારંવાર ચૂકી જતા કે સ્ખલના થતા દિવસે કે રાત્રે, એકલા કે પર્ષદામાં હોય, સૂતો કે જાગતો હોય, ત્રિવિધ ત્રિવિધે આ સૂત્ર કે અર્થના એક પદના વિરાધક જે કોઈ થાય, તે સાધુ વારંવાર નિંદનીય, ગર્હણીય, ખીંસ્ય, દુર્ગંછીય, સર્વલોકથી પરાભવ પામનાર, અનેક વ્યાધિ વેદનાથી વ્યાપ્ત શરીરી, ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિક અનંત સંસાર સાગરમાં પરિભ્રમણ કરનારા થાય છે. તેમાં પરિભ્રમતા ક્ષણવાર પણ ક્યાંય શાંતિ ન પામે. તો પ્રમાદાધીન થયેલ, પાપી, અધમાધમ, હીનસત્ત્વી, કાપુરુષ સમાન મને આ મોટી આપત્તિ થઈ છે, જેથી હું યુક્તિવાળુ સમાધાન આપવા સમર્થ નથી. પરલોકમાં પણ અનંતભવ પરંપરામાં ભમતા અનંતીવારે ઘોર ભયંકર દુઃખ ભોગવીશ. હું મંદ ભાગ્ય થયો છું. એમ વિચારતા તેમને તે દુરાચારી પાપકર્મી શ્રોતાએ બરાબર જાણી લીધા કે આ ખોટો અભિમાન છે. તેમ જાણીને તે શ્રોતાએ કહ્યું કે જ્યાં સુધી સંશય છેદો નહીં, ત્યાં સુધી વ્યાખ્યાન ન ઉઠાડશો. સમર્થ પ્રૌઢ યુક્તિ સહિત સમાધાન આપો. ત્યારે તેણે વિચાર્યું કે હવે તેમનું સમાધાન આપવું જ પડશે, તો હું કેમ આપું ? એમ વિચારતા હતા ત્યાં ફરી તે દુરાચારી બોલ્યા કે આમ ચિંતા સાગરમાં કેમ ડૂબ્યા છો ? જલદી સમાધાન આપો. જે સમાધાન કે જે આસ્તિકતામાં વાંધા વગરની યુક્તિવાળું હોય. પછી લાંબો સમય હૃદયમાં પરિતાપ અનુભવીને સાવદ્યાચાર્ય વિચાર્યું અને કહ્યું કે આ જ જગતગુરુએ કહ્યું છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tao goyama appa samkienam cheva chimtiyam tena savajjayarienam jaha nam– jai iha eyam jahatthiyam pannavemi tao jam mama vamdanagam daumanie tie ajjae uttimamgena chalanagge putthe tam savvehim pi ditthameehim ti. Ta jaha mama savajjayariyahihanam kayam taha annamavi kimchi ettha muddamkam kahimti. Ahannaha suttattham pannavemi ta nam mahati asayana. Ta kim kariyavvamettham ti. Kim eyam gaham paovayami kim va nam annaha pannavemi ahava ha ha na juttaminam ubhayaha vi. Achchamtagarahiyam ayahiyatthinameyam, jao na mesa samayabhippao jaha nam je bhikkhu duvalasamgassa nam suyananassa asai chukkakhaliyapamayasamkadi sabhayattenam payakkharamatta bimdumavi ekkam paovejja annaha va pannavejja, samdiddham va suttattham vakkhanejja. Avihie aogassa va vakkhanejja. Se bhikkhu anamtasamsari bhavejja. Ta kim rettham, jam hohi tam cha bhavau, jahatthiyam cheva guruvaesanusarenam suttattham pavakkhami tti chimtiunam goyama pavakkhaya nikhilavayavavisuddha sa tena gaha. Eyavasarammi choio goyama so tehim duramta pamta lakkhanehim jaha jai evam ta tumam pi tava mula gunahino. Java nam sambharesu tam jam taddivasam tie ajjae tujjham vamdanagam daukamae pae uttimamgenam putthe. Tahe ihaloigayasa hiru kharasattharihuo. Goyama so savajjayario chimtio jaha jam mama savajjayariyahihanam kayam imehim taha tam kim pi sampayam kahimti. Je nam tu savva loe apujjo bhavissam, ta kimettham pariharagam dahami tti chimtamanenam sambhariyam titthayara vayanam jaha nam je kei ayarie, i va mayaharae, i va gachchhahivai suyahare bhavejja. Se nam jam kimchi savvannu anamta nanihim pavavavaya tthanam padisehiyam tam savvam suyanusarenam vinnayam savvaha savva payarehi nam no samayarejja, no nam samayarijjamanam samanujanejja. Se kohena va, manena va, mayae va, lobhena va, bhaena va, hasena va, garavena va, dappena va, pamaena va, asati chukka khaliena va, diya va, rao va, egao va, parisagao va, sutte va, jagaramane va, tiviham tivihenam manenam vayae kaenam etesimevapayanam. Je kei virahage bhavejja se nam bhikkhu bhuo bhuo nimdanijje, garahanijje, khimsanijje, dugumchhanijje, savva loga paribhue bahu vahi veyana parigaya sarire ukkosatthitie anamta samsara sagaram paribhamejja. Tattha nam paribhamamane khanamekkam pi na kahimchi kayai nivvui sampavejja. Ta pamaya goyara gayassa nam me pavahamahama hina satta kaurisassa ihaim cheva samutthiyae mahamta avai. Jenam na sakko ahamettham jutti-khamam kimchi padiuttaram payaum je. Taha paraloge ya anamta bhava paramparam bhamamano ghora darunanamta soya dukkhassa bhagi bhavihami ham mamdabhago tti. Chimtayamtovalakkhio so savajjayario goyama tehim durayara pava kamma duttha soyarehim jaha nam aliya khara sattharibhuo esa. Tao samkhuddhamanam khara sattharibhuyam kaliunam cha bhaniyam tehim duttha soyarehim jaha– java nam no chhinnaminamo samsayam tava nam uddham vakkhanam atthi. Ta ettham tam pariharagam vayarejja. Jam podha jutti khamam kuggaha nimmahana pachchalam ti. Tao tena chimtiyam jaha naham adinnenam pariharagenam chukkimomesim, ta kimettha pariharagam dahami tti chimtayamto puno vi goyama bhanio so tehim durayarehim jaha kimattham chimtasagare nimajji-unam thio sigghamettham kimchi pariharagam vayahi, navaram tam pariharagam bhanejja. Jam jahuttatthakiyae avvabhichari. Tahe suiram paritappiunam hiyaenam bhaniyam savajjarienam jaha eena atthenam jaga guruhim vagariyam jam aogassa suttattham na dayavvam,. Jaha–
Sutra Meaning Transliteration : Tyare temane vicharyum ke jo ahim hum yathartha prarupana karisha to te samaye vamdana karati te aryae potana mastaka vade mara charanagrano sparsha karyo hato. Te sarve a chaityavasie mane jovo hato. To je rite marum savadyacharya nama padyum. Te pramane bijum pana tevum avahelana karanara nama thoki besadashe. Jethi sarvalokamam hum apujya thaisha. To have sutra ane artha anyatha prarupum. Paramtu ema karavamam maha ashatana thashe to have mare shum karavum\? A gathani prarupana karavi ke na karavi\? Athava to juda – juda rupe karavi\? Athava to arere ! A yukta nathi. Ema bamne prakare atyamta garhaniya chhe. Atmahitamam rahelae viruddha prarupana karavi e yogya na ganaya kema ke shastrano abhipraya chhe ke – je sadhu bara amgarupa shrutavachanane varamvara chuki jaya, salana pame, pramada kare, shamkadina bhayathi eka pana pada, akshara, bimdu, matrane anyatha rupe viruddha prarupana kare. Samdehavali sutra ane arthani vyakhya kare. Avidhithi ayogyane vachana ape, te sadhu anamta samsari thaya. Have mare shum karavum? Je thavanum hoya te thao. Guruna upadeshanusara yathartha sutrarthane janavum. Ema vichari gautama! Samagra avayava vishuddha evi gathanum yathartha vyakhyana karyum. A avasare he gautama! Duramta, pramta, adhama lakshana vala te veshadharioe savadyacharyano prashna karyo ke jo ema chhe to tame pana mulagunathi rahita chho kema ke tame te divasa yada karo ke peli aryae vamdana karata tena mastakathi tamara pagano sparsha karyo hato. Te samaye a lokana apayashathi bhaya pamela, ati abhimana pamela te savadyacharya nama thoki besadyum tema atyare pana tevum kamika nama padashe to hum sarva lokamam apujya thaisha. To have ahim mare shum samadhana apavum? Ema vicharata temane tirthamkara vachana yada avyum ke je koi acharyadi shrutadharaka hoya tene je kamipana sarvajnya anamtajnyani bhagavamtoe papa ane apavada sthanakone pratishedhya hoya te sarva shrutanusara janine sarva prakare na achare ke na tene anumode. Krodha – mana – maya – lobhathi, hasya – garava – darpa – pramada vade varamvara chuki jata ke skhalana thata divase ke ratre, ekala ke parshadamam hoya, suto ke jagato hoya, trividha trividhe a sutra ke arthana eka padana viradhaka je koi thaya, te sadhu varamvara nimdaniya, garhaniya, khimsya, durgamchhiya, sarvalokathi parabhava pamanara, aneka vyadhi vedanathi vyapta shariri, utkrishta sthitika anamta samsara sagaramam paribhramana karanara thaya chhe. Temam paribhramata kshanavara pana kyamya shamti na pame. To pramadadhina thayela, papi, adhamadhama, hinasattvi, kapurusha samana mane a moti apatti thai chhe, jethi hum yuktivalu samadhana apava samartha nathi. Paralokamam pana anamtabhava paramparamam bhamata anamtivare ghora bhayamkara duhkha bhogavisha. Hum mamda bhagya thayo chhum. Ema vicharata temane te durachari papakarmi shrotae barabara jani lidha ke a khoto abhimana chhe. Tema janine te shrotae kahyum ke jyam sudhi samshaya chhedo nahim, tyam sudhi vyakhyana na uthadasho. Samartha praudha yukti sahita samadhana apo. Tyare tene vicharyum ke have temanum samadhana apavum ja padashe, to hum kema apum\? Ema vicharata hata tyam phari te durachari bolya ke ama chimta sagaramam kema dubya chho\? Jaladi samadhana apo. Je samadhana ke je astikatamam vamdha vagarani yuktivalum hoya. Pachhi lambo samaya hridayamam paritapa anubhavine savadyacharya vicharyum ane kahyum ke a ja jagatagurue kahyum chhe.