Sutra Navigation: Jambudwippragnapati ( જંબુદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1107729
Scripture Name( English ): Jambudwippragnapati Translated Scripture Name : જંબુદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

वक्षस्कार ४ क्षुद्र हिमवंत

 Translated Chapter :

વક્ષસ્કાર ૪ ક્ષુદ્ર હિમવંત
Section : Translated Section :
Sutra Number : 129 Category : Upang-07
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तस्स णं पउमद्दहस्स पुरत्थिमिल्लेणं तोरणेणं गंगा महानई पवूढा समाणी पुरत्थाभिमुही पंच जोयणसयाइं पव्वएणं गंता गंगावत्तणकूडे आवत्ता समाणी पंच तेवीसे जोयणसए तिन्नि य एगून-वीसइभाए जोयणस्स दाहिनाभिमुही पव्वएणं गंता महया घडमुहपवत्तिएणं मुत्तावलिहारसंठिएणं साइरेगजोयणसइएणं पवाएणं पवडइ। गंगा महानई जओ पवडइ, एत्थ णं महं एगा जिब्भिया पन्नत्ता। सा णं जिब्भिया अद्धजोयणं आयामेणं, छस्सकोसाइं जोयणाइं विक्खंभेणं, अद्धकोसं बाहल्लेणं, मगरमुहविउट्टसंठाणसंठिया सव्ववइरामई अच्छा सण्हा। गंगा महानई जत्थ पवडइ, एत्थ णं महं एगे गंगप्पवायकुंडे नामं कुंडे पन्नत्ते–सट्ठिं जोयणाइं आयाम विक्खंभेणं, णउयं जोयणसयं किंचिविसेसाहियं परिक्खेवेणं दस जोयणाइं उव्वेहेणं अच्छे सण्हे रययामयकूले वइरामयपासाणे सुहोतारे सुउत्तारे नानामणितित्थबद्धे वइरतले सुवण्णसुज्झ-रययमणिवालुयाए वेरुलियमणिफालियपडलपच्चोयडे वट्टे समतीरे अनुपुव्वसुजायवप्पगंभीरसीयल जले संछण्णपत्तभिसमुणाले बहुउप्पल कुमुय नलिन सुभग सोगंधिय पोंडरीय महापोंडरीय सयपत्त सहस्सपत्त पप्फुल्ल केसरोवचिए अच्छविमलपत्थसलिलपुण्णे पडिहत्थभमंतमच्छकच्छभ अनेग-सउणगण मिहुणपवियरिय सद्दुन्नइयमहुरसर-णाइए पासाईए दरिसणिज्जे अभिरूवे पडिरूवे। से णं एगाए पउमवरवेइयाए एगेण य वनसंडेणं सव्वओ समंता संपरिक्खित्ते, वेइया वनसंडपमाणं वण्णओ भाणियव्वो। तस्स णं गंगप्पवायकुंडस्स तिदिसिं तओ तिसोवानपडिरूवगा पन्नत्ता, तं जहा–पुरत्थिमेणं दाहिणेणं पच्चत्थिमेणं। तेसि णं तिसोवानपडिरूवगाणं अयमेयारूवे वण्णावासे पन्नत्ते, तं जहा–वइरामया नेम्मा रिट्ठामया पइट्ठाणा वेरुलियामया खंभा सुवण्णरुप्पमया फलया लोहियक्खमईओ सूईओ वइरामया संधी नानामणिमया आलंबणा आलंबणबाहाओ। तेसि णं तिसोवानपडिरूवगाणं पुरओ पत्तेयं-पत्तेयं तोरणे पन्नत्ते। ते णं तोरणा नानामणिमया नानामणिमएसु खंभेसु उवणिविट्ठसंनिविट्ठा विविहतारारूवोवचिया विविहमुत्तंतरोवइया ईहामिय उसह तुरग नर मगर विहग वालग किन्नर रुरु सरभ चमर कुंजर वनलय पउमलयभत्तिचित्ता खंभुग्गय वइरवेइयापरिगयाभिरामा विज्जाहरजमलजुयलजंतजुत्ताविव अच्चीसहस्समालणीया रूवगसहस्स-कलिया भिसमाणा भिब्भिसमाणा चक्खुल्लोयणलेसा सुहफासा सस्सिरीयरूवा पासादीया दरिस-णिज्जा अभिरूवा पडिरूवा। तेसि णं तोरणाणं उवरिं बहवे अट्ठट्ठमंगलगा पन्नत्ता, तं जहा–सोत्थिय सिरिवच्छ नंदियावत्त वद्धमाणग भद्दासण कलस मच्छ दप्पणा सव्वरयणामया अच्छा जाव पडिरूवा। तेसि णं तोरणाणं उवरिं बहवे किण्हचामरज्झया नीलचामरज्झया लोहियचामरज्झया हालिद्दचामरज्झया सुक्किलचामरज्झया अच्छा सण्हा रुप्पपट्टा वइरामयदंडा जलयामलगंधिया सुरूवा पासाईया दरिसणिज्जा अभिरूवा पडिरूवा। तेसि णं तोरणाणं उप्पिं बहवे छत्ताइच्छत्ता पडागाइपडागा घंटाजुयला चामरजुयला उप्पलहत्थगा पउमहत्थगा जाव सहस्सपत्तहत्थगा सव्वरयणामया अच्छा जाव पडिरूवा। तस्स णं गंगप्पवायकुंडस्स बहुमज्झदेसभाए, एत्थ णं महं एगे गंगादीवे नामं दीवे पन्नत्ते–अट्ठ जोयणाइं आयामविक्खंभेणं, साइरेगाइं पणवीसं जोयणाइं परिक्खेवेणं, दो कोसे ऊसिए जलंताओ, सव्ववइरामए अच्छे। से णं एगाए पउमवरवेइयाए एगेण य वनसंडेणं सव्वओ समंता संपरिक्खित्ते, वण्णओ भाणियव्वो। गंगादीवस्स णं दीवस्स उप्पिं बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पन्नत्ते। तस्स णं बहुमज्झदेसभाए, एत्थ णं महं गंगाए देवीए एगे भवने पन्नत्ते–कोसं आयामेणं, अद्धकोसं विक्खंभेणं, देसूणगं च कोसं उड्ढं उच्चत्तेणं, अनेगखंभसयसन्निविट्ठे पासाईए दरिसणिज्जे अभिरूवे पडिरूवे जाव बहुमज्झदेसभाए मणिपेढिया सयणिज्जे। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–गंगादीवे नामं दीवे? गोयमा! गंगादीवे तत्थ-तत्थ देसे तहिं-तहिं बहूइं उप्पलाइं जाव सहस्सपत्ताइं गंगादीवप्पभाइं गंगादीवागाराइं गंगादीववण्णाइं, गंगादीववण्णा-भाइं गंगा यत्थ देवी महिड्ढीया जाव पलिओवमट्ठिईया परिवसइ। से तेणट्ठेणं। अदुत्तरं च णं जाव सासए नामधेज्जे पन्नत्ते। तस्स णं गंगप्पवायकुंडस्स दक्खिणिल्लेणं तोरणेणं गंगा महानई पवूढा समाणी उत्तरड्ढभरह- वासं एज्जेमाणी-एज्जेमाणी सत्तहिं सलिलासहस्सेहिं आपूरेमाणी-आपूरेमाणी अहे खंडप्पवाय-गुहाए वेयड्ढपव्वयं दालइत्ता दाहिणड्ढभरहवासं एज्जेमाणी-एज्जेमाणी दाहिणड्ढभरहवासस्स बहुमज्झदेसभागं गंता पुरत्थाभिमुही आवत्ता समाणी चोद्दसहिं सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगइं दालइत्ता पुरत्थिमेणं लवणसमुद्दं समप्पेइ। गंगा णं महानई पवहे छस्सकोसाइं जोयणाइं विक्खंभेणं, अद्धकोसं उव्वेहेणं, तयनंतरं च णं मायाए-मायाए परिवड्ढमाणी-परिवड्ढमाणी मुहे बावट्ठिं जोयणाइं अद्धजोयणं च विक्खंभेणं, सकोसं जोयणं उव्वेहेणं, उभओ पासिं दोहि य पउमवरवेइयाहिं दोहिं य वनसंडेहिं संपरिक्खित्ता, वेइयावनसंडवण्णओ भाणियव्वो। एवं सिंधूएवि नेयव्वं जाव तस्स णं पउमद्दहस्स पच्चत्थिमिल्लेणं तोरणेणं सिंधुआवत्तणकूडे दाहिणभिमुही, सिंधुप्पवायकुंडं, सिंधुद्दीवो, अट्ठो सो चेव जाव अहे तिमिसगुहाए वेयड्ढपव्वयं दालइत्ता पच्चत्थिमाभिमुही आवत्ता समाणी चोद्दसेहिं सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगइं दालइत्ता पच्चत्थिमेणं लवणसमुद्दं समप्पेइ, सेसं तं चेव। तस्स णं पउमद्दहस्स उत्तरिल्लेणं तोरणेणं रोहियंसा महानई पवूढा समाणी दोन्नि छावत्तरे जोयणसए छच्च एगूनववीसइभाए जोयणस्स उत्तराभिमुही पव्वएणं गंता महया घडमुहपवत्तिएणं मुत्तावलिहारसंठिएणं साइरेगजोयणसइएणं पवाएणं पवडइ। रोहियंसा महानई जओ पवडइ, एत्थ णं महं एगा जिब्भिया पन्नत्ता। सा णं जिब्भिया जोयणं आयामेणं, अद्धतेरसजोयणाइं विक्खंभेणं, कोसं बाहल्लेणं, मगरमुहविउट्टसंठाणसंठिया सव्व-वइरामई अच्छा। रोहियंसा महानई जहिं पवडइ, एत्थ णं महं एगे रोहियंसप्पवायकुंडे णाम कुंडे पन्नत्ते–सवीसं जोयणसयं आयाम विक्खंभेणं, तिन्नि असीए जोयणसए किंचिविसेसूने परिक्खेवेणं, दसजोयणाइं उव्वेहेणं, अच्छे कुंडवण्णओ जाव तोरणा। तस्स णं रोहियंसप्पवायकुंडस्स बहुमज्झदेसभाए, एत्थ णं महं एगे रोहियंसदीवे नामं दीवे पन्नत्ते–सोलस जोयणाइं आयामविक्खंभेणं, साइरेगाइं पन्नासं जोयणाइं परिक्खेवेणं, दो कोसे ऊसिए जलंताओ, सव्वरयणामए अच्छे, सेसं तं चेव जाव भवनं अट्ठो य भाणियव्वो। तस्स णं रोहियंसप्पवायकुंडस्स उत्तरिल्लेणं तोरणेणं रोहियंसा महानई पवूढा समाणी हेमवयं वासं एज्जेमाणी-एज्जेमाणी चउद्दसहिं सलिलासहस्सेहिं आपूरेमाणी-आपूरेमाणी सद्दावइ वट्टवेयड्ढ-पव्वयं अद्धजोयणेणं असंपत्ता समाणी पच्चत्थाभिमुही आवत्ता समाणी हेमवयं वासं दुहा विभय-माणी-विभयमाणी अट्ठावीसाए सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगइं दालइत्ता पच्चत्थिमेणं लवण-समुद्दं समप्पेइ। रोहियंसा णं पवहे अद्धतेरसजोयणाइं विक्खंभेणं, कोसं उव्वेहेणं तयनंतरं च णं मायाए-मायाए परिवड्ढमाणी-परिवड्ढमाणी मुहमूले पणवीसं जोयणसयं विक्खंभेणं, अड्ढाइज्जाइं जोयणाइं उव्वेहेणं, उभओ पासिं दोहिं पउमवरवेइयाहिं दोहि य वनसंडेहिं संपरिक्खित्ता।
Sutra Meaning : તે પદ્મદ્રહના પૂર્વના તોરણથી ગંગા મહાનદી નીકળી પૂર્વ અભિમુખ ૫૦૦ યોજન પર્વતમાં વહીને ગંગાવર્તકૂટે આવર્ત્ત કરીને ૫૨૩ યોજન અને યોજનના ૩/૧૯ ભાગ દાક્ષિણાભિમુખી પર્વતમાં ગંગા મોટા ઘટમુખથી નીકળતી, મુક્તાવલી હાર સંસ્થિત, સાતિરેક સો યોજનના પ્રપાતથી પડે છે. ગંગા મહાનદી જ્યાંથી પ્રવર્તે છે, ત્યાં એક મોટી જીહ્વિકા કહેલી છે. તે જીહ્વિકા અર્ધયોજન લંબાઈથી, છ યોજન અને એક કોશ પહોળી, અર્ધ કોશ જાડી, મગર મગરના પહોળા કરેલા મુખના આકારે સંસ્થિત, સર્વ વજ્રમય, સ્વચ્છ, શ્લક્ષ્ણ છે. ગંગા મહાનદી જ્યાં પડે છે, ત્યાં એક મોટો ગંગાપ્રપાત કુંડ નામે કુંડ કહેલ છે. તે ૬૦ યોજન લાંબો – પહોળો, પરિધિથી કંઈક વિશેષાધિક ૧૯૦ યોજન છે. ૧૦ યોજન ઉદ્વેધ, સ્વચ્છ, શ્લક્ષ્ણ, રજતમય કૂળવાળી, સમતીર, વજ્રમય પાષાણ, વજ્રતલ, સુવર્ણ શુભ્ર રજતમય વાલુકા, વૈડૂર્યમણિ સ્ફટિક પટલ પટ્ટીથી બનેલ છે, તેમાં પ્રવેશ કે નિર્ગમ સુખેથી થઈ શકે છે. તેના ઘાટ અનેક પ્રકારે મણિઓથી બદ્ધ છે. તે વૃત્ત, અનુપૂર્વ, સુજાત વપ્ર ગંભીર શીતળ જળથી યુક્ત, પત્ર – ભિસ – મુણાલથી ઢાંકેલ, ઘણા ઉત્પલ, કુમુદ, નલિન, સુભગ, સૌગંધિક, પુંડરીક, મહાપુંડરીક, શતપત્ર, સહસ્રપત્ર, લક્ષપત્ર, તેના પુષ્પ અને કેસરાથી યુક્ત, ભ્રમર – મધુકર વડે પરિભોગવાતા કમળો, સ્વચ્છ – વિમલ – પથ્ય સલિલવાળા, પૂર્ણ, પ્રતિહસ્ત – ભમતા મત્સ્ય, કાચબા, અનેક પક્ષીગણના મિથુનના અહીં – તહીં ભ્રમરથી અને ગુંજન થકી તે કુંડ ઘણો પ્રાસાદીય લાગે છે. તે એક પદ્મવર વેદિકા અને એક વનખંડથી ચોતરફથી સંપરિવૃત્ત છે. વેદિકા, વનખંડ અને પદ્મોનું વર્ણન (ઉવવાઈ સૂત્રાનુસાર) કહેવું. તે ગંગા પ્રપાતકુંડની ત્રણ દિશામાં ત્રણ ત્રિસોપાન પ્રતિરૂપક કહેલ છે. તે આ પ્રમાણે – પૂર્વમાં, દક્ષિણમાં, પશ્ચિમમાં. તે ત્રિસોપાન પ્રતિરૂપકનું આવ સ્વરૂપે વર્ણન કહેલ છે – વજ્રમય નેમ, રિષ્ઠરત્નમય પ્રતિષ્ઠાન, વૈડૂર્યમય સ્તંભ, સુવર્ણ – રૂપ્યમય ફલક, લોહિતાક્ષમય શૂચિ, વજ્રમય સંધિ, વિવિધ મણિમય આલંબન, આલંબન બાહાઓ છે. તે ત્રિસોપાન પ્રતિરૂપકની આગળ પ્રત્યેકે પ્રત્યેક તોરણો કહ્યા છે. તે તોરણો વિવિધ મણિમય છે, તે વિવિધ મણિમય સ્તંભો ઉપર ઉપનિવિષ્ટ – સંનિવિષ્ટ છે. વિવિધ તારોના આકારે તેમાં ઘણા પ્રકારે મોતી જડેલા છે. તે ઇહામૃગ, વૃષભ, તુરગ, નર, મગર, પક્ષી, વ્યાલક, કિન્નર, રુરુ, શરભ, ચમર, કુંજર, વનલતા, પદ્મલતાના ચિત્રો વડે ચિત્રિત છે. તેના સ્તંભ ઉપર વજ્રરત્નમયી વેદિકા પરિગત છે, જે ઘણી રમ્ય લાગે છે. વિદ્યાધર યમલયુગલ યંત્રયુક્ત સમાન, હજારો રત્નોની પ્રભાથી સુશોભિત, સહસ્રો ચિત્રોથી દેદીપ્યમાન, જોતા જ આંખમાં વસી જાય તેવા છે. તે સુખ સ્પર્શવાળા, સશ્રીકરૂપ, ઘંટાવલીના ચલિત થવાથી મધુર મનહર સ્વરવાળા અને પ્રાસાદીય છે. તે તોરણો ઉપર ઘણા આઠ – આઠ મંગલો કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે – સ્વસ્તિક, શ્રીવત્સ યાવત્‌ પ્રતિરૂપ છે. તે તોરણોની ઉપર ઘણા કૃષ્ણચામર ધ્વજ યાવત્‌ શ્વેતચામર ધ્વજો છે. જે સ્વચ્છ, શ્લક્ષ્ણ, રૂપ્યપટ્ટ, વજ્રમય દંડ છે અને નિર્મલ ગંધિક એવા કમળો છે, જે સુરમ્ય અને પ્રાસાદીયાદિ છે. તે તોરણોની ઉપર ઘણા છત્રાતિછત્રો, પતાકાતિપતાકા, ઘંટાયુગલ, ચામરયુગલ, ઉત્પલ, પદ્મ યાવત્‌ શતસહસ્ર પત્રો છે. તે સર્વે રત્નમય, સ્વચ્છ યાવત્‌ પ્રતિરૂપ છે. તે ગંગાપ્રપાતકુંડના બહુમધ્ય દેશભાગમાં અહીં એક મહાન ગંગાદ્વીપ નામે દ્વીપ કહેલ છે. તે આઠ યોજન લાંબો – પહોળો, સાતિરેક પચ્ચીશ યોજન પરિધિથી, બે કોશ જળથી ઊંચા, સર્વરત્નમય, સ્વચ્છ, શ્લક્ષ્ણ છે. તે એક પદ્મવર વેદિકા અને એક વનખંડથી ચોતરફથી સંપરિક્ષિપ્ત છે. તેનું વર્ણન કરવું. ગંગાદ્વીપ દ્વીપની ઉપર બહુસમ રમણીય ભૂમિભાગ છે. તે બહુમધ્ય દેશભાગમાં અહીં ગંગાદેવીનું એક મોટું ભવન કહેલ છે. તે એક કોશ લાંબુ, અર્ધકોશ પહોળું, દેશોન કોશ ઉર્ધ્વ ઉચ્ચત્વથી, અનેકશત સ્તંભ સંનિવિષ્ટ યાવત્‌ બહુમધ્ય દેશભાગમાં મણિ – પીઠિકામાં શયનીય છે કયા હેતુથી ગંગાદ્વીપને ગંગાદ્વીપ કહેલ છે. ગૌતમ ! તે ગંગાદ્વીપમાં અનેક સ્થાને, ઘણા ઉત્પલ કમળો યાવત લાખ પાંખડીવાળા કમળો છે, તે કમળો ગંગાદ્વીપ જેવી પ્રભાવાળા, આકારવાળા, વર્ણવાળા, વર્ણ જેવી આભાવાળા છે. તે ગંગાદ્વીપમાં મહર્દ્ધિક યાવત પલ્યોપમ સ્થિતિક ગંગા નામની દેવીનું આવાસ સ્થાન છે. તેથી તે દ્વીપ ગંગાદ્વીપ કહેવાય છે. અથવા આ તેનું શાશ્વત નામ છે. તે ગંગા પ્રપાતકુંડના દક્ષિણી તોરણથી ગંગા મહાનદી નીકળી ઉત્તરાર્દ્ધ ભરતક્ષેત્રમાં જતી – જતી૭૦૦૦ નદીઓ તેમાં મળે છે. તેનાથી આપૂર્ણ થઈ ખંડપ્રપાત ગુફાની નીચેથી વૈતાઢ્ય પર્વતની ચીરતી દક્ષિણાર્દ્ધ ભરતક્ષેત્રમાં જતી – જતી દક્ષિણાર્દ્ધ ભરતક્ષેત્રના બહુમધ્ય દેશભાગમાં જઈને પૂર્વાભિમુખ વળીને ૧૪,૦૦૦ નદીઓના કુલ પરિવારયુક્ત થઈને જગતીને ચીરતી પૂર્વી લવણસમુદ્રમાં મળે છે. ગંગા મહાનદીનો પ્રવાહ છ યોજન અને એક કોશ પહોળો, અર્ધકોશ ઊંડો છે. ત્યારપછી માત્રામાં વધતી – વધતી સમુદ્ર મુખ પાસે ૬૨|| યોજન પહોળી છે, ઊંડાઈ સવા યોજન હોય છે. તે બંને તરફ બે પદ્મવર વેદિકા અને બે વનખંડો દ્વારા સંપરિવૃત્ત છે. વેદિકા અને વનખંડનું વર્ણન પૂર્વવત્‌ છે. એ પ્રમાણે સિંધુમાં પણ જાણવુ યાવત્‌ તે પદ્મદ્રહના પશ્ચિમી તોરણથી સિંધુ આવર્ત્તન કૂટથી વળીને દક્ષિણાભિમુખ થઈને સિંધુપ્રપાતકુંડ, સિંધુદ્વીપ આદિ પૂર્વવત્‌ યાવત્‌ તિમિસ્ર ગુફાની નીચેથી વૈતાઢ્ય પર્વતને ચીરીને પશ્ચિમાભિમુખથી વળીને ૧૪,૦૦૦ નદી સાથે મળીને જગતીને ચીરી પશ્ચિમી લવણસમુદ્રમાં યાવત્‌ મળે છે. બાકી બધું ગંગા નદી સમાન જાણવુ. *તે પદ્મદ્રહના ઉત્તરના તોરણથી રોહીતાંશા મહાનદી નીકળી ૨૭૬ યોજન, યોજનના ૬/૧૯ ભાગ વહીને ઉત્તરાભિમુખ પર્વતમાં જઈને મોટા ઘટમુખથી નીકળતા મુક્તાવલી હાર સંસ્થિત, સાતિરેક ૧૦૦ યોજન પ્રપાતથી પડે છે. રોહીતાંશા મહાનદી જ્યાંથી પડે છે, અહીં એક મોટી જિહ્વિકા કહી છે. તે જિહ્વિકા એક યોજન લાંબી, ૧૨|| યોજન પહોળી, એક કોશ જાડાઈ, વિવૃત્ત મગરમુખ સંસ્થાન સંસ્થિત, સર્વ વજ્રમય, સ્વચ્છ છે. રોહીતાંશા મહાનદી જ્યાં પડે છે, ત્યાં એક મોટો રોહીતાંશા પ્રપાત કુંડ નામે કુંડ કહેલ છે. તે ૧૨૦ યોજન લાંબો – પહોળો અને ૧૮૩ યોજનમાં કંઈક ન્યૂન પરિધિ છે. ૧૦ યોજન ઊંડો, સ્વચ્છ છે. તોરણ સુધી કુંડનું વર્ણન પૂર્વવત્‌ છે. તે રોહીતાંશા પ્રપાતકુંડના બહુમધ્ય દેશભાગમાં અહીં એક મોટો રોહીતાંશ નામે દ્વીપ કહેલ છે. તે ૧૬ યોજન લાંબો – પહોળો છે, સાતિરેક ૫૦ – યોજન પરિધિથી છે. જળથી બે કોશ ઊંચો, સર્વરત્નમય, સ્વચ્છ, શ્લક્ષ્ણ છે. બાકી પૂર્વવત્‌ યાવત્‌ ભવનાદિ પૂર્વવત્‌ કહેવા. તે રોહીતાંશ પ્રપાતકુંડના ઉત્તરના તોરણથી રોહીતાંશા મહાનદી નીકળતી હૈમવત ક્ષેત્રમાં વહેતી – વહેતી ૧૪,૦૦૦ નદીઓથી આપૂર્ણ થતી – થતી શબ્દાપાતી વૃત્ત વૈતાઢ્ય પર્વતથી અર્ધ યોજન દૂર રહીને પશ્ચિમ તરફ વળીને હૈમવત ક્ષેત્રને બે ભાગમાં વિભાગ કરતી – કરતી કુલ ૨૮,૦૦૦ નદીઓ સાથે મળીને, જગતીની નીચેથી ચીરતી પશ્ચિમી લવણસમુદ્રમાં મળે છે. રોહીતાંશા નદી જ્યાંથી વહે છે, ત્યાં ૧૨|| યોજન પહોળી, એક કોશ ઊંડી છે. ત્યાર પછી માત્રામાં વધતી – વધતી મુખના મૂળમાં ૧૨૫ યોજન પહોળી, ૨|| યોજન ઊંડી, બંને બાજુ બે પદ્મવર વેદિકા અને બે વનખંડથી સંપરિવરેલ છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tassa nam paumaddahassa puratthimillenam toranenam gamga mahanai pavudha samani puratthabhimuhi pamcha joyanasayaim pavvaenam gamta gamgavattanakude avatta samani pamcha tevise joyanasae tinni ya eguna-visaibhae joyanassa dahinabhimuhi pavvaenam gamta mahaya ghadamuhapavattienam muttavaliharasamthienam sairegajoyanasaienam pavaenam pavadai. Gamga mahanai jao pavadai, ettha nam maham ega jibbhiya pannatta. Sa nam jibbhiya addhajoyanam ayamenam, chhassakosaim joyanaim vikkhambhenam, addhakosam bahallenam, magaramuhaviuttasamthanasamthiya savvavairamai achchha sanha. Gamga mahanai jattha pavadai, ettha nam maham ege gamgappavayakumde namam kumde pannatte–satthim joyanaim ayama vikkhambhenam, nauyam joyanasayam kimchivisesahiyam parikkhevenam dasa joyanaim uvvehenam achchhe sanhe rayayamayakule vairamayapasane suhotare suuttare nanamanititthabaddhe vairatale suvannasujjha-rayayamanivaluyae veruliyamaniphaliyapadalapachchoyade vatte samatire anupuvvasujayavappagambhirasiyala jale samchhannapattabhisamunale bahuuppala kumuya nalina subhaga sogamdhiya pomdariya mahapomdariya sayapatta sahassapatta papphulla kesarovachie achchhavimalapatthasalilapunne padihatthabhamamtamachchhakachchhabha anega-saunagana mihunapaviyariya saddunnaiyamahurasara-naie pasaie darisanijje abhiruve padiruve. Se nam egae paumavaraveiyae egena ya vanasamdenam savvao samamta samparikkhitte, veiya vanasamdapamanam vannao bhaniyavvo. Tassa nam gamgappavayakumdassa tidisim tao tisovanapadiruvaga pannatta, tam jaha–puratthimenam dahinenam pachchatthimenam. Tesi nam tisovanapadiruvaganam ayameyaruve vannavase pannatte, tam jaha–vairamaya nemma ritthamaya paitthana veruliyamaya khambha suvannaruppamaya phalaya lohiyakkhamaio suio vairamaya samdhi nanamanimaya alambana alambanabahao. Tesi nam tisovanapadiruvaganam purao patteyam-patteyam torane pannatte. Te nam torana nanamanimaya nanamanimaesu khambhesu uvanivitthasamnivittha vivihatararuvovachiya vivihamuttamtarovaiya ihamiya usaha turaga nara magara vihaga valaga kinnara ruru sarabha chamara kumjara vanalaya paumalayabhattichitta khambhuggaya vairaveiyaparigayabhirama vijjaharajamalajuyalajamtajuttaviva achchisahassamalaniya ruvagasahassa-kaliya bhisamana bhibbhisamana chakkhulloyanalesa suhaphasa sassiriyaruva pasadiya darisa-nijja abhiruva padiruva. Tesi nam torananam uvarim bahave atthatthamamgalaga pannatta, tam jaha–sotthiya sirivachchha namdiyavatta vaddhamanaga bhaddasana kalasa machchha dappana savvarayanamaya achchha java padiruva. Tesi nam torananam uvarim bahave kinhachamarajjhaya nilachamarajjhaya lohiyachamarajjhaya haliddachamarajjhaya sukkilachamarajjhaya achchha sanha ruppapatta vairamayadamda jalayamalagamdhiya suruva pasaiya darisanijja abhiruva padiruva. Tesi nam torananam uppim bahave chhattaichchhatta padagaipadaga ghamtajuyala chamarajuyala uppalahatthaga paumahatthaga java sahassapattahatthaga savvarayanamaya achchha java padiruva. Tassa nam gamgappavayakumdassa bahumajjhadesabhae, ettha nam maham ege gamgadive namam dive pannatte–attha joyanaim ayamavikkhambhenam, sairegaim panavisam joyanaim parikkhevenam, do kose usie jalamtao, savvavairamae achchhe. Se nam egae paumavaraveiyae egena ya vanasamdenam savvao samamta samparikkhitte, vannao bhaniyavvo. Gamgadivassa nam divassa uppim bahusamaramanijje bhumibhage pannatte. Tassa nam bahumajjhadesabhae, ettha nam maham gamgae devie ege bhavane pannatte–kosam ayamenam, addhakosam vikkhambhenam, desunagam cha kosam uddham uchchattenam, anegakhambhasayasannivitthe pasaie darisanijje abhiruve padiruve java bahumajjhadesabhae manipedhiya sayanijje. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–gamgadive namam dive? Goyama! Gamgadive tattha-tattha dese tahim-tahim bahuim uppalaim java sahassapattaim gamgadivappabhaim gamgadivagaraim gamgadivavannaim, gamgadivavanna-bhaim gamga yattha devi mahiddhiya java paliovamatthiiya parivasai. Se tenatthenam. Aduttaram cha nam java sasae namadhejje pannatte. Tassa nam gamgappavayakumdassa dakkhinillenam toranenam gamga mahanai pavudha samani uttaraddhabharaha- vasam ejjemani-ejjemani sattahim salilasahassehim apuremani-apuremani ahe khamdappavaya-guhae veyaddhapavvayam dalaitta dahinaddhabharahavasam ejjemani-ejjemani dahinaddhabharahavasassa bahumajjhadesabhagam gamta puratthabhimuhi avatta samani choddasahim salilasahassehim samagga ahe jagaim dalaitta puratthimenam lavanasamuddam samappei. Gamga nam mahanai pavahe chhassakosaim joyanaim vikkhambhenam, addhakosam uvvehenam, tayanamtaram cha nam mayae-mayae parivaddhamani-parivaddhamani muhe bavatthim joyanaim addhajoyanam cha vikkhambhenam, sakosam joyanam uvvehenam, ubhao pasim dohi ya paumavaraveiyahim dohim ya vanasamdehim samparikkhitta, veiyavanasamdavannao bhaniyavvo. Evam simdhuevi neyavvam java tassa nam paumaddahassa pachchatthimillenam toranenam simdhuavattanakude dahinabhimuhi, simdhuppavayakumdam, simdhuddivo, attho so cheva java ahe timisaguhae veyaddhapavvayam dalaitta pachchatthimabhimuhi avatta samani choddasehim salilasahassehim samagga ahe jagaim dalaitta pachchatthimenam lavanasamuddam samappei, sesam tam cheva. Tassa nam paumaddahassa uttarillenam toranenam rohiyamsa mahanai pavudha samani donni chhavattare joyanasae chhachcha egunavavisaibhae joyanassa uttarabhimuhi pavvaenam gamta mahaya ghadamuhapavattienam muttavaliharasamthienam sairegajoyanasaienam pavaenam pavadai. Rohiyamsa mahanai jao pavadai, ettha nam maham ega jibbhiya pannatta. Sa nam jibbhiya joyanam ayamenam, addhaterasajoyanaim vikkhambhenam, kosam bahallenam, magaramuhaviuttasamthanasamthiya savva-vairamai achchha. Rohiyamsa mahanai jahim pavadai, ettha nam maham ege rohiyamsappavayakumde nama kumde pannatte–savisam joyanasayam ayama vikkhambhenam, tinni asie joyanasae kimchivisesune parikkhevenam, dasajoyanaim uvvehenam, achchhe kumdavannao java torana. Tassa nam rohiyamsappavayakumdassa bahumajjhadesabhae, ettha nam maham ege rohiyamsadive namam dive pannatte–solasa joyanaim ayamavikkhambhenam, sairegaim pannasam joyanaim parikkhevenam, do kose usie jalamtao, savvarayanamae achchhe, sesam tam cheva java bhavanam attho ya bhaniyavvo. Tassa nam rohiyamsappavayakumdassa uttarillenam toranenam rohiyamsa mahanai pavudha samani hemavayam vasam ejjemani-ejjemani chauddasahim salilasahassehim apuremani-apuremani saddavai vattaveyaddha-pavvayam addhajoyanenam asampatta samani pachchatthabhimuhi avatta samani hemavayam vasam duha vibhaya-mani-vibhayamani atthavisae salilasahassehim samagga ahe jagaim dalaitta pachchatthimenam lavana-samuddam samappei. Rohiyamsa nam pavahe addhaterasajoyanaim vikkhambhenam, kosam uvvehenam tayanamtaram cha nam mayae-mayae parivaddhamani-parivaddhamani muhamule panavisam joyanasayam vikkhambhenam, addhaijjaim joyanaim uvvehenam, ubhao pasim dohim paumavaraveiyahim dohi ya vanasamdehim samparikkhitta.
Sutra Meaning Transliteration : Te padmadrahana purvana toranathi gamga mahanadi nikali purva abhimukha 500 yojana parvatamam vahine gamgavartakute avartta karine 523 yojana ane yojanana 3/19 bhaga dakshinabhimukhi parvatamam gamga mota ghatamukhathi nikalati, muktavali hara samsthita, satireka so yojanana prapatathi pade chhe. Gamga mahanadi jyamthi pravarte chhe, tyam eka moti jihvika kaheli chhe. Te jihvika ardhayojana lambaithi, chha yojana ane eka kosha paholi, ardha kosha jadi, magara magarana pahola karela mukhana akare samsthita, sarva vajramaya, svachchha, shlakshna chhe. Gamga mahanadi jyam pade chhe, tyam eka moto gamgaprapata kumda name kumda kahela chhe. Te 60 yojana lambo – paholo, paridhithi kamika visheshadhika 190 yojana chhe. 10 yojana udvedha, svachchha, shlakshna, rajatamaya kulavali, samatira, vajramaya pashana, vajratala, suvarna shubhra rajatamaya valuka, vaiduryamani sphatika patala pattithi banela chhe, temam pravesha ke nirgama sukhethi thai shake chhe. Tena ghata aneka prakare maniothi baddha chhe. Te vritta, anupurva, sujata vapra gambhira shitala jalathi yukta, patra – bhisa – munalathi dhamkela, ghana utpala, kumuda, nalina, subhaga, saugamdhika, pumdarika, mahapumdarika, shatapatra, sahasrapatra, lakshapatra, tena pushpa ane kesarathi yukta, bhramara – madhukara vade paribhogavata kamalo, svachchha – vimala – pathya salilavala, purna, pratihasta – bhamata matsya, kachaba, aneka pakshiganana mithunana ahim – tahim bhramarathi ane gumjana thaki te kumda ghano prasadiya lage chhe. Te eka padmavara vedika ane eka vanakhamdathi chotaraphathi samparivritta chhe. Vedika, vanakhamda ane padmonum varnana (uvavai sutranusara) kahevum. Te gamga prapatakumdani trana dishamam trana trisopana pratirupaka kahela chhe. Te a pramane – purvamam, dakshinamam, pashchimamam. Te trisopana pratirupakanum ava svarupe varnana kahela chhe – vajramaya nema, rishtharatnamaya pratishthana, vaiduryamaya stambha, suvarna – rupyamaya phalaka, lohitakshamaya shuchi, vajramaya samdhi, vividha manimaya alambana, alambana bahao chhe. Te trisopana pratirupakani agala pratyeke pratyeka torano kahya chhe. Te torano vividha manimaya chhe, te vividha manimaya stambho upara upanivishta – samnivishta chhe. Vividha tarona akare temam ghana prakare moti jadela chhe. Te ihamriga, vrishabha, turaga, nara, magara, pakshi, vyalaka, kinnara, ruru, sharabha, chamara, kumjara, vanalata, padmalatana chitro vade chitrita chhe. Tena stambha upara vajraratnamayi vedika parigata chhe, je ghani ramya lage chhe. Vidyadhara yamalayugala yamtrayukta samana, hajaro ratnoni prabhathi sushobhita, sahasro chitrothi dedipyamana, jota ja amkhamam vasi jaya teva chhe. Te sukha sparshavala, sashrikarupa, ghamtavalina chalita thavathi madhura manahara svaravala ane prasadiya chhe. Te torano upara ghana atha – atha mamgalo kahya chhe. Te a pramane – svastika, shrivatsa yavat pratirupa chhe. Te toranoni upara ghana krishnachamara dhvaja yavat shvetachamara dhvajo chhe. Je svachchha, shlakshna, rupyapatta, vajramaya damda chhe ane nirmala gamdhika eva kamalo chhe, je suramya ane prasadiyadi chhe. Te toranoni upara ghana chhatratichhatro, patakatipataka, ghamtayugala, chamarayugala, utpala, padma yavat shatasahasra patro chhe. Te sarve ratnamaya, svachchha yavat pratirupa chhe. Te gamgaprapatakumdana bahumadhya deshabhagamam ahim eka mahana gamgadvipa name dvipa kahela chhe. Te atha yojana lambo – paholo, satireka pachchisha yojana paridhithi, be kosha jalathi umcha, sarvaratnamaya, svachchha, shlakshna chhe. Te eka padmavara vedika ane eka vanakhamdathi chotaraphathi samparikshipta chhe. Tenum varnana karavum. Gamgadvipa dvipani upara bahusama ramaniya bhumibhaga chhe. Te bahumadhya deshabhagamam ahim gamgadevinum eka motum bhavana kahela chhe. Te eka kosha lambu, ardhakosha paholum, deshona kosha urdhva uchchatvathi, anekashata stambha samnivishta yavat bahumadhya deshabhagamam mani – pithikamam shayaniya chhe Kaya hetuthi gamgadvipane gamgadvipa kahela chhe. Gautama ! Te gamgadvipamam aneka sthane, ghana utpala kamalo yavata lakha pamkhadivala kamalo chhe, te kamalo gamgadvipa jevi prabhavala, akaravala, varnavala, varna jevi abhavala chhe. Te gamgadvipamam maharddhika yavata palyopama sthitika gamga namani devinum avasa sthana chhe. Tethi te dvipa gamgadvipa kahevaya chhe. Athava a tenum shashvata nama chhe. Te gamga prapatakumdana dakshini toranathi gamga mahanadi nikali uttararddha bharatakshetramam jati – jati7000 nadio temam male chhe. Tenathi apurna thai khamdaprapata guphani nichethi vaitadhya parvatani chirati dakshinarddha bharatakshetramam jati – jati dakshinarddha bharatakshetrana bahumadhya deshabhagamam jaine purvabhimukha valine 14,000 nadiona kula parivarayukta thaine jagatine chirati purvi lavanasamudramam male chhe. Gamga mahanadino pravaha chha yojana ane eka kosha paholo, ardhakosha umdo chhe. Tyarapachhi matramam vadhati – vadhati samudra mukha pase 62|| yojana paholi chhe, umdai sava yojana hoya chhe. Te bamne tarapha be padmavara vedika ane be vanakhamdo dvara samparivritta chhe. Vedika ane vanakhamdanum varnana purvavat chhe. E pramane simdhumam pana janavu yavat te padmadrahana pashchimi toranathi simdhu avarttana kutathi valine dakshinabhimukha thaine simdhuprapatakumda, simdhudvipa adi purvavat yavat timisra guphani nichethi vaitadhya parvatane chirine pashchimabhimukhathi valine 14,000 nadi sathe maline jagatine chiri pashchimi lavanasamudramam yavat male chhe. Baki badhum gamga nadi samana janavu. *te padmadrahana uttarana toranathi rohitamsha mahanadi nikali 276 yojana, yojanana 6/19 bhaga vahine uttarabhimukha parvatamam jaine mota ghatamukhathi nikalata muktavali hara samsthita, satireka 100 yojana prapatathi pade chhe. Rohitamsha mahanadi jyamthi pade chhe, ahim eka moti jihvika kahi chhe. Te jihvika eka yojana lambi, 12|| yojana paholi, eka kosha jadai, vivritta magaramukha samsthana samsthita, sarva vajramaya, svachchha chhe. Rohitamsha mahanadi jyam pade chhe, tyam eka moto rohitamsha prapata kumda name kumda kahela chhe. Te 120 yojana lambo – paholo ane 183 yojanamam kamika nyuna paridhi chhe. 10 yojana umdo, svachchha chhe. Torana sudhi kumdanum varnana purvavat chhe. Te rohitamsha prapatakumdana bahumadhya deshabhagamam ahim eka moto rohitamsha name dvipa kahela chhe. Te 16 yojana lambo – paholo chhe, satireka 50 – yojana paridhithi chhe. Jalathi be kosha umcho, sarvaratnamaya, svachchha, shlakshna chhe. Baki purvavat yavat bhavanadi purvavat kaheva. Te rohitamsha prapatakumdana uttarana toranathi rohitamsha mahanadi nikalati haimavata kshetramam vaheti – vaheti 14,000 nadiothi apurna thati – thati shabdapati vritta vaitadhya parvatathi ardha yojana dura rahine pashchima tarapha valine haimavata kshetrane be bhagamam vibhaga karati – karati kula 28,000 nadio sathe maline, jagatini nichethi chirati pashchimi lavanasamudramam male chhe. Rohitamsha nadi jyamthi vahe chhe, tyam 12|| yojana paholi, eka kosha umdi chhe. Tyara pachhi matramam vadhati – vadhati mukhana mulamam 125 yojana paholi, 2|| yojana umdi, bamne baju be padmavara vedika ane be vanakhamdathi samparivarela chhe.