Sutra Navigation: Jivajivabhigam ( જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1105844
Scripture Name( English ): Jivajivabhigam Translated Scripture Name : જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

द्विविध जीव प्रतिपत्ति

 Translated Chapter :

દ્વિવિધ જીવ પ્રતિપત્તિ
Section : Translated Section :
Sutra Number : 44 Category : Upang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं थलयरसंमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया? थलयरसंमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– चउप्पयथलयरसंमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया परिसप्पसंमुच्छिम-पंचेंदियतिरिक्खजोणिया। से किं तं चउप्पयथलयरसंमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया? चउप्पयथलयरसंमुच्छिम-पंचेंदियतिरिक्खजोणिया चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा– एगखुरा दुखुरा गंडीपया सणप्फया जाव जे यावन्ने तहप्पगारा, ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य। तओ सरीरगा, ओगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं गाउयपुहत्तं, ठिती जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं चउरासीइवाससहस्साइं, सेसं जहा जलयराणं जाव चउगतिया दुआगतिया, परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता। सेत्तं चउप्पयथलयरसंमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया। से किं तं थलयरपरिसप्पसंमुच्छिमा? थलयरपरिसप्पसंमुच्छिमा दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–उरपरिसप्पसंमुच्छिमा भुयपरिसप्पसंमुच्छिमा। से किं तं उरपरिसप्पसंमुच्छिमा? उरपरिसप्पसंमुच्छिमा चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–अही अयगरा आसालिया महोरगा। से किं तं अही? अही दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–दव्वीकरा य मउलिणो य। से किं तं दव्वीकरा? दव्वीकरा अनेगविहा पन्नत्ता, तंजहा–आसीविसा जाव सेत्तं दव्वीकरा। से किं तं मउलिणो? मउलिणो अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–दिव्वा गोनसा जाव से तं मउलिणो। सेत्तं अही से किं तं अयगरा? अयगरा एगागारा पन्नत्ता। से तं अयगरा। से किं तं आसालिया? आसालिया जहा पन्नवणाए। से तं आसालिया। से किं तं महोरगा? महोरगा जहा पन्नवणाए। से तं महोरगा। जे यावन्ने तहप्पगारा ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य, तं चेव, नवरि–सरीरोगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं जोयणपुहत्तं। ठिती जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं तेवण्णं वाससहस्साइं, सेसं जहा जलयराणं जाव चउगतिया दुआगतिया, परित्ता असंखेज्जा। से तं उरपरिसप्पा। से किं तं भुयपरिसप्पसंमुच्छिमथलयरा? भुयपरिसप्पसंमुच्छिमथलयरा अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–गोहा नउला जाव जे यावन्ने तहप्पगारा ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य। सरीरोगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं धनूपुहत्तं। ठिती उक्कोसेणं बायालीसं वाससहस्साइं, सेसं जहा जलयराणं जाव चउगतिया दुआगतिया, परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता। से तं भुयपरिसप्पसंमुच्छिमा। से तं थलयरा। से किं तं खहयरा? खहयरा चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–चम्मपक्खी लोमपक्खी समुग्गपक्खी विततपक्खी। से किं तं चम्मपक्खी? चम्मपक्खी अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–वग्गुली जाव जे यावन्ने तहप्पगारा। से तं चम्मपक्खी। से किं तं लोमपक्खी? लोमपक्खी अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–ढंका जाव जे यावन्ने तहप्पगारा। से तं लोमपक्खी। से किं तं समुग्गपक्खी? समुग्गपक्खी एगागारा पन्नत्ता जहा पन्नवणाए। एवं विततपक्खी जाव जे यावन्ने तहप्पगारा, ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य, णाणत्तं सरीरोगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं धनूपुहत्तं। ठिती उक्कोसेणं बावत्तरिं वाससहस्साइं, सेसं जहा जलयराणं जाव चउगतिया दुआगतिया, परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता। से तं खहयरसंमुच्छिमतिरिक्खजोणिया। से तं संमुच्छिमपंचेंदियतिरिक्खजोणिया।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! તે સ્થલચર સંમૂર્ચ્છિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક શું છે ? તેઓ બે ભેદે છે – ચતુષ્પદ સ્થલચર સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અને પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય. તે સ્થલચર ચતુષ્પદ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય શું છે ? તેઓ ચાર ભેદે છે. તે આ – એકખુર, દ્વિખુર, ગંડીપદ, સનખપદ યાવત્‌ આવા પ્રકારના બીજા પણ. તે સંક્ષેપથી બે ભેદે છે – પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. તેઓના શરીર ત્રણ છે, અવગાહના જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાતભાગ અનેઉત્કૃષ્ટથી ગાઉ પૃથક્ત્વ છે. સ્થિતિ – જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી ૮૪,૦૦૦ વર્ષ છે. બાકી બધું જલચર મુજબ જાણવું યાવત્‌ તે જીવો ચતુર્ગતિક, બે આગતિ. પ્રત્યેક શરીરી અને અસંખ્યાતા કહ્યા છે. સ્થલચર ચતુષ્પદ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયનું વર્ણન થયું. ભગવન્‌ ! તે સ્થલચર પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય શું છે ? તે બે ભેદે છે – ઉરગ પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય અને ભુજગ પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય. તે ઉરગ પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય શું છે ? ગૌતમ ! તેઓ ચાર ભેદે છે. સર્પ, અજગર, આસાલિક અને મહોરગ. ભગવન્‌ ! તે સર્પ શું છે ? ગૌતમ ! તેબે ભેદે છે – દર્વીકર(ફેણવાળા અને મુકુલિક(ફેણ વગરના). ભગવન્‌ ! તે દર્વીકર શું છે ? ગૌતમ ! તે અનેક ભેદે છે – આશીવિષ સર્પ વગેરે યાવત્‌ તે દર્વીકર સર્પ છે. ભગવન્‌ ! તે મુકુલિક શું છે ? ગૌતમ ! તે અનેક પ્રકારે છે – દિવ્ય, ગોનસ વગેરે યાવત્‌ મુકુલિક. ભગવન્‌ ! તે અજગરો શું છે ? ગૌતમ ! એક પ્રકારના કહ્યા છે. ભગવન્‌ ! તે આસાલિક શું છે ? ગૌતમ ! પ્રજ્ઞાપન સૂત્રાનુસાર કહેવું. આસાલિકનું વર્ણન પૂરું થયું. ભગવન્‌ ! તે મહોરગ શું છે ? ગૌતમ ! પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર મુજબ કહેવું. આવા પ્રકારના અન્ય પણ કહેવા. તે સંક્ષેપથી બે ભેદે છે. પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. બાકીનું કથન પૂર્વવત્‌ જાણવું. વિશેષ એ કે – શરીરાવગાહના જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટથી યોજન પૃથક્ત્વ. સ્થિતિ – જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી ૫૩,૦૦૦ વર્ષ. બાકી બધું જલચર મુજબ જાણવુ. યાવત્‌ મહોરાગો ચાર ગતિક, બે આગતિ, પ્રત્યેક શરીરી અને અસંખ્યાતા છે. ઉરગ પરિસર્પનું વર્ણન પૂરું થયું. ભગવન્‌ ! તે ભુજગ પરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ સ્થલચર શું છે ? તે અનેક ભેદે છે – ગોધા, નોળિયા યાવત્‌ તેવા અન્ય પ્રકારના. તે સંક્ષેપથી બે ભેદે કહ્યા છે, તે આ – પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. તેઓની શરીરાવગાહના જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટથી ધનુષ પૃથક્ત્વ. સ્થિતિ – ઉત્કૃષ્ટથી ૪૨,૦૦૦ વર્ષ. બાકી જલચર મુજબ. યાવત્‌ તેઓ ચારગતિક, બે આગતિ. પ્રત્યેક શરીરી અને અસંખ્યાત કહ્યા છે. આ ભુજગપરિસર્પ સંમૂર્ચ્છિમ કહ્યા. આ રીતે તે આ સ્થલચર જીવોનું વર્ણન થયું. ભગવન્‌ ! તે ખેચર શું છે ? ગૌતમ ! તે ચાર ભેદે કહ્યા છે. તે આ છે – ચર્મપક્ષી, રોમપક્ષી, સમુદ્‌ગપક્ષી, વિતતપક્ષી. ભગવન્‌ ! તે ચર્મપક્ષી શું છે ? તે અનેક ભેદે છે – વલ્ગુલી યાવત્‌ આવા પ્રકારના બીજા પણ. ભગવન્‌ ! તે રોમપક્ષી શું છે ? તે અનેક ભેદે છે – ઢંક, કંક, આવા પ્રકારના અન્ય પણ. ભગવન્‌ ! તે સમુદ્‌ગ પક્ષી શું છે ? તે એક પ્રકારના છે, જેમ પ્રજ્ઞાપનામાં કહ્યા. એ રીતે વિતત પક્ષી પણ જાણવા ખેચર પક્ષી સંક્ષેપથી બે ભેદે છે – પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. વિશેષ એ કે તેઓની – શરીરાવગાહના, જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટથી ધનુષ પૃથક્ત્વ છે. સ્થિતિ – ઉત્કૃષ્ટથી ૭૨,૦૦૦ વર્ષ છે. બાકી જળચર મુજબ જાણવું યાવત્‌ ચાર ગતિ, બે આગતિ, પ્રત્યેક શરીરી અને અસંખ્યાતા કહ્યા છે. તે ખેચર સંમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ કહ્યા.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam thalayarasammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya? Thalayarasammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya duviha pannatta, tam jaha– chauppayathalayarasammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya parisappasammuchchhima-pamchemdiyatirikkhajoniya. Se kim tam chauppayathalayarasammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya? Chauppayathalayarasammuchchhima-pamchemdiyatirikkhajoniya chauvviha pannatta, tam jaha– egakhura dukhura gamdipaya sanapphaya java je yavanne tahappagara, te samasao duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga ya apajjattaga ya. Tao sariraga, ogahana jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam gauyapuhattam, thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam chaurasiivasasahassaim, sesam jaha jalayaranam java chaugatiya duagatiya, paritta asamkhejja pannatta. Settam chauppayathalayarasammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya. Se kim tam thalayaraparisappasammuchchhima? Thalayaraparisappasammuchchhima duviha pannatta, tam jaha–uraparisappasammuchchhima bhuyaparisappasammuchchhima. Se kim tam uraparisappasammuchchhima? Uraparisappasammuchchhima chauvviha pannatta, tam jaha–ahi ayagara asaliya mahoraga. Se kim tam ahi? Ahi duviha pannatta, tam jaha–davvikara ya maulino ya. Se kim tam davvikara? Davvikara anegaviha pannatta, tamjaha–asivisa java settam davvikara. Se kim tam maulino? Maulino anegaviha pannatta, tam jaha–divva gonasa java se tam maulino. Settam ahi Se kim tam ayagara? Ayagara egagara pannatta. Se tam ayagara. Se kim tam asaliya? Asaliya jaha pannavanae. Se tam asaliya. Se kim tam mahoraga? Mahoraga jaha pannavanae. Se tam mahoraga. Je yavanne tahappagara te samasao duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga ya apajjattaga ya, tam cheva, navari–sarirogahana jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam joyanapuhattam. Thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam tevannam vasasahassaim, sesam jaha jalayaranam java chaugatiya duagatiya, paritta asamkhejja. Se tam uraparisappa. Se kim tam bhuyaparisappasammuchchhimathalayara? Bhuyaparisappasammuchchhimathalayara anegaviha pannatta, tam jaha–goha naula java je yavanne tahappagara te samasao duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga ya apajjattaga ya. Sarirogahana jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam dhanupuhattam. Thiti ukkosenam bayalisam vasasahassaim, sesam jaha jalayaranam java chaugatiya duagatiya, paritta asamkhejja pannatta. Se tam bhuyaparisappasammuchchhima. Se tam thalayara. Se kim tam khahayara? Khahayara chauvviha pannatta, tam jaha–chammapakkhi lomapakkhi samuggapakkhi vitatapakkhi. Se kim tam chammapakkhi? Chammapakkhi anegaviha pannatta, tam jaha–vagguli java je yavanne tahappagara. Se tam chammapakkhi. Se kim tam lomapakkhi? Lomapakkhi anegaviha pannatta, tam jaha–dhamka java je yavanne tahappagara. Se tam lomapakkhi. Se kim tam samuggapakkhi? Samuggapakkhi egagara pannatta jaha pannavanae. Evam vitatapakkhi java je yavanne tahappagara, te samasao duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga ya apajjattaga ya, nanattam sarirogahana jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam dhanupuhattam. Thiti ukkosenam bavattarim vasasahassaim, sesam jaha jalayaranam java chaugatiya duagatiya, paritta asamkhejja pannatta. Se tam khahayarasammuchchhimatirikkhajoniya. Se tam sammuchchhimapamchemdiyatirikkhajoniya.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Te sthalachara sammurchchhima pamchendriya tiryamchayonika shum chhe\? Teo be bhede chhe – chatushpada sthalachara sammurchchhima tiryamcha pamchendriya ane parisarpa sammurchchhima tiryamcha pamchendriya. Te sthalachara chatushpada sammurchchhima tiryamcha pamchendriya shum chhe\? Teo chara bhede chhe. Te a – ekakhura, dvikhura, gamdipada, sanakhapada yavat ava prakarana bija pana. Te samkshepathi be bhede chhe – paryapta ane aparyapta. Teona sharira trana chhe, avagahana jaghanyathi amgulano asamkhyatabhaga aneutkrishtathi gau prithaktva chhe. Sthiti – jaghanyathi amtarmuhurtta ane utkrishtathi 84,000 varsha chhe. Baki badhum jalachara mujaba janavum yavat te jivo chaturgatika, be agati. Pratyeka shariri ane asamkhyata kahya chhe. Sthalachara chatushpada tiryamcha pamchendriyanum varnana thayum. Bhagavan ! Te sthalachara parisarpa sammurchchhima tiryamcha pamchendriya shum chhe\? Te be bhede chhe – uraga parisarpa sammurchchhima tiryamcha pamchendriya ane bhujaga parisarpa sammurchchhima tiryamcha pamchendriya. Te uraga parisarpa sammurchchhima tiryamcha pamchendriya shum chhe\? Gautama ! Teo chara bhede chhe. Sarpa, ajagara, asalika ane mahoraga. Bhagavan ! Te sarpa shum chhe\? Gautama ! Tebe bhede chhe – darvikara(phenavala ane mukulika(phena vagarana). Bhagavan ! Te darvikara shum chhe\? Gautama ! Te aneka bhede chhe – ashivisha sarpa vagere yavat te darvikara sarpa chhe. Bhagavan ! Te mukulika shum chhe\? Gautama ! Te aneka prakare chhe – divya, gonasa vagere yavat mukulika. Bhagavan ! Te ajagaro shum chhe\? Gautama ! Eka prakarana kahya chhe. Bhagavan ! Te asalika shum chhe\? Gautama ! Prajnyapana sutranusara kahevum. Asalikanum varnana purum thayum. Bhagavan ! Te mahoraga shum chhe\? Gautama ! Prajnyapana sutra mujaba kahevum. Ava prakarana anya pana kaheva. Te samkshepathi be bhede chhe. Paryapta ane aparyapta. Bakinum kathana purvavat janavum. Vishesha e ke – shariravagahana jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga, utkrishtathi yojana prithaktva. Sthiti – jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi 53,000 varsha. Baki badhum jalachara mujaba janavu. Yavat mahorago chara gatika, be agati, pratyeka shariri ane asamkhyata chhe. Uraga parisarpanum varnana purum thayum. Bhagavan ! Te bhujaga parisarpa sammurchchhima sthalachara shum chhe\? Te aneka bhede chhe – godha, noliya yavat teva anya prakarana. Te samkshepathi be bhede kahya chhe, te a – paryapta ane aparyapta. Teoni shariravagahana jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga, utkrishtathi dhanusha prithaktva. Sthiti – utkrishtathi 42,000 varsha. Baki jalachara mujaba. Yavat teo charagatika, be agati. Pratyeka shariri ane asamkhyata kahya chhe. A bhujagaparisarpa sammurchchhima kahya. A rite te a sthalachara jivonum varnana thayum. Bhagavan ! Te khechara shum chhe\? Gautama ! Te chara bhede kahya chhe. Te a chhe – charmapakshi, romapakshi, samudgapakshi, vitatapakshi. Bhagavan ! Te charmapakshi shum chhe\? Te aneka bhede chhe – valguli yavat ava prakarana bija pana. Bhagavan ! Te romapakshi shum chhe\? Te aneka bhede chhe – dhamka, kamka, ava prakarana anya pana. Bhagavan ! Te samudga pakshi shum chhe\? Te eka prakarana chhe, jema prajnyapanamam kahya. E rite vitata pakshi pana janava khechara pakshi samkshepathi be bhede chhe – paryapta ane aparyapta. Vishesha e ke teoni – shariravagahana, jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga, utkrishtathi dhanusha prithaktva chhe. Sthiti – utkrishtathi 72,000 varsha chhe. Baki jalachara mujaba janavum yavat chara gati, be agati, pratyeka shariri ane asamkhyata kahya chhe. Te khechara sammurchchhima tiryamcha kahya.