Sutra Navigation: Sutrakrutang ( સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1101701
Scripture Name( English ): Sutrakrutang Translated Scripture Name : સૂત્રકૃતાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

श्रुतस्कंध-२

अध्ययन-४ प्रत्याख्यान

 Translated Chapter :

શ્રુતસ્કંધ-૨

અધ્યયન-૪ પ્રત્યાખ્યાન
Section : Translated Section :
Sutra Number : 701 Category : Ang-02
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तत्थ चोयए पण्णवगं एवं वयासी–असंतएणं मणेणं पावएणं, असंतियाए वईए पावियाए, असंतएणं काएणं पावएणं, अहणंतस्स अमणक्खस्स अवियार-मण-वयण-काय-वक्कस्स सुविणमवि अपस्सओ पावे कम्मेनो कज्जइ। कस्स णं तं हेउं? चोयए एवं ब्रवीति–अन्नयरेणं मणेणं पावएणं मणवत्तिए पावे कम्मे कज्जइ, अन्नयरीए वईए पावियाए वइवत्तिए पावे कम्मे कज्जइ, अन्नयरेणं काएणं पावएणं कायवत्तिए पावे कम्मे कज्जइ, हणंतस्स समणक्खस्स सवियार-मण-वयण-काय-वक्कस्स सुवि-णमवि पासओ–एवंगुणजातीयस्स पावे कम्मे कज्जइ। पुणरवि चोयए एवं ब्रवीति–तत्थणं जेते एवमाहंसु–असंतएणं मणेणं पावएणं, असंतियाए वईए पावियाए, असंतएणं काएणं पावएणं, अहणंतस्स अमणक्खस्स अवियार-मण-वयण-काय-वक्कस्स सुविणमवि अपस्सओ पावे कम्मे कज्जइ– [तत्थ णं जे ते एवमाहंसु] मिच्छं ते एवमाहंसु। तत्थ पण्णवए चोयगं एवं वयासी–जं मए पुव्वं वुत्तं असंतएणं मणेणं पावएणं, असंतियाए वईए पावियाए, असंत-एणं काएणं पावएणं, अहणंतस्स अमणक्खस्स अवियार-मण-वयण-काय-वक्कस्स सुविणमवि अपस्सओ पावे कम्मे कज्जइ–तं सम्मं। कस्स णं तं हेउं? आचार्य आह–तत्थ खलु भगवया छज्जीवणिकाया हेऊ पण्णत्ता, तं जहा–पुढविकाइया, आउकाइया, तेउकाइया, वाउ-काइया, वणस्सइकाइया तसकाइया। इच्चेतेहिं छहिं जीवणिकाएहिं आया अप्पडिहयपच्चक्खाय-पावकम्मे, निच्चं पसढ-विओ-वात-चित्त-दंडे, तं जहा– ‘पाणाइवाए मुसावाए अदिन्नादाणे मेहुणे परिग्गहे कोहे माणे मायाए लोहे पेज्जे दोसे कलहे अब्भ-क्खाणे पेसुण्णे परपरिवाए अरइरईए मायामोसे मिच्छादंसणसल्ले’। आचार्य आह–तत्थ खलु भगवया वहए दिट्ठंते पन्नत्ते–से जहानामए वहए सिया गाहावइस्स वा गाहावइपुत्तस्स वा रण्णो वा रायपुरिसस्स वा खणं णिदाए पविसिस्सामि खणं लद्धून वहिस्सामित्ति पहारेमाणे। से किं णु हु नाम से वहए ‘तस्स वा’ गाहावइस्स तस्स वा गाहावइपुत्तस्स तस्स वा रण्णो तस्स वा रायपुरिसस्स खणं णिदाए पविसिस्सामि खणं लद्धूणं वहिस्सामित्ति पहारेमाणे दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागरमाणे वा अमित्तभूए मिच्छासंठिए निच्चं पसढ -विओवाय-चित्तदंडे भवइ? एवं वियागरेमाणे समियाए वियागरे? चोयए–हंता भवइ। आचार्य आह–जहा से वहए तस्स वा गाहावइस्स तस्स वा गाहावइपुत्तस्स तस्स वा रण्णो तस्स वा रायपुरिसस्स खणं णिदाए पविसिस्सामि खणं लद्धून वहिस्सामित्ति पहारेमाणे दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागरमाणे वा अमित्तभूए मिच्छासंठिए निच्चं पसढ-विओवाय-चित्तदंडे, एवामेव बाले वि सव्वेसिं पाणाणं सव्वेसिं भूयाणं सव्वेसिं जीवाणं सव्वेसिं सत्ताणं दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागरमाणे वा अमित्तभूए मिच्छासंठिए निच्चं पसढ-विओवाय-चित्तदंडं, तं जहा–पाणाइवाए जाव मिच्छादंसणसल्ले। एस खलु भगवया अक्खाए असंजए अविरए अप्पडिहयपच्चक्खाय-पावकम्मे सकिरिए असंवुडे एगंतदंडे एगंतबाले एगंतसुत्ते ‘यावि भवइ’। से बाले अवियारमण-वयण-काय-वक्के सुविणमवि न पस्सइ, पावे य से कम्मे कज्जइ। [सूत्र] जहा से वहए तस्स वा गाहावइस्स तस्स वा गाहावइपुत्तस्स तस्स वा रण्णो तस्स वा रायपुरिसस्स ‘पत्तेयं-पत्तेयं’ ‘चित्तं समादाय’ दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागरमाणे वा अमित्तभूए मिच्छासंठिए निच्चं पसढ-विओवाय-चित्तदंडे भवइ, एवा-मेव बाले सव्वेसिं पाणाणं सव्वेसिं भूयाणं सव्वेसिं जीवाणं सव्वेसिं सत्ताणं पत्तेयं-पत्तेयं चित्तं समादाय दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागरमाणे वा अमित्तभूए मिच्छासंठिए निच्चं पसढ-विओवाय-चित्तदंडे भवइ।
Sutra Meaning : આ વિષયમાં પ્રેરકે પ્રરૂપકને આમ કહ્યું – પાપયુક્ત મન, પાપયુક્ત વચન, પાપયુક્ત કાયા ન હોય અને જે પ્રાણીઓને ન હણે, હિંસાના વિચારરહિત મન, વચન, કાયા અને વાક્ય બોલવામાં પણ હિંસાથી રહિત છે, જે પાપકર્મ કરવાનું સ્વપ્ને પણ વિચારતું નથી. એવા જીવને પાપકર્મનો બંધ થતો નથી. પ્રરૂપકે તેને પૂછ્યું – તેને પાપકર્મ બંધ કેમ ન થાય? પ્રેરક કહે છે – પાપયુક્ત મન હોય તો મન નિમિત્તે પાપકર્મ થાય, પાપયુક્ત વચન હોય તો વચનયુક્ત પાપકર્મ થાય. પાપયુક્ત કાયા હોય તો કાયા નિમિત્ત પાપકર્મ થાય. હણતા સમનસ્કને સવિચાર મન – વચન – કાયા અને વાક્યપ્રયોગ કરતા, સ્વપ્ન પણ જોતા, આ પ્રકારના ગુણોથી યુક્ત જીવ પાપકર્મ કરે છે, પ્રેરક આગળ કહે છે – જેઓ એમ કહે છે – પાપયુક્ત મન, વચન, કાયા ન હોવા છતાં, હિંસા ન કરવા છતાં, મનરહિત હોવા છતાં, મન – વચન – કાયાથી પણ વાક્ય – રહિત હોય, સ્વપ્ન જેટલી પણ ચેતના ન હોય, તો પણ તે પાપકર્મ કરે છે – એવું કહેવું મિથ્યા છે. ત્યારે પ્રરૂપક પ્રેરકને ઉત્તર આપે છે – મેં જે પૂર્વે કહ્યું, તે યથાર્થ છે. મન – વચન – કાયા ભલે પાપયુક્ત ન હોય, કોઈને હણે નહીં, અમનસ્ક હોય, મન – વચન – કાયા અને વાણીનો સમજીને પ્રયોગ ન કરતો હોય, સ્વપ્ને પણ ન જાણવા છતાં એવો જીવ પાપકર્મ કરે છે. એ જ વાત સત્ય છે. કેમ કે, આચાર્ય કહે છે કે – આ વિષયમાં તીર્થંકર ભગવંતે છ જીવનિકાયને કર્મબંધના હેતુ રૂપે બતાવ્યા છે. તે આ પ્રમાણે – પૃથ્વીકાયિક યાવત્‌ ત્રસકાયિક. આ છ જીવનિકાયની હિંસાથી થતા પાપકર્મનું જેણે પચ્ચક્ખાણ કરેલ નથી, તે હિંસાથી થતા પાપને રોકેલ નથી, નિત્ય નિષ્ઠુરતાપૂર્વક પ્રાણી ઘાતમાં ચિત્ત રાખી, તેમને દંડ આપે છે, તે આ પ્રમાણે – પ્રાણાતિપાત યાવત્‌ પરિગ્રહ અને ક્રોધ યાવત્‌ મિથ્યાદર્શન શલ્ય પર્યન્ત પાપને સેવે છે. આચાર્ય ફરી કહે છે – ભગવંતે આ વિષયમાં વધકનું દૃષ્ટાંત કહ્યું છે, કોઈ વધ કરનાર ગાથાપતિ કે ગાથાપતિ પુત્રનો, રાજા કે રાજપુરુષનો વધ કરવા ઇચ્છે, અવસર પામીને તેના ઘરમાં પ્રવેશીને, તક મળતા તેને પ્રહાર કરી મારી નાખીશ, આ રીતે કોઈ વધક ગાથાપતિ યાવત્‌ રાજપુરુષનો વધ કરવાના વિચારથી દિવસે કે રાત્રે, સૂતા કે જાગતા નિત્ય તે જ વિચારોમાં અટવાયેલો રહે છે. તે અમિત્રભૂત, મિથ્યાત્વ સંસ્થિત, નિત્ય હિંસક ચિત્તવૃત્તિયુક્ત એવાને વધ કરનાર માનવો કે નહીં ? ત્યારે પ્રેરકે (પ્રશ્નકર્તાએ) સમતાથી કહ્યું – હા, તે વધક જ છે. આચાર્ય કહે છે – જેમ તે વધક તે ગાથાપતિ કે ગાથાપતિ પુત્ર, રાજા કે રાજપુરુષને સમય મળતા તેના મકાનમાં પ્રવેશીને, તક મળતા જ પ્રહાર કરીને તેને મારી નાંખીશ. આવું તે રાત્રે – દિવસે, સૂતા – જાગતા અમિત્ર બનીને, મિથ્યાત્વ સ્થિત થઈને, તેમના ઘાતને માટે શઠતાપૂર્વક દુષ્ટચિત્તે વિચારતો હોય છે. એવી રીતે અજ્ઞાની જીવ સર્વે પ્રાણી યાવત્‌ સર્વે સત્ત્વોને દિવસે કે રાત્રે, સૂતા કે જાગતા અમિત્ર થઈને, મિથ્યાત્વ સ્થિત રહીને નિત્ય, શઠતાપૂર્વક ઘાત કરવાનો વિચાર ચિત્તમાં રાખી મૂકે છે તેથી પ્રાણાતિપાતથી મિથ્યાદર્શન શલ્ય સુધીના અઢારે પાપસ્થાનકો તેને છે. આ રીતે ભગવંતે તેવા જીવોને અસંયત, અવિરત, પાપકર્મનો નાશ અને પ્રત્યાખ્યાન ન કરનારા, સક્રિય, અસંવૃત્ત, એકાંત દંડદાયી, એકાંત સુપ્ત કહ્યા છે. તે અજ્ઞાની મન – વચન – કાય વાક્ય વિચારપૂર્વક ન પ્રયોજે, સ્વપ્ન પણ ન જોવા છતાં, તે પાપકર્મ કરે છે. જેવી રીતે તે વધક તે ગૃહપતિ યાવત્‌ રાજપુરુષની પ્રત્યેકની હત્યા કરવાનો વિચાર ચિત્તમાં લઈને સૂતા કે જાગતા તેનો શત્રુ બનીને રહે, મિથ્યાત્વ સ્થિત રહે, નિત્ય શઠતાપૂર્વક પ્રાણીદંડની ભાવના રાખે છે, એવી રીતે અજ્ઞાની જીવ સર્વ જીવો યાવત્‌ સર્વે સત્ત્વોને પ્રત્યેક પ્રતિ ચિત્તમાં નિરંતર હિંસાભાવ રાખી, રાત્રે – દિવસે સૂતા કે જાગતા અમિત્ર બની, મિથ્યાત્વ સ્થિત થઈ, શઠતાપૂર્વક હિંસામય ચિત્તવાળો બને છે. આ રીતે તે અજ્ઞાની જીવ પ્રત્યાખ્યાન ન કરે ત્યાં સુધી પાપકર્મબંધ કરે છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tattha choyae pannavagam evam vayasi–asamtaenam manenam pavaenam, asamtiyae vaie paviyae, asamtaenam kaenam pavaenam, ahanamtassa amanakkhassa aviyara-mana-vayana-kaya-vakkassa suvinamavi apassao pave kammeno kajjai. Kassa nam tam heum? Choyae evam braviti–annayarenam manenam pavaenam manavattie pave kamme kajjai, annayarie vaie paviyae vaivattie pave kamme kajjai, annayarenam kaenam pavaenam kayavattie pave kamme kajjai, hanamtassa samanakkhassa saviyara-mana-vayana-kaya-vakkassa suvi-namavi pasao–evamgunajatiyassa pave kamme kajjai. Punaravi choyae evam braviti–tatthanam jete evamahamsu–asamtaenam manenam pavaenam, asamtiyae vaie paviyae, asamtaenam kaenam pavaenam, ahanamtassa amanakkhassa aviyara-mana-vayana-kaya-vakkassa suvinamavi apassao pave kamme kajjai– [tattha nam je te evamahamsu] michchham te evamahamsu. Tattha pannavae choyagam evam vayasi–jam mae puvvam vuttam asamtaenam manenam pavaenam, asamtiyae vaie paviyae, asamta-enam kaenam pavaenam, ahanamtassa amanakkhassa aviyara-mana-vayana-kaya-vakkassa suvinamavi apassao pave kamme kajjai–tam sammam. Kassa nam tam heum? Acharya aha–tattha khalu bhagavaya chhajjivanikaya heu pannatta, tam jaha–pudhavikaiya, aukaiya, teukaiya, vau-kaiya, vanassaikaiya tasakaiya. Ichchetehim chhahim jivanikaehim aya appadihayapachchakkhaya-pavakamme, nichcham pasadha-vio-vata-chitta-damde, tam jaha– ‘panaivae musavae adinnadane mehune pariggahe kohe mane mayae lohe pejje dose kalahe abbha-kkhane pesunne paraparivae arairaie mayamose michchhadamsanasalle’. Acharya aha–tattha khalu bhagavaya vahae ditthamte pannatte–se jahanamae vahae siya gahavaissa va gahavaiputtassa va ranno va rayapurisassa va khanam nidae pavisissami khanam laddhuna vahissamitti paharemane. Se kim nu hu nama se vahae ‘tassa va’ gahavaissa tassa va gahavaiputtassa tassa va ranno tassa va rayapurisassa khanam nidae pavisissami khanam laddhunam vahissamitti paharemane diya va rao va sutte va jagaramane va amittabhue michchhasamthie nichcham pasadha -viovaya-chittadamde bhavai? Evam viyagaremane samiyae viyagare? Choyae–hamta bhavai. Acharya aha–jaha se vahae tassa va gahavaissa tassa va gahavaiputtassa tassa va ranno tassa va rayapurisassa khanam nidae pavisissami khanam laddhuna vahissamitti paharemane diya va rao va sutte va jagaramane va amittabhue michchhasamthie nichcham pasadha-viovaya-chittadamde, evameva bale vi savvesim pananam savvesim bhuyanam savvesim jivanam savvesim sattanam diya va rao va sutte va jagaramane va amittabhue michchhasamthie nichcham pasadha-viovaya-chittadamdam, tam jaha–panaivae java michchhadamsanasalle. Esa khalu bhagavaya akkhae asamjae avirae appadihayapachchakkhaya-pavakamme sakirie asamvude egamtadamde egamtabale egamtasutte ‘yavi bhavai’. Se bale aviyaramana-vayana-kaya-vakke suvinamavi na passai, pave ya se kamme kajjai. [sutra] jaha se vahae tassa va gahavaissa tassa va gahavaiputtassa tassa va ranno tassa va rayapurisassa ‘patteyam-patteyam’ ‘chittam samadaya’ diya va rao va sutte va jagaramane va amittabhue michchhasamthie nichcham pasadha-viovaya-chittadamde bhavai, eva-meva bale savvesim pananam savvesim bhuyanam savvesim jivanam savvesim sattanam patteyam-patteyam chittam samadaya diya va rao va sutte va jagaramane va amittabhue michchhasamthie nichcham pasadha-viovaya-chittadamde bhavai.
Sutra Meaning Transliteration : A vishayamam prerake prarupakane ama kahyum – papayukta mana, papayukta vachana, papayukta kaya na hoya ane je pranione na hane, himsana vichararahita mana, vachana, kaya ane vakya bolavamam pana himsathi rahita chhe, je papakarma karavanum svapne pana vicharatum nathi. Eva jivane papakarmano bamdha thato nathi. Prarupake tene puchhyum – tene papakarma bamdha kema na thaya? Preraka kahe chhe – papayukta mana hoya to mana nimitte papakarma thaya, papayukta vachana hoya to vachanayukta papakarma thaya. Papayukta kaya hoya to kaya nimitta papakarma thaya. Hanata samanaskane savichara mana – vachana – kaya ane vakyaprayoga karata, svapna pana jota, a prakarana gunothi yukta jiva papakarma kare chhe, Preraka agala kahe chhe – jeo ema kahe chhe – papayukta mana, vachana, kaya na hova chhatam, himsa na karava chhatam, manarahita hova chhatam, mana – vachana – kayathi pana vakya – rahita hoya, svapna jetali pana chetana na hoya, to pana te papakarma kare chhe – evum kahevum mithya chhe. Tyare prarupaka prerakane uttara ape chhe – mem je purve kahyum, te yathartha chhe. Mana – vachana – kaya bhale papayukta na hoya, koine hane nahim, amanaska hoya, mana – vachana – kaya ane vanino samajine prayoga na karato hoya, svapne pana na janava chhatam evo jiva papakarma kare chhe. E ja vata satya chhe. Kema ke, acharya kahe chhe ke – A vishayamam tirthamkara bhagavamte chha jivanikayane karmabamdhana hetu rupe batavya chhe. Te a pramane – prithvikayika yavat trasakayika. A chha jivanikayani himsathi thata papakarmanum jene pachchakkhana karela nathi, te himsathi thata papane rokela nathi, nitya nishthuratapurvaka prani ghatamam chitta rakhi, temane damda ape chhe, te a pramane – pranatipata yavat parigraha ane krodha yavat mithyadarshana shalya paryanta papane seve chhe. Acharya phari kahe chhe – bhagavamte a vishayamam vadhakanum drishtamta kahyum chhe, koi vadha karanara gathapati ke gathapati putrano, raja ke rajapurushano vadha karava ichchhe, avasara pamine tena gharamam praveshine, taka malata tene prahara kari mari nakhisha, a rite koi vadhaka gathapati yavat rajapurushano vadha karavana vicharathi divase ke ratre, suta ke jagata nitya te ja vicharomam atavayelo rahe chhe. Te amitrabhuta, mithyatva samsthita, nitya himsaka chittavrittiyukta evane vadha karanara manavo ke nahim\? Tyare prerake (prashnakartae) samatathi kahyum – ha, te vadhaka ja chhe. Acharya kahe chhe – jema te vadhaka te gathapati ke gathapati putra, raja ke rajapurushane samaya malata tena makanamam praveshine, taka malata ja prahara karine tene mari namkhisha. Avum te ratre – divase, suta – jagata amitra banine, mithyatva sthita thaine, temana ghatane mate shathatapurvaka dushtachitte vicharato hoya chhe. Evi rite ajnyani jiva sarve prani yavat sarve sattvone divase ke ratre, suta ke jagata amitra thaine, mithyatva sthita rahine nitya, shathatapurvaka ghata karavano vichara chittamam rakhi muke chhe tethi pranatipatathi mithyadarshana shalya sudhina adhare papasthanako tene chhe. A rite bhagavamte teva jivone asamyata, avirata, papakarmano nasha ane pratyakhyana na karanara, sakriya, asamvritta, ekamta damdadayi, ekamta supta kahya chhe. Te ajnyani mana – vachana – kaya vakya vicharapurvaka na prayoje, svapna pana na jova chhatam, te papakarma kare chhe. Jevi rite te vadhaka te grihapati yavat rajapurushani pratyekani hatya karavano vichara chittamam laine suta ke jagata teno shatru banine rahe, mithyatva sthita rahe, nitya shathatapurvaka pranidamdani bhavana rakhe chhe, evi rite ajnyani jiva sarva jivo yavat sarve sattvone pratyeka prati chittamam niramtara himsabhava rakhi, ratre – divase suta ke jagata amitra bani, mithyatva sthita thai, shathatapurvaka himsamaya chittavalo bane chhe. A rite te ajnyani jiva pratyakhyana na kare tyam sudhi papakarmabamdha kare chhe.