Sutra Navigation: Jivajivabhigam ( જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1106002
Scripture Name( English ): Jivajivabhigam Translated Scripture Name : જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

चतुर्विध जीव प्रतिपत्ति

 Translated Chapter :

ચતુર્વિધ જીવ પ્રતિપત્તિ
Section : लवण समुद्र वर्णन Translated Section : લવણ સમુદ્ર વર્ણન
Sutra Number : 202 Category : Upang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] कम्हा णं भंते! लवणे समुद्दे चाउद्दसट्ठमुद्दिट्ठपुण्णमासिणीसु अतिरेगंअतिरेगं वड्ढति वा हायति वा? गोयमा! जंबुद्दीवस्स णं दीवस्स चउद्दिसिं बाहिरिल्लाओ वेइयंताओ लवणसमुद्दं पंचाणउतिं-पंचाणउतिं जोयणसहस्साइं ओगाहित्ता, एत्थ णं चत्तारि महइमहालया महालिंजरसंठाणसंठिया महापायाला पन्नत्ता, तं जहा– वलयामुहे केयुए जूयए ईसरे। ते णं महापाताला एगमेगं जोयण-सयसहस्सं उव्वेहेणं, मूले दस जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं, मज्झे एगपदेसियाए सेढीए एगमेगं जोयणसतसहस्सं विक्खंभेणं, उवरिं मुहमूले दस जोयणसहस्साइं विक्खंभेणं। तेसि णं महापायालाणं कुड्डा सव्वत्थ समा दसजोयणसतबाहल्ला सव्ववइरामया अच्छा जाव पडिरूवा। तत्थ णं बहवे जीवा पोग्गला य अवक्कमंति विउक्कमंति चयंति उववज्जंति सासया णं ते कुड्डा दव्वट्ठयाए, वण्णपज्जवेहिं गंधपज्जवेहिं रसपज्जवेहिं फासपज्जवेहिं असासया। तत्थ णं चत्तारि देवा महिड्ढीया जाव पलिओवमट्ठितीया परिवसंति, तं जहा–काले महाकाले वेलंबे पभंजणे। तेसि णं महापायालाणं पत्तेयंपत्तेयं तओ तिभागा पन्नत्ता, तं जहा–हेट्ठिल्ले तिभागे मज्झिल्ले तिभागे उवरिल्ले तिभागे। ते णं तिभागा तेत्तीसं जोयणसहस्साइं तिन्नि य तेत्तीसे जोयणसते जोयणतिभागं च बाहल्लेणं पन्नत्ता। तत्थ णं जेसे हेट्ठिल्ले तिभागे, एत्थ णं वाउकाए संचिट्ठति। तत्थ णं जेसे मज्झिल्ले तिभागे, एत्थ णं वाउकाए य आउकाए य संचिट्ठति। तत्थ णं जेसे उवरिल्ले तिभागे, एत्थ णं आउकाए संचिट्ठति। अदुत्तरं च णं गोयमा! लवणसमुद्दे तत्थतत्थ देसे तहिंतहिं बहवे खुड्डालिंजरसंठाणसंठिया खुड्डापायाला पन्नत्ता। ते णं खुड्डापाताला एगमेगं जोयणसहस्सं उव्वेहेणं, मूले एगमेगं जोयणसतं विक्खंभेणं, मज्झे एगपदेसियाए सेढीए एगमेगं जोयणसहस्सं विक्खंभेणं, उप्पिं मुहमूले एगमेगं जोयणसतं विक्खंभेणं। तेसि णं खुड्डापायालाणं कुड्डा सव्वत्थ समा दसजोयणबाहल्ला सव्ववइरामया अच्छा जाव पडिरूवा। तत्थ णं बहवे जीवा पोग्गला य अवक्कमंति विउक्कमंति चयंति उववज्जंति। सासया णं ते कुड्डा दव्वट्ठयाए, वण्णपज्जवेहिं गंधपज्जवेहिं रसपज्जवेहिं फासपज्जवेहिं असासया, पत्तेयंपत्तेयं अद्धपलिओवमट्ठितीयाहिं देवताहिं परिग्गहिया। तेसि णं खुड्डापातालाणं पत्तेयंपत्तेयं तओ तिभागा पन्नत्ता, तं जहा–हेट्ठिल्ले तिभागे मज्झिल्ले तिभागे उवरिल्ले तिभागे। ते णं तिभागा तिन्नि तेत्तीसे जोयणसतेजोयणसते जोयणतिभागं च बाहल्लेणं पन्नत्ता। तत्थ णं जेसे हेट्ठिल्ले तिभागे, एत्थ णं वाउकाए संचिट्ठति, मज्झिल्ले तिभागे वाउआए आउयाए य संचिट्ठति, उवरिल्ले आउकाए संचिट्ठति। एवामेव सपुव्वावरेणं लवणसमुद्दे सत्त पायालसहस्सा अट्ठ य चुलसीता पातालसता भवंतीति मक्खाया। तेसि णं खुड्डापातालाणं महापातालाण य हेट्ठिममज्झिमिल्लेसु तिभागेसु बहवे ओराला वाया संसेयंति संमुच्छंति एयंति वेयंति चलंति घट्टंति खुब्भंति फंदंति उदीरेंति तं तं भावं परिणमंति। जया णं तेसिं खुड्डापातालाणं महापातालाण य हेट्ठिल्लमज्झिल्लेसु तिभागेसु बहवे ओराला वाया जाव तं तं भावं परिणमंति, तया णं से उदए उण्णामिज्जइ। जया णं खुड्डापायालाणं महापायालाण य हेट्ठिल्लमज्झिल्लेसु तिभागेसु नो बहवे ओराला जाव तं तं भावं न परिणमंति, तया णं से उदए नो उण्णामिज्जइ। अंतरावि य णं ते वाया उदीरेंति, अंतरावि य णं से उदगे उण्णामिज्जइ। अंतरावि य णं ते वाया नो उदीरेंति, अंतरावि य णं से उदगे नो उण्णामिज्जइ। एवं खलु गोयमा! लवणे समुद्दे चाउद्दसट्ठमुद्दिट्ठपुण्णमासिणीसु अइरेगंअइरेगं वड्ढति वा हायति वा।
Sutra Meaning : હે ભગવન્‌ ! લવણસમુદ્રનું પાણી ચૌદશ, આઠમ, અમાસ અને પૂનમની તિથીઓમાં અતિશય વધે કે ઘટે છે, તેનું શું કારણ ? ગૌતમ ! જંબૂદ્વીપ દ્વીપની ચારે દિશામાં બાહ્ય વેદિકાંતથી લવણસમુદ્રમાં ૯૫,૦૦૦ યોજન જતા, ત્યાં મહાકુંભ આકારના વિશાળ ચાર મહાપાતાળ કળશ છે. તે આ – વલયામુખ, કેયૂપ, યૂપ, ઇશ્વર. તે મહાપાતાળ કળશો એક લાખ યોજન જળમાં છે, મૂળમાં વિષ્કંભ ૧૦,૦૦૦ યોજન, મધ્યમાં એક પ્રદેશિક શ્રેણીથી વૃદ્ધિગત થતા એક – એક લાખ યોજન પહોળા હોય છે. પછી એક એક પ્રદેશ શ્રેણીથી હીન થતા ઉપર મુખમૂળમાં ૧૦,૦૦૦ યોજન પહોળા રહે છે. આ મહાપાતાળ કળશોની ભીંતો સર્વત્ર સમાન છે. તે ૧૦૦૦ યોજન જાડી છે. સર્વ વજ્રરત્નમય, સ્વચ્છ યાવત્‌ પ્રતિરૂપ છે. તેમાં ઘણા જીવો અને પુદ્‌ગલો ઉત્પન્ન થાય છે અને નીકળે છે, તેમનો ચય – ઉપચય થાય છે. દ્રવ્યાર્થતાથી તે ભીંતો શાશ્વત છે. વર્ણ આદિ પર્યાયોથી અશાશ્વત છે. પાતાળ કળશોમાં મહર્દ્ધિક યાવત્‌ પલ્યોપમ – સ્થિતિક ચાર દેવો – કાલ, મહાકાલ, વેલંબ, પ્રભંજન છે. તે મહાપાતાળ કળશોના ત્રણ વિભાગ કહેલા છે – નીચેનો ત્રિભાગ, મધ્યમ ત્રિભાગ, ઉપરનો ત્રિભાગ. તે ત્રિભાગો ૩૩,૩૩૩ – ૧/૩ યોજન બાહલ્યથી છે. તેના નીચલા ત્રિભાગમાં વાયુકાય છે, મધ્યમ ત્રિભાગમાં વાયુકાય અને અપ્‌કાય છે, ઉપરના ત્રિભાગમાં અપ્‌કાય છે. આનાથી અતિરિક્ત હે ગૌતમ ! લવણસમુદ્રમાં તે – તે દેશમાં ઘણા નાના કુંભાકૃતિ વાળા લઘુ પાતાળ કળશો કહ્યા છે. તે લઘુપાતાળ કળશો એક – એક હજાર યોજન પાણીમાં ઊંડા પ્રવિષ્ટ છે. તેનો વિષ્કંભ મૂળમાં ૧૦૦ યોજન, મધ્યમાં એક પ્રદેશિક શ્રેણી વડે વધતા – વધતા ૧૦૦૦ યોજન, ઉપર એ રીતે ઘટતા – ઘટતા મુખમૂલમાં એક – એક સો યોજન પહોળા છે. તે લઘુપાતાળ કળશોની ભીંતો સર્વત્ર સમ, દશ યોજન બાહલ્યથી છે. તે સર્વે વજ્રમય, સ્વચ્છ યાવત્‌ પ્રતિરૂપ છે. તેમાં ઘણા જીવો અને પુદ્‌ગલો યાવત્‌ અશાશ્વત પણ છે, પ્રત્યેકમાં અર્દ્ધ પલ્યોપમ સ્થિતિક દેવ રહે છે. તે લઘુ પાતાળ કળશોમાં ત્રણ ત્રિભાગ છે – નીચેનો ત્રિભાગ, મધ્ય ત્રિભાગ, ઉપરનો ત્રિભાગ. તે ત્રિભાગો ૩૩૩ – ૧/૩ યોજન બાહલ્યથી કહેલા છે. તેમાં જે નીચેનો ત્રિભાગ છે, તે વાયુકાયથી, મધ્યમ ત્રિભાગ વાયુકાય અને અપ્‌કાયથી તથા ઉપરનો ત્રિભાગ અપ્‌કાયથી ભરેલ છે. આ રીતે બધા મળીને લવણસમુદ્રમાં ૭૮૮૪ પાતાળ કળશો હોય છે, તેમ કહેલ છે. તે મહાપાતાળ અને લઘુપાતાળ કળશોના નીચેના અને મધ્યના ત્રિભાગમાં ઘણા ઉદાર વાયુકાય સંસ્વેદે છે, સંમૂર્છે છે, હલે છે – ચલે છે, કંપે છે, ક્ષોભ પામે છે, ઘર્ષિત થાય છે, સ્પંદિત થાય છે, તે – તે ભાવમાં પરિણમે છે, ત્યારે તે ઉદક પાણી ઉછાળા મારે છે. જ્યારે તે મહાપાતાળ અને લઘુપાતાળ કળશોના નીચેના અને મધ્યના ત્રિભાગમાં ઘણા ઉદાર વાયુકાયો યાવત્‌ તે – તે ભાવને પરિણમતા નથી, ત્યારે તે ઉદક – પાણી ઉછાળા મારતું નથી. તે અંતરમાં જ્યારે તે વાયુ ઉદીરણા પામે ત્યારે તે પાણી ઉછાળા મારે છે અને તે અંતરમાં જ્યારે તે વાયુ ઉદીરણા ન પામે, ત્યારે તે પાણી ઉછાળા મારતું નથી. એ પ્રમાણે હે ગૌતમ ! લવણસમુદ્રમાં ચૌદશ – આઠમ – અમાસ – પૂનમમાં અતિશય પાણી વધે છે કે ઘટે છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] kamha nam bhamte! Lavane samudde chauddasatthamudditthapunnamasinisu atiregamatiregam vaddhati va hayati va? Goyama! Jambuddivassa nam divassa chauddisim bahirillao veiyamtao lavanasamuddam pamchanautim-pamchanautim joyanasahassaim ogahitta, ettha nam chattari mahaimahalaya mahalimjarasamthanasamthiya mahapayala pannatta, tam jaha– valayamuhe keyue juyae isare. Te nam mahapatala egamegam joyana-sayasahassam uvvehenam, mule dasa joyanasahassaim vikkhambhenam, majjhe egapadesiyae sedhie egamegam joyanasatasahassam vikkhambhenam, uvarim muhamule dasa joyanasahassaim vikkhambhenam. Tesi nam mahapayalanam kudda savvattha sama dasajoyanasatabahalla savvavairamaya achchha java padiruva. Tattha nam bahave jiva poggala ya avakkamamti viukkamamti chayamti uvavajjamti sasaya nam te kudda davvatthayae, vannapajjavehim gamdhapajjavehim rasapajjavehim phasapajjavehim asasaya. Tattha nam chattari deva mahiddhiya java paliovamatthitiya parivasamti, tam jaha–kale mahakale velambe pabhamjane. Tesi nam mahapayalanam patteyampatteyam tao tibhaga pannatta, tam jaha–hetthille tibhage majjhille tibhage uvarille tibhage. Te nam tibhaga tettisam joyanasahassaim tinni ya tettise joyanasate joyanatibhagam cha bahallenam pannatta. Tattha nam jese hetthille tibhage, ettha nam vaukae samchitthati. Tattha nam jese majjhille tibhage, ettha nam vaukae ya aukae ya samchitthati. Tattha nam jese uvarille tibhage, ettha nam aukae samchitthati. Aduttaram cha nam goyama! Lavanasamudde tatthatattha dese tahimtahim bahave khuddalimjarasamthanasamthiya khuddapayala pannatta. Te nam khuddapatala egamegam joyanasahassam uvvehenam, mule egamegam joyanasatam vikkhambhenam, majjhe egapadesiyae sedhie egamegam joyanasahassam vikkhambhenam, uppim muhamule egamegam joyanasatam vikkhambhenam. Tesi nam khuddapayalanam kudda savvattha sama dasajoyanabahalla savvavairamaya achchha java padiruva. Tattha nam bahave jiva poggala ya avakkamamti viukkamamti chayamti uvavajjamti. Sasaya nam te kudda davvatthayae, vannapajjavehim gamdhapajjavehim rasapajjavehim phasapajjavehim asasaya, patteyampatteyam addhapaliovamatthitiyahim devatahim pariggahiya. Tesi nam khuddapatalanam patteyampatteyam tao tibhaga pannatta, tam jaha–hetthille tibhage majjhille tibhage uvarille tibhage. Te nam tibhaga tinni tettise joyanasatejoyanasate joyanatibhagam cha bahallenam pannatta. Tattha nam jese hetthille tibhage, ettha nam vaukae samchitthati, majjhille tibhage vauae auyae ya samchitthati, uvarille aukae samchitthati. Evameva sapuvvavarenam lavanasamudde satta payalasahassa attha ya chulasita patalasata bhavamtiti makkhaya. Tesi nam khuddapatalanam mahapatalana ya hetthimamajjhimillesu tibhagesu bahave orala vaya samseyamti sammuchchhamti eyamti veyamti chalamti ghattamti khubbhamti phamdamti udiremti tam tam bhavam parinamamti. Jaya nam tesim khuddapatalanam mahapatalana ya hetthillamajjhillesu tibhagesu bahave orala vaya java tam tam bhavam parinamamti, taya nam se udae unnamijjai. Jaya nam khuddapayalanam mahapayalana ya hetthillamajjhillesu tibhagesu no bahave orala java tam tam bhavam na parinamamti, taya nam se udae no unnamijjai. Amtaravi ya nam te vaya udiremti, amtaravi ya nam se udage unnamijjai. Amtaravi ya nam te vaya no udiremti, amtaravi ya nam se udage no unnamijjai. Evam khalu goyama! Lavane samudde chauddasatthamudditthapunnamasinisu airegamairegam vaddhati va hayati va.
Sutra Meaning Transliteration : He bhagavan ! Lavanasamudranum pani chaudasha, athama, amasa ane punamani tithiomam atishaya vadhe ke ghate chhe, tenum shum karana\? Gautama ! Jambudvipa dvipani chare dishamam bahya vedikamtathi lavanasamudramam 95,000 yojana jata, tyam mahakumbha akarana vishala chara mahapatala kalasha chhe. Te a – Valayamukha, keyupa, yupa, ishvara. Te mahapatala kalasho eka lakha yojana jalamam chhe, mulamam vishkambha 10,000 yojana, madhyamam eka pradeshika shrenithi vriddhigata thata eka – eka lakha yojana pahola hoya chhe. Pachhi eka eka pradesha shrenithi hina thata upara mukhamulamam 10,000 yojana pahola rahe chhe. A mahapatala kalashoni bhimto sarvatra samana chhe. Te 1000 yojana jadi chhe. Sarva vajraratnamaya, svachchha yavat pratirupa chhe. Temam ghana jivo ane pudgalo utpanna thaya chhe ane nikale chhe, temano chaya – upachaya thaya chhe. Dravyarthatathi te bhimto shashvata chhe. Varna adi paryayothi ashashvata chhe. Patala kalashomam maharddhika yavat palyopama – sthitika chara devo – kala, mahakala, velamba, prabhamjana chhe. Te mahapatala kalashona trana vibhaga kahela chhe – nicheno tribhaga, madhyama tribhaga, uparano tribhaga. Te tribhago 33,333 – 1/3 yojana bahalyathi chhe. Tena nichala tribhagamam vayukaya chhe, madhyama tribhagamam vayukaya ane apkaya chhe, uparana tribhagamam apkaya chhe. Anathi atirikta he gautama ! Lavanasamudramam te – te deshamam ghana nana kumbhakriti vala laghu patala kalasho kahya chhe. Te laghupatala kalasho eka – eka hajara yojana panimam umda pravishta chhe. Teno vishkambha mulamam 100 yojana, madhyamam eka pradeshika shreni vade vadhata – vadhata 1000 yojana, upara e rite ghatata – ghatata mukhamulamam eka – eka so yojana pahola chhe. Te laghupatala kalashoni bhimto sarvatra sama, dasha yojana bahalyathi chhe. Te sarve vajramaya, svachchha yavat pratirupa chhe. Temam ghana jivo ane pudgalo yavat ashashvata pana chhe, pratyekamam arddha palyopama sthitika deva rahe chhe. Te laghu patala kalashomam trana tribhaga chhe – nicheno tribhaga, madhya tribhaga, uparano tribhaga. Te tribhago 333 – 1/3 yojana bahalyathi kahela chhe. Temam je nicheno tribhaga chhe, te vayukayathi, madhyama tribhaga vayukaya ane apkayathi tatha uparano tribhaga apkayathi bharela chhe. A rite badha maline lavanasamudramam 7884 patala kalasho hoya chhe, tema kahela chhe. Te mahapatala ane laghupatala kalashona nichena ane madhyana tribhagamam ghana udara vayukaya samsvede chhe, sammurchhe chhe, hale chhe – chale chhe, kampe chhe, kshobha pame chhe, gharshita thaya chhe, spamdita thaya chhe, te – te bhavamam pariname chhe, tyare te udaka pani uchhala mare chhe. Jyare te mahapatala ane laghupatala kalashona nichena ane madhyana tribhagamam ghana udara vayukayo yavat te – te bhavane parinamata nathi, tyare te udaka – pani uchhala maratum nathi. Te amtaramam jyare te vayu udirana pame tyare te pani uchhala mare chhe ane te amtaramam jyare te vayu udirana na pame, tyare te pani uchhala maratum nathi. E pramane he gautama ! Lavanasamudramam chaudasha – athama – amasa – punamamam atishaya pani vadhe chhe ke ghate chhe.