Sutra Navigation: Gyatadharmakatha ( ધર્મકથાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1104738
Scripture Name( English ): Gyatadharmakatha Translated Scripture Name : ધર્મકથાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

श्रुतस्कंध-१

अध्ययन-१ उत्क्षिप्तज्ञान

 Translated Chapter :

શ્રુતસ્કંધ-૧

અધ્યયન-૧ ઉત્ક્ષિપ્તજ્ઞાન
Section : Translated Section :
Sutra Number : 38 Category : Ang-06
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तए णं तुमं मेहा! आनुपुव्वेणं गब्भवासाओ निक्खंते समाणे उम्मुक्कबालभावे जोव्वणगमनुप्पत्ते मम अंतिए मुंडे भवित्ता अगाराओ अनगारियं पव्वइए। तं जइ ताव तुमे मेहा! तिरिक्ख-जोणियभावमुवगएणं अपडिलद्ध-सम्मत्तरयण-लंभेणं से पाए पाणाणुकंपयाए भूयाणुकंपयाए जीवाणुकंपयाए सत्ताणुकंपयाए अंतरा चेव संघारिए, नो चेव णं निक्खित्ते। किमंग पुण तुमं मेहा! इयाणिं विपुलकुलसमुब्भवे णं निरुवहयसरीर-दंतलद्धपंचिंदिए णं एवं उट्ठाण-बल-वीरिय-पुरिसगार-परक्कमसंजुत्ते णं मम अंतिए मुंडे भवित्ता अगाराओ अनगारियं पव्वइए समाणे समणाणं निग्गंथाणं राओ पुव्वरत्तावरत्तकालसयंसि वायणाए पुच्छणाए परियट्टणाए धम्माणुओगचिंताए य उच्चारस्स वा पासवणस्स वा अइगच्छमाणाण य निग्गच्छमाणाण य हत्थसंघट्टणाणि य पायसंघट्टणाणि य सीससंघट्टणाणि य पोट्टसंघट्टणाणि य कायसंघट्टणाणि य ओलंडणाणि य पोलंडणाणि य पाय-रय-रेणु-गुंडणाणि य नो सम्मं सहसि खमसि तितिक्खसि अहियासेसि? तए णं तस्स मेहस्स अनगारस्स समणस्स भगवओ महावीरस्स अंतिए एयमट्ठं सोच्चा निसम्म सुभेहिं परिणामेहिं पसत्थेहिं अज्झवसाणेहिं लेसाहिं विसुज्झमाणीहिं तयावरणिज्जाणं कम्माणं खओवसमेणं ईहापूह-मग्गण-गवेसणं करेमाणस्स सण्णि पुव्वे जाईसरणे समुप्पन्ने, एयमट्ठं सम्मं अभिसमेइ। तए णं से मेहे कुमारे समणेणं भगवया महावीरेणं संभारियपुव्वभवे दुगुणाणीयसंवेगे आणंदअंसुपुण्णमुहे हरिस-वस-विसप्पमाण हियए धाराहयकलंबकं पिव समूससियरोमकूवे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमंसइ, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी– अज्जप्पभित्ती णं भंते! मम दो अच्छीणि अवसेसे काए समणाणं निग्गंथाणं निसट्ठे त्ति कट्टु पुणरवि समणं भगवं महावीरं वंदइ नमंसइ, वंदित्ता नमंसित्ता एवं वयासी– इच्छामि णं भंते! इयाणिं दोच्चंपि सयमेव पव्वावियं सयमेव मुंडावियं सयमेव सेहावियं सयमेव सिक्खावियं सयमेव आयार-गोयरं जायामायावत्तियं धम्ममाइक्खियं। तए णं समणे भगवं महावीरे मेहं कुमारं सयमेव पव्वावेइ सयमेव मुंडावेइ सयमेव सेहावेइ सयमेव सिक्खावेइ सयमेव नायाधम्मकहाओ-गोयर-विनय-वेणइय-चरण-करण-जायामायावत्तियं धम्ममा-इक्खइ–एवं देवानुप्पिया! गंतव्वं, एवं चिट्ठियव्वं, एवं निसीयव्वं, एवं तुयट्टियव्वं, एवं भुंजियव्वं एवं भासियव्वं एवं उट्ठाए उट्ठाय पाणाणं भूयाणं जीवाणं सत्ताणं संजमेणं संजमि-यव्वं। तए णं से मेहे समणस्स भगवओ महावीरस्स अयमेयारूवं धम्मियं उवएसं सम्मं पडिच्छह, पडिच्छित्ता तह गच्छइ तह चिट्ठइ तह निसीयइ तह तुयट्टइ तह भुंजइ तह भासइ तह उट्ठाए उट्ठाय पाणेहिं भूएहिं जीवेहिं सत्तेहिं संजमेणं संजमइ। तए णं से मेहे अनगारे जाए–इरियासमिए भासासमिए एसणासमिए आयाण-भंड-मत्त-निक्खेवणासमिए उच्चार-पासवण-खेल-सिंघाण-जल्ल-पारिट्ठावणिआ-समिए मनसमिए काय-समिए मनगुत्ते वइगुत्ते कायगुत्ते गुत्ते गुत्तिंदिए गुत्तबंभयारी चाई लज्जू धन्ने खंतिखमे जिइंदिए सोहिए अणियाणे अप्पुस्सुए अबहिल्लेसे सुसामण्णरए दंते इणमेव निग्गंथं पावयण पुरओकाउं विहरंति। तए णं से मेहे अनगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तहारूवाणं थेराणं अंतिए सामाइय-माइयाइं एक्कारस अंगाइं अहिज्जइ, अहिज्जित्ता बहूहिं छट्ठट्ठमदसमदुवालसेहिं मासद्धमास-खमणेहिं अप्पाणं भावेमाणे विहरइ। तए णं समणे भगवं महावीरे रायगिहाओ नयराओ गुणसिलयाओ चेइयाओ पडिनिक्खमइ, पडिनिक्खमित्ता बहिया जनवयविहारं विहरइ।
Sutra Meaning : ત્યારપછી હે મેઘ ! તું અનુક્રમે ગર્ભવાસથી બહાર આવ્યો, બાલ્યભાવથી મુક્ત થઈને યૌવનને પ્રાપ્ત થઈને, મારી પાસે મુંડ થઈને ઘરથી નીકળી અણગારિત પ્રવ્રજ્યા લીધી. તો હે મેઘ ! યાવત્‌ તું તિર્યંચયોનિ પર્યાયને પામ્યો હતો અને જ્યારે તે સમ્યક્ત્વ રત્નને પ્રાપ્ત કરેલ ન હતુ, ત્યારે તે પ્રાણાનુકંપાથી યાવત્‌ તારો પગ ઉંચે રાખ્યો પણ નીચે ન મૂક્યો, તો પછી હે મેઘ ! આ વિપુલ કુલમાં જન્મ પામ્યો, ઉપઘાતરહિત શરીર પ્રાપ્ત થયું, લબ્ધ પંચેન્દ્રિયોનું તેં દમન કર્યું છે, એ રીતે ઉત્થાન, બળ – વીર્ય – પુરુષકાર પરાક્રમ સંયુક્તથી, મારી પાસે મુંડ થઈને, ઘરથી નીકળી દીક્ષા લીધી પછી, પહેલી અને છેલ્લી રાત્રિના સમયે શ્રમણ નિર્ગ્રન્થ વાચનાર્થે યાવત્‌ ધર્માનુયોગના ચિંતનને માટે, ઉચ્ચાર – પ્રસ્રવણને માટે આવતા – જતા હતા. ત્યારે તેમના હાથ – પગનો સ્પર્શ થયો યાવત્‌ રજકણોથી તારું શરીર ભરાઈ ગયું. તો તેને સમ્યક્‌ પ્રકારે કેમ સહેતો, ખમતો, તિતિક્ષતો કે અધ્યાસિત કરતો નથી ? ત્યારે તે મેઘ અણગાર, શ્રમણ ભગવંત મહાવીર પાસે આ વૃત્તાંત સાંભળી, સમજી, શુભ પરિણામ વડે, પ્રશસ્ત અધ્યવસાયથી, વિશુદ્ધયમાન થતી લેશ્યાથી, તદ્‌ આવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી ઈહા – અપોહ – માર્ગણા – ગવેષણા કરતા સંજ્ઞીપૂર્વ જાતિસ્મરણ ઉત્પન્ન થયું. તેનાથી પોતાના પૂર્વોક્ત વૃત્તાંતને સમ્યક્‌ પ્રકારે જાણ્યુ. ત્યારે તે મેઘકુમાર, શ્રમણ ભગવંત મહાવીર વડે સ્મરણ કરાવાયેલ પૂર્વ જાતિસ્મરણથી બમણા સંવેગવાળા થયા. આનંદાશ્રુપૂર્ણ મુખ, હર્ષના વશથી મેઘધારાથી આહત કદંબપુષ્પ સમાન તેના રોમ વિકસિત થયા. તેણે ભગવંતને વંદન – નમસ્કાર કર્યા, કરીને આમ કહ્યું – હે ભગવન્‌ ! આજથી મારી બે આંખોને છોડીને શેષ સમસ્ત શરીર શ્રમણ નિર્ગ્રન્થો માટે સમર્પિત કરું છું. એમ કહીને ફરી પણ ભગવંતને વંદન – નમસ્કાર કર્યા, કરીને આ પ્રમાણે કહ્યું – હે ભગવન્‌ ! હું ઇચ્છુ છું કે આપ સ્વયં જ બીજી વખત મને પ્રવ્રજિત કરો, સ્વયં જ મુંડિત કરો યાવત્‌ સ્વયં જ આચાર ગોચર યાત્રા માત્રા વૃત્તિક ધર્મને કહો. ત્યારે ભગવંતે મેઘકુમારને સ્વયં જ પ્રવ્રજિત કરી યાવત્‌ યાત્રા માત્રા વૃત્તિક ધર્મને કહ્યો. હે દેવાનુપ્રિય ! આ પ્રમાણે ચાલવુ, આ પ્રમાણે ઉભવુ, આ પ્રમાણે બેસવુ, આ પ્રમાણે પડખા બદલવા, આ પ્રમાણે ખાવુ, આ પ્રમાણે બોલવુ, ઉત્થાનથી ઉઠીને પ્રાણ – ભૂત – જીવ – સત્ત્વોની સંયમ વડે સમ્યક્‌ યતના કરવી. ત્યારે તે મેઘ, ભગવંત પાસે આવા પ્રકારનો ધાર્મિક ઉપદેશ સમ્યક્‌ રીતે સ્વીકારે છે, પછી તે પ્રમાણે આચરણ કરે છે યાવત્‌ સંયમમાં ઉદ્યમ કરે છે. ત્યારે તે મેઘ, અણગાર થયા. અહી ઉવવાઈ સૂત્ર અનુસાર અણગારનું વર્ણન કહેવું. ત્યારે તે મેઘ અણગાર, ભગવંત મહાવીર પાસે રહીને તથાવિધ સ્થવિરો પાસે સામાયિકાદિ ૧૧ – અંગોને ભણ્યા, ભણીને ઘણા જ ઉપવાસ – છઠ્ઠ – અઠ્ઠમ – દશમ – બારસ – માસ કે અર્ધમાસ ક્ષમણથી પોતાના આત્માને ભાવિત કરતા વિચરવા લાગ્યા. ત્યારે શ્રમણ ભગવંત મહાવીર રાજગૃહનગરના ગુણશીલચૈત્ય થી નીકળી બહારના જનપદોમાં વિહાર કરે છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tae nam tumam meha! Anupuvvenam gabbhavasao nikkhamte samane ummukkabalabhave jovvanagamanuppatte mama amtie mumde bhavitta agarao anagariyam pavvaie. Tam jai tava tume meha! Tirikkha-joniyabhavamuvagaenam apadiladdha-sammattarayana-lambhenam se pae pananukampayae bhuyanukampayae jivanukampayae sattanukampayae amtara cheva samgharie, no cheva nam nikkhitte. Kimamga puna tumam meha! Iyanim vipulakulasamubbhave nam niruvahayasarira-damtaladdhapamchimdie nam evam utthana-bala-viriya-purisagara-parakkamasamjutte nam mama amtie mumde bhavitta agarao anagariyam pavvaie samane samananam niggamthanam rao puvvarattavarattakalasayamsi vayanae puchchhanae pariyattanae dhammanuogachimtae ya uchcharassa va pasavanassa va aigachchhamanana ya niggachchhamanana ya hatthasamghattanani ya payasamghattanani ya sisasamghattanani ya pottasamghattanani ya kayasamghattanani ya olamdanani ya polamdanani ya paya-raya-renu-gumdanani ya no sammam sahasi khamasi titikkhasi ahiyasesi? Tae nam tassa mehassa anagarassa samanassa bhagavao mahavirassa amtie eyamattham sochcha nisamma subhehim parinamehim pasatthehim ajjhavasanehim lesahim visujjhamanihim tayavaranijjanam kammanam khaovasamenam ihapuha-maggana-gavesanam karemanassa sanni puvve jaisarane samuppanne, eyamattham sammam abhisamei. Tae nam se mehe kumare samanenam bhagavaya mahavirenam sambhariyapuvvabhave dugunaniyasamvege anamdaamsupunnamuhe harisa-vasa-visappamana hiyae dharahayakalambakam piva samusasiyaromakuve samanam bhagavam mahaviram vamdai namamsai, vamditta namamsitta evam vayasi– Ajjappabhitti nam bhamte! Mama do achchhini avasese kae samananam niggamthanam nisatthe tti kattu punaravi samanam bhagavam mahaviram vamdai namamsai, vamditta namamsitta evam vayasi– Ichchhami nam bhamte! Iyanim dochchampi sayameva pavvaviyam sayameva mumdaviyam sayameva sehaviyam sayameva sikkhaviyam sayameva ayara-goyaram jayamayavattiyam dhammamaikkhiyam. Tae nam samane bhagavam mahavire meham kumaram sayameva pavvavei sayameva mumdavei sayameva sehavei sayameva sikkhavei sayameva nayadhammakahao-goyara-vinaya-venaiya-charana-karana-jayamayavattiyam dhammama-ikkhai–evam devanuppiya! Gamtavvam, evam chitthiyavvam, evam nisiyavvam, evam tuyattiyavvam, evam bhumjiyavvam evam bhasiyavvam evam utthae utthaya pananam bhuyanam jivanam sattanam samjamenam samjami-yavvam. Tae nam se mehe samanassa bhagavao mahavirassa ayameyaruvam dhammiyam uvaesam sammam padichchhaha, padichchhitta taha gachchhai taha chitthai taha nisiyai taha tuyattai taha bhumjai taha bhasai taha utthae utthaya panehim bhuehim jivehim sattehim samjamenam samjamai. Tae nam se mehe anagare jae–iriyasamie bhasasamie esanasamie ayana-bhamda-matta-nikkhevanasamie uchchara-pasavana-khela-simghana-jalla-paritthavania-samie manasamie kaya-samie managutte vaigutte kayagutte gutte guttimdie guttabambhayari chai lajju dhanne khamtikhame jiimdie sohie aniyane appussue abahillese susamannarae damte inameva niggamtham pavayana puraokaum viharamti. Tae nam se mehe anagare samanassa bhagavao mahavirassa taharuvanam theranam amtie samaiya-maiyaim ekkarasa amgaim ahijjai, ahijjitta bahuhim chhatthatthamadasamaduvalasehim masaddhamasa-khamanehim appanam bhavemane viharai. Tae nam samane bhagavam mahavire rayagihao nayarao gunasilayao cheiyao padinikkhamai, padinikkhamitta bahiya janavayaviharam viharai.
Sutra Meaning Transliteration : Tyarapachhi he megha ! Tum anukrame garbhavasathi bahara avyo, balyabhavathi mukta thaine yauvanane prapta thaine, mari pase mumda thaine gharathi nikali anagarita pravrajya lidhi. To he megha ! Yavat tum tiryamchayoni paryayane pamyo hato ane jyare te samyaktva ratnane prapta karela na hatu, tyare te prananukampathi yavat taro paga umche rakhyo pana niche na mukyo, to pachhi he megha ! A vipula kulamam janma pamyo, upaghatarahita sharira prapta thayum, labdha pamchendriyonum tem damana karyum chhe, e rite utthana, bala – virya – purushakara parakrama samyuktathi, mari pase mumda thaine, gharathi nikali diksha lidhi pachhi, paheli ane chhelli ratrina samaye shramana nirgrantha vachanarthe yavat dharmanuyogana chimtanane mate, uchchara – prasravanane mate avata – jata hata. Tyare temana hatha – pagano sparsha thayo yavat rajakanothi tarum sharira bharai gayum. To tene samyak prakare kema saheto, khamato, titikshato ke adhyasita karato nathi\? Tyare te megha anagara, shramana bhagavamta mahavira pase a vrittamta sambhali, samaji, shubha parinama vade, prashasta adhyavasayathi, vishuddhayamana thati leshyathi, tad avaraniya karmana kshayopashamathi iha – apoha – margana – gaveshana karata samjnyipurva jatismarana utpanna thayum. Tenathi potana purvokta vrittamtane samyak prakare janyu. Tyare te meghakumara, shramana bhagavamta mahavira vade smarana karavayela purva jatismaranathi bamana samvegavala thaya. Anamdashrupurna mukha, harshana vashathi meghadharathi ahata kadambapushpa samana tena roma vikasita thaya. Tene bhagavamtane vamdana – namaskara karya, karine ama kahyum – he bhagavan ! Ajathi mari be amkhone chhodine shesha samasta sharira shramana nirgrantho mate samarpita karum chhum. Ema kahine phari pana bhagavamtane vamdana – namaskara karya, karine a pramane kahyum – He bhagavan ! Hum ichchhu chhum ke apa svayam ja biji vakhata mane pravrajita karo, svayam ja mumdita karo yavat svayam ja achara gochara yatra matra vrittika dharmane kaho. Tyare bhagavamte meghakumarane svayam ja pravrajita kari yavat yatra matra vrittika dharmane kahyo. He devanupriya ! A pramane chalavu, a pramane ubhavu, a pramane besavu, a pramane padakha badalava, a pramane khavu, a pramane bolavu, utthanathi uthine prana – bhuta – jiva – sattvoni samyama vade samyak yatana karavi. Tyare te megha, bhagavamta pase ava prakarano dharmika upadesha samyak rite svikare chhe, pachhi te pramane acharana kare chhe yavat samyamamam udyama kare chhe. Tyare te megha, anagara thaya. Ahi uvavai sutra anusara anagaranum varnana kahevum. Tyare te megha anagara, bhagavamta mahavira pase rahine tathavidha sthaviro pase samayikadi 11 – amgone bhanya, bhanine ghana ja upavasa – chhaththa – aththama – dashama – barasa – masa ke ardhamasa kshamanathi potana atmane bhavita karata vicharava lagya. Tyare shramana bhagavamta mahavira rajagrihanagarana gunashilachaitya thi nikali baharana janapadomam vihara kare chhe.