Sutra Navigation: Jivajivabhigam ( જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1105850
Scripture Name( English ): Jivajivabhigam Translated Scripture Name : જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

द्विविध जीव प्रतिपत्ति

 Translated Chapter :

દ્વિવિધ જીવ પ્રતિપત્તિ
Section : Translated Section :
Sutra Number : 50 Category : Upang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं देवा? देवा चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–भवनवासी वाणमंतरा जोइसिया वेमाणिया। एवं भेदो भाणियव्वो जहा पन्नवणाए। ते समासओ दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य। तेसि णं तओ सरीरगा–वेउव्विए तेयए कम्मए। ओगाहणा दुविहा–भवधारणिज्जा य उत्तरवेउव्विया य। तत्थ णं जासा भवधारणिज्जा सा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं सत्त रयणीओ। तत्थ णं जासा उत्तरवेउव्विया सा जहन्नेणं अंगुलस्स संखेज्जइभागं, उक्कोसेणं जोयणसयसहस्सं, सरीरगा छण्हं संघयणाणं असंघयणी–नेवट्ठी नेव छिरा नेव ण्हारू। जे पोग्गला इट्ठा कंता पिया सुभा मणुन्ना मणामा ते तेसिं सरीरसंघायत्ताए परिणमंति। किंसंठिया? गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–भवधारणिज्जा य उत्तरवेउव्विया य। तत्थ णं जेते भवधारणिज्जा ते णं समचउरंससंठिया पन्नत्ता। तत्थ णं जेते उत्तरवेउव्विया ते णं नाणासंठाणसंठिया पन्नत्ता। चत्तारि कसाया, चत्तारि सण्णा, छ लेस्साओ, पंच इंदिया, पंच समुग्घाया, सन्नीवि असन्नीवि, इत्थिवेदावि पुरिसवेदावि नो नपुंसगवेया, पज्जत्तीओअपज्जत्तीओ पंच, दिट्ठी तिन्नि, तिन्नि दंसणा, नाणीवि अन्नाणीवि–जे नाणी ते नियमा तिन्नाणी, अन्नाणी भयणाए, दुविहे उवओगे, तिविहे जोगे, आहारो नियमा छद्दिसिं, ओसन्नकारणं पडुच्च वण्णओ हालिद्दसुक्किलाइं जाव आहारमाहारेंति, उववाओ तिरियमनुस्सेसु, ठिती जहन्नेणं दस वाससहस्साइं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं, दुविहावि मरंति, उव्वट्टित्ता नो नेरइएसु गच्छंति, तिरियमनुस्सेसु जहासंभवं, नो देवेसु गच्छंति, दुगतिया दुआगतिया, परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता। से तं देवा। से तं पंचेंदिया। सेत्तं ओराला तसा पाणा।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! તે દેવો શું છે ? દેવો ચાર ભેદે કહ્યા છે, તે આ રીતે – ભવનવાસી, વ્યંતર, જ્યોતિષ્ક, વૈમાનિક. ભગવન્‌ ! તે ભવનવાસી શું છે ? તે ભવનવાસી દશ ભેદે કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે – અસુરકુમારો યાવત્‌ સ્તનિતકુમાર. તે ભવનવાસી કહ્યા. ભગવન્‌ ! તે વ્યંતરો શું છે ? અહી સર્વે દેવોના ભેદો કહેવા. યાવત્‌ તે સંક્ષેપથી બે ભેદે કહ્યા છે. તે આ – પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા. તેમને ત્રણ શરીરો છે – વૈક્રિય, તૈજસ, કાર્મણ. તેની અવગાહના બે ભેદે છે – ભવધારણીય અને ઉત્તર વૈક્રિયક. તેમાં જે તે ભવધારણીય છે તે જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ અને ઉત્કૃષ્ટથી સાત હાથ છે. ઉત્તર વૈક્રિયિક શરીરની અવગાહના જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટથી એક લાખ યોજન છે. શરીરો – છ સંઘયણમાના કોઈપણ સંઘયણ રહિત એવા અસંઘયણી છે, કેમ કે તેમના હાડકા, શિરા, સ્નાયુ ન હોવાથી સંઘયણ પણ નથી. જે ઇષ્ટ, કાંત યાવત્‌ પુદ્‌ગલો છે, તે પુદ્‌ગલો જ સંઘાતપણે પરિણમે છે. ભગવન્‌ ! દેવો કયા સંસ્થાને સંસ્થિત છે ? ગૌતમ ! બે ભેદે છે – તે આ પ્રમાણે – ભવધારણીય અને ઉત્તરવૈક્રિયિક. તેમાં જે ભવધારણીય છે, તે સમચતુરસ્ર સંસ્થાન સંસ્થિત છે, તેમાં જે ઉત્તર વૈક્રિય છે, તે વિવિધ સંસ્થાને સંસ્થિત કહેલ છે. તે દેવોને ચાર કષાયો, ચાર સંજ્ઞા, છ લેશ્યા, પાંચ ઇન્દ્રિયો, પાંચ સમુદ્‌ઘાતો છે, તેઓ સંજ્ઞી પણ છે, અસંજ્ઞી પણ છે, તેઓ સ્ત્રીવેદી પણ પુરુષવેદી પણ છે, નપુંસકવેદી નથી. તેમને પાંચ પર્યાપ્તિ અને પાંચ અપર્યાપ્તિઓ છે, તેમને ત્રણ દૃષ્ટિ, ત્રણ દર્શન છે, તેઓ જ્ઞાની પણ છે, અજ્ઞાની પણ છે. જે જ્ઞાની છે, તે નિયમા ત્રણ જ્ઞાની છે. અજ્ઞાની ભજનાએ છે. તેમને બે ઉપયોગ અને ત્રણ યોગ છે, આહાર નિયમા છ દિશાથી ગ્રહણ કરે છે. અવસન્ન કારણને આશ્રીને વર્ણથી પીળો અને શ્વેત યાવત્‌ આહાર આહારે છે. ઉપપાત – તિર્યંચ, મનુષ્યોમાં છે. સ્થિતિ – જઘન્યથી દશ હજાર વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટ ૩૩ – સાગરોપમ. બંને રીતે મરે છે. ઉદ્વર્તીને નૈરયિકમાં જતા નથી. યથા સંભવ તિર્યંચ અને મનુષ્યોમાં જાય છે, દેવોમાં જતા નથી. બે ગતિક, બે આગતિક છે. પ્રત્યેક શરીરી અને અસંખ્યાતા કહ્યા છે. તે દેવો કહ્યા, તે પંચેન્દ્રિય કહ્યા. ઉદાર – ત્રસ – પ્રાણ કહ્યા.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam deva? Deva chauvviha pannatta, tam jaha–bhavanavasi vanamamtara joisiya vemaniya. Evam bhedo bhaniyavvo jaha pannavanae. Te samasao duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga ya apajjattaga ya. Tesi nam tao sariraga–veuvvie teyae kammae. Ogahana duviha–bhavadharanijja ya uttaraveuvviya ya. Tattha nam jasa bhavadharanijja sa jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam satta rayanio. Tattha nam jasa uttaraveuvviya sa jahannenam amgulassa samkhejjaibhagam, ukkosenam joyanasayasahassam, sariraga chhanham samghayananam asamghayani–nevatthi neva chhira neva nharu. Je poggala ittha kamta piya subha manunna manama te tesim sarirasamghayattae parinamamti. Kimsamthiya? Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–bhavadharanijja ya uttaraveuvviya ya. Tattha nam jete bhavadharanijja te nam samachauramsasamthiya pannatta. Tattha nam jete uttaraveuvviya te nam nanasamthanasamthiya pannatta. Chattari kasaya, chattari sanna, chha lessao, pamcha imdiya, pamcha samugghaya, sannivi asannivi, itthivedavi purisavedavi no napumsagaveya, pajjattioapajjattio pamcha, ditthi tinni, tinni damsana, nanivi annanivi–je nani te niyama tinnani, annani bhayanae, duvihe uvaoge, tivihe joge, aharo niyama chhaddisim, osannakaranam paduchcha vannao haliddasukkilaim java aharamaharemti, uvavao tiriyamanussesu, thiti jahannenam dasa vasasahassaim, ukkosenam tettisam sagarovamaim, duvihavi maramti, uvvattitta no neraiesu gachchhamti, tiriyamanussesu jahasambhavam, no devesu gachchhamti, dugatiya duagatiya, paritta asamkhejja pannatta. Se tam deva. Se tam pamchemdiya. Settam orala tasa pana.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Te devo shum chhe\? Devo chara bhede kahya chhe, te a rite – bhavanavasi, vyamtara, jyotishka, vaimanika. Bhagavan ! Te bhavanavasi shum chhe\? Te bhavanavasi dasha bhede kahya chhe. Te a pramane – asurakumaro yavat stanitakumara. Te bhavanavasi kahya. Bhagavan ! Te vyamtaro shum chhe\? Ahi sarve devona bhedo kaheva. Yavat te samkshepathi be bhede kahya chhe. Te a – paryapta ane aparyapta. Temane trana shariro chhe – vaikriya, taijasa, karmana. Teni avagahana be bhede chhe – bhavadharaniya ane uttara vaikriyaka. Temam je te bhavadharaniya chhe te jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga ane utkrishtathi sata hatha chhe. Uttara vaikriyika sharirani avagahana jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga, utkrishtathi eka lakha yojana chhe. Shariro – chha samghayanamana koipana samghayana rahita eva asamghayani chhe, kema ke temana hadaka, shira, snayu na hovathi samghayana pana nathi. Je ishta, kamta yavat pudgalo chhe, te pudgalo ja samghatapane pariname chhe. Bhagavan ! Devo kaya samsthane samsthita chhe\? Gautama ! Be bhede chhe – te a pramane – bhavadharaniya ane uttaravaikriyika. Temam je bhavadharaniya chhe, te samachaturasra samsthana samsthita chhe, temam je uttara vaikriya chhe, te vividha samsthane samsthita kahela chhe. Te devone chara kashayo, chara samjnya, chha leshya, pamcha indriyo, pamcha samudghato chhe, teo samjnyi pana chhe, asamjnyi pana chhe, teo strivedi pana purushavedi pana chhe, napumsakavedi nathi. Temane pamcha paryapti ane pamcha aparyaptio chhe, temane trana drishti, trana darshana chhe, teo jnyani pana chhe, ajnyani pana chhe. Je jnyani chhe, te niyama trana jnyani chhe. Ajnyani bhajanae chhe. Temane be upayoga ane trana yoga chhe, ahara niyama chha dishathi grahana kare chhe. Avasanna karanane ashrine varnathi pilo ane shveta yavat ahara ahare chhe. Upapata – tiryamcha, manushyomam chhe. Sthiti – jaghanyathi dasha hajara varsha, utkrishta 33 – sagaropama. Bamne rite mare chhe. Udvartine nairayikamam jata nathi. Yatha sambhava tiryamcha ane manushyomam jaya chhe, devomam jata nathi. Be gatika, be agatika chhe. Pratyeka shariri ane asamkhyata kahya chhe. Te devo kahya, te pamchendriya kahya. Udara – trasa – prana kahya.