Sutra Navigation: Jivajivabhigam ( જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1105931
Scripture Name( English ): Jivajivabhigam Translated Scripture Name : જીવાભિગમ ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

चतुर्विध जीव प्रतिपत्ति

 Translated Chapter :

ચતુર્વિધ જીવ પ્રતિપત્તિ
Section : तिर्यंच उद्देशक-१ Translated Section : તિર્યંચ ઉદ્દેશક-૧
Sutra Number : 131 Category : Upang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तेसि णं भंते! जीवाणं कति लेसाओ पन्नत्ताओ? गोयमा! छल्लेसाओ पन्नत्ताओ, तं जहा–कण्हलेसा जाव सुक्कलेसा। ते णं भंते! जीवा किं सम्मदिट्ठी? मिच्छदिट्ठी? सम्मामिच्छदिट्ठी? गोयमा! सम्मदिट्ठीवि मिच्छदिट्ठीवि सम्मामिच्छदिट्ठीवि। ते णं भंते! जीवा किं नाणी? अन्नाणी? गोयमा! नाणीवि अन्नाणीवि–तिन्नि नाणाइं तिन्नि अन्नाणाइं भयणाए। ते णं भंते! जीवा किं मनजोगी? वइजोगी? कायजोगी? गोयमा! तिविधावि। ते णं भंते! जीवा किं सागारोवउत्ता? अनागारोवउत्ता? गोयमा! सागारोवउत्तावि अनागारोवउत्तावि। ते णं भंते! जीवा कओ उववज्जंति? –किं नेरइएहिंतो उववज्जंति? तिरिक्खजोणिएहिंतो उववज्जंति? पुच्छा। गोयमा! असंखेज्जवासाउयअकम्मभूमगअंतरदीवगवज्जेहिंतो उववज्जंति। तेसि णं भंते! जीवाणं केवतियं कालं ठिती पन्नत्ता? गोयमा! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पलिओवमस्स असंखेज्जतिभागं। तेसि णं भंते! जीवाणं कति समुग्घाता पन्नत्ता? गोयमा! पंच समुग्घाता पन्नत्ता, तं जहा–वेदनासमुग्घाए जाव तेयासमुग्घाए। ते णं भंते! जीवा मारणंतियसमुग्घाएणं किं समोहता मरंति? असमोहता मरंति? गोयमा! समोहतावि मरंति असमोहतावि मरंति। ते णं भंते! जीवा अनंतरं उव्वट्टित्ता कहिं गच्छंति? कहिं उववज्जंति? –किं नेरइएसु उववज्जंति? तिरिक्खजोणिएसु उववज्जंति? पुच्छा। गोयमा! एवं उव्वट्टणा भाणियव्वा जहा वक्कंतीए तहेव। तेसि णं भंते! जीवाणं कति जातीकुलकोडिजोणीपमुहसयसहस्सा पन्नत्ता? गोयमा! बारस जातीकुलकोडीजोणीपमुहसयसहस्सा। जोणीसंगहलेस्सादिट्ठी नाणे य जोग उवओगे । उववायठिईसमुग्घाय चयणं जातीकुलविधी उ ॥ भुयपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं भंते! कतिविधे जोणीसंगहे पन्नत्ते? गोयमा! तिविहे जोणीसंगहे पन्नत्ते, तं जहा–अंडया पोयया संमुच्छिमा। एवं जहा खहयराणं तहेव, नाणत्तं–जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुव्वकोडी, उव्वट्टित्ता दोच्चं पुढविं गच्छंति, नव जातीकुलकोडी-जोणीपमुहसतसहस्सा भवंतीति मक्खायं, सेसं तहेव। उरपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं भंते! पुच्छा। जहेव भुयपरिसप्पाणं तहेव, नवरं– ठिती जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुव्वकोडी, उव्वट्टित्ता जाव पंचमिं पुढविं गच्छंति, दस जातीकुलकोडीजोणीपमुहसयसहस्सा। चउप्पयथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा। गोयमा! दुविधे जोणीसंगहे पन्नत्ते, तं जहा–पोयया य संमुच्छिमा य। पोयया तिविधा पन्नत्ता, तं जहा–इत्थी पुरिसा नपुंसगा। तत्थ णं जेते संमुच्छिमा ते सव्वे नपुंसगा। तेसि णं भंते! जीवाणं कति लेस्साओ पन्नत्ताओ? सेसं जहा पक्खीणं, नाणत्तं–ठिती जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं तिन्निपलिओवमाइं। उव्वट्टित्ता चउत्थिं पुढविं गच्छंति, दस जातीकुलकोडी। जलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा। जहा भुयपरिसप्पाणं, नवरं–उव्वट्टित्ता जाव अधेसत्तमिं पुढविं, अद्धतेरस जातीकुलकोडीजोणीपमुह सयसहस्सा पन्नत्ता। चउरिंदियाणं भंते! कति जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सा पन्नत्ता? गोयमा! नव जातीकुलकोडीजोणीपमुहसयसहस्सा समक्खाया। तेइंदियाणं पुच्छा। गोयमा! अट्ठ जातीकुल कोडीजोणीपमुहसयसहस्सा समक्खाया। बेइंदियाणं भंते! कइ जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सा पुच्छा। गोयमा! सत्त जातीकुलकोडीजोणीपमुहसतसहस्सा समक्खाया।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! આ ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવોને કેટલી લેશ્યાઓ કહી છે ? ગૌતમ ! છ લેશ્યાઓ કહી છે, તે આ – કૃષ્ણ યાવત્‌ શુક્લ લેશ્યા. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો શું સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ, મિથ્યાદૃષ્ટિ કે સમ્યગ્‌મિથ્યાદૃષ્ટિ છે ? ગૌતમ ! તેઓ સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ પણ છે, મિથ્યાદૃષ્ટિ પણ છે, સમ્યગ્‌મિથ્યાદૃષ્ટિ પણ છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની છે ? ગૌતમ ! તેઓ જ્ઞાની પણ છે, અજ્ઞાની પણ છે. ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન ભજનાએ છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો મનોયોગી – વચનયોગી – કાયયોગી છે? ગૌતમ! ત્રણે પણ છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો સાકારોપયુક્ત છે કે અનાકારોપયુક્ત ? ગૌતમ ! સાકાર – અનાકાર બંને ઉપયુક્ત છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો ક્યાંથી આવીને ઉપજે છે ? નૈરયિકથી કે તિર્યંચયોનિકથી આવીને ઉપજે ? ગૌતમ ! અસંખ્યાત વર્ષાયુષ્ક, અકર્મભૂમક, અંતર્દ્વીપકને વર્જીને ઉપજે છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવોની કેટલા કાળની સ્થિતિ કહી છે ? ગૌતમ ! જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ પલ્યોપમનો અસંખ્યાત ભાગ. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવોને કેટલા સમુદ્‌ઘાતો કહ્યા છે ? ગૌતમ ! પાંચ સમુદ્‌ઘાતો કહ્યા છે. તે આ – વેદના યાવત્‌ તૈજસ સમુદ્‌ઘાત. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો મારણાંતિક સમુદ્‌ઘાતથી સમવહત થઈ મરે છે કે અસમવહત થઈ મરે છે ? ગૌતમ ! તેઓ બંને રીતે મરે છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવો અનંતર ઉદ્વર્તીને(મરીને) ક્યાં જાય છે ? ક્યાં ઉપજે છે ? શું નૈરયિકોમાં ઉપજે છે કે તિર્યંચયોનિકોમાં ? ગૌતમ ! એ પ્રમાણે ઉદ્વર્તના કહેવી જેમ વ્યુત્ક્રાંતિપદમાં કહી છે. ભગવન્‌ ! ખેચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ જીવોની કેટલી લાખ જાતિ કુલ કોડી યોનિ પ્રમુખ કહ્યા છે ? ગૌતમ ! બાર લાખ જાતિકુલ કોડી પ્રમુખ છે. ભગવન્‌ ! ભુજ પરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોનો કેટલા ભેદે યોનિસંગ્રહ કહ્યો છે ? ગૌતમ ! ત્રણ ભેદે છે, તે આ – અંડજ, પોતજ, સંમૂર્ચ્છિમ. એ પ્રમાણે ખેચરોમાં કહ્યા મુજબ અહીં કહેવું. વિશેષ એ – સ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ પૂર્વકોડી. ઉદ્વર્તીને બે નરક સુધી જાય છે. તેની નવ લાખ જાતિ કુલકોડી કહી છે, બાકી પૂર્વવત્‌. ભગવન્‌ ! ઉરપરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકની પૃચ્છા. ભુજગ પરિસર્પવત્‌ કહેવું. વિશેષ એ – સ્થિતિ, જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ પૂર્વકોડી. ઉદ્વર્તીને પાંચમી પૃથ્વી સુધી જાય. તેમની દશ લાખ જાતિ કુલકોડી છે. ભગવન્‌ ! ચતુષ્પદ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકની પૃચ્છા. ગૌતમ ! તે બે ભેદે છે – જરાયુજ (પોતજ) અને સંમૂર્ચ્છિમ. તે જરાયુજ શું છે ? ત્રણ ભેદે છે – સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. સંમૂર્ચ્છિમો નપુંસક છે. ભગવન્‌ ! ચતુષ્પદ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચજીવોને કેટલી લેશ્યાઓ કહી છે ? ગૌતમ ! સર્વ કથન ખેચર (પક્ષી)ની માફક કહેવું. વિશેષ એ કે – સ્થિતિ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ પલ્યોપમ, ઉદ્વર્તીને ચોથી નરક સુધી જાય છે. દશ લાખ જાતિ કુલકોડી છે. ભગવન્‌ ! જલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોની પૃચ્છા. ગૌતમ !ભુજપરિસર્પ મુજબ કહેવું. વિશેષ એ – ઉદ્વર્તીને અધઃસપ્તમી નરક સુધી જાય. સાડા બાર લાખ કુલકોડી યોનિ પ્રમુખ યાવત્‌ કહી છે. ભગવન્‌ ! ચતુરિન્દ્રિયની કેટલી જાતિ કુલ કોડી યોનિ પ્રમુખ કહી છે ? ગૌતમ! નવ લાખ જાતિ કુલ કોડી પ્રમુખ યાવત્‌ કહી છે. ભગવન્‌ ! તેઇન્દ્રિયોની પૃચ્છા૦ ગૌતમ ! આઠ લાખ જાતિ કુલ કોડી પ્રમુખ યાવત્‌ કહી છે. ભગવન્‌! બેઇન્દ્રિયોની પૃચ્છા૦? ગૌતમ ! સાત લાખ જાતિ કુલકોડી પ્રમુખ યાવત્‌ કહી છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tesi nam bhamte! Jivanam kati lesao pannattao? Goyama! Chhallesao pannattao, tam jaha–kanhalesa java sukkalesa. Te nam bhamte! Jiva kim sammaditthi? Michchhaditthi? Sammamichchhaditthi? Goyama! Sammaditthivi michchhaditthivi sammamichchhaditthivi. Te nam bhamte! Jiva kim nani? Annani? Goyama! Nanivi annanivi–tinni nanaim tinni annanaim bhayanae. Te nam bhamte! Jiva kim manajogi? Vaijogi? Kayajogi? Goyama! Tividhavi. Te nam bhamte! Jiva kim sagarovautta? Anagarovautta? Goyama! Sagarovauttavi anagarovauttavi. Te nam bhamte! Jiva kao uvavajjamti? –kim neraiehimto uvavajjamti? Tirikkhajoniehimto uvavajjamti? Puchchha. Goyama! Asamkhejjavasauyaakammabhumagaamtaradivagavajjehimto uvavajjamti. Tesi nam bhamte! Jivanam kevatiyam kalam thiti pannatta? Goyama! Jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam paliovamassa asamkhejjatibhagam. Tesi nam bhamte! Jivanam kati samugghata pannatta? Goyama! Pamcha samugghata pannatta, tam jaha–vedanasamugghae java teyasamugghae. Te nam bhamte! Jiva maranamtiyasamugghaenam kim samohata maramti? Asamohata maramti? Goyama! Samohatavi maramti asamohatavi maramti. Te nam bhamte! Jiva anamtaram uvvattitta kahim gachchhamti? Kahim uvavajjamti? –kim neraiesu uvavajjamti? Tirikkhajoniesu uvavajjamti? Puchchha. Goyama! Evam uvvattana bhaniyavva jaha vakkamtie taheva. Tesi nam bhamte! Jivanam kati jatikulakodijonipamuhasayasahassa pannatta? Goyama! Barasa jatikulakodijonipamuhasayasahassa. Jonisamgahalessaditthi nane ya joga uvaoge. Uvavayathiisamugghaya chayanam jatikulavidhi u. Bhuyaparisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniyanam bhamte! Katividhe jonisamgahe pannatte? Goyama! Tivihe jonisamgahe pannatte, tam jaha–amdaya poyaya sammuchchhima. Evam jaha khahayaranam taheva, nanattam–jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam puvvakodi, uvvattitta dochcham pudhavim gachchhamti, nava jatikulakodi-jonipamuhasatasahassa bhavamtiti makkhayam, sesam taheva. Uraparisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniyanam bhamte! Puchchha. Jaheva bhuyaparisappanam taheva, navaram– thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam puvvakodi, uvvattitta java pamchamim pudhavim gachchhamti, dasa jatikulakodijonipamuhasayasahassa. Chauppayathalayarapamchemdiyatirikkhajoniyanam puchchha. Goyama! Duvidhe jonisamgahe pannatte, tam jaha–poyaya ya sammuchchhima ya. Poyaya tividha pannatta, tam jaha–itthi purisa napumsaga. Tattha nam jete sammuchchhima te savve napumsaga. Tesi nam bhamte! Jivanam kati lessao pannattao? Sesam jaha pakkhinam, nanattam–thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam tinnipaliovamaim. Uvvattitta chautthim pudhavim gachchhamti, dasa jatikulakodi. Jalayarapamchemdiyatirikkhajoniyanam puchchha. Jaha bhuyaparisappanam, navaram–uvvattitta java adhesattamim pudhavim, addhaterasa jatikulakodijonipamuha sayasahassa pannatta. Chaurimdiyanam bhamte! Kati jatikulakodijonipamuhasatasahassa pannatta? Goyama! Nava jatikulakodijonipamuhasayasahassa samakkhaya. Teimdiyanam puchchha. Goyama! Attha jatikula kodijonipamuhasayasahassa samakkhaya. Beimdiyanam bhamte! Kai jatikulakodijonipamuhasatasahassa puchchha. Goyama! Satta jatikulakodijonipamuhasatasahassa samakkhaya.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! A khechara pamchendriya tiryamcha jivone ketali leshyao kahi chhe\? Gautama ! Chha leshyao kahi chhe, te a – krishna yavat shukla leshya. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo shum samyagdrishti, mithyadrishti ke samyagmithyadrishti chhe\? Gautama ! Teo samyagdrishti pana chhe, mithyadrishti pana chhe, samyagmithyadrishti pana chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo jnyani chhe ke ajnyani chhe\? Gautama ! Teo jnyani pana chhe, ajnyani pana chhe. Trana jnyana, trana ajnyana bhajanae chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo manoyogi – vachanayogi – kayayogi chhe? Gautama! Trane pana chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo sakaropayukta chhe ke anakaropayukta\? Gautama ! Sakara – anakara bamne upayukta chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo kyamthi avine upaje chhe\? Nairayikathi ke tiryamchayonikathi avine upaje\? Gautama ! Asamkhyata varshayushka, akarmabhumaka, amtardvipakane varjine upaje chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivoni ketala kalani sthiti kahi chhe\? Gautama ! Jaghanya amtarmuhurtta, utkrishta palyopamano asamkhyata bhaga. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivone ketala samudghato kahya chhe\? Gautama ! Pamcha samudghato kahya chhe. Te a – vedana yavat taijasa samudghata. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo maranamtika samudghatathi samavahata thai mare chhe ke asamavahata thai mare chhe\? Gautama ! Teo bamne rite mare chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivo anamtara udvartine(marine) kyam jaya chhe\? Kyam upaje chhe\? Shum nairayikomam upaje chhe ke tiryamchayonikomam\? Gautama ! E pramane udvartana kahevi jema vyutkramtipadamam kahi chhe. Bhagavan ! Khechara pamchendriya tiryamcha jivoni ketali lakha jati kula kodi yoni pramukha kahya chhe\? Gautama ! Bara lakha jatikula kodi pramukha chhe. Bhagavan ! Bhuja parisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonikono ketala bhede yonisamgraha kahyo chhe\? Gautama ! Trana bhede chhe, te a – amdaja, potaja, sammurchchhima. E pramane khecharomam kahya mujaba ahim kahevum. Vishesha e – sthiti jaghanya amtarmuhurtta, utkrishta purvakodi. Udvartine be naraka sudhi jaya chhe. Teni nava lakha jati kulakodi kahi chhe, baki purvavat. Bhagavan ! Uraparisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonikani prichchha. Bhujaga parisarpavat kahevum. Vishesha e – sthiti, jaghanya amtarmuhurtta, utkrishta purvakodi. Udvartine pamchami prithvi sudhi jaya. Temani dasha lakha jati kulakodi chhe. Bhagavan ! Chatushpada sthalachara pamchendriya tiryamchayonikani prichchha. Gautama ! Te be bhede chhe – jarayuja (potaja) ane sammurchchhima. Te jarayuja shum chhe\? Trana bhede chhe – stri, purusha, napumsaka. Sammurchchhimo napumsaka chhe. Bhagavan ! Chatushpada sthalachara pamchendriya tiryamchajivone ketali leshyao kahi chhe\? Gautama ! Sarva kathana khechara (pakshi)ni maphaka kahevum. Vishesha e ke – sthiti jaghanya amtarmuhurtta, utkrishta trana palyopama, udvartine chothi naraka sudhi jaya chhe. Dasha lakha jati kulakodi chhe. Bhagavan ! Jalachara pamchendriya tiryamchayonikoni prichchha. Gautama !Bhujaparisarpa mujaba kahevum. Vishesha e – udvartine adhahsaptami naraka sudhi jaya. Sada bara lakha kulakodi yoni pramukha yavat kahi chhe. Bhagavan ! Chaturindriyani ketali jati kula kodi yoni pramukha kahi chhe\? Gautama! Nava lakha jati kula kodi pramukha yavat kahi chhe. Bhagavan ! Teindriyoni prichchha0 gautama ! Atha lakha jati kula kodi pramukha yavat kahi chhe. Bhagavan! Beindriyoni prichchha0? Gautama ! Sata lakha jati kulakodi pramukha yavat kahi chhe.