Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103975
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-१०

 Translated Chapter :

શતક-૧૦
Section : उद्देशक-१ दिशा Translated Section : ઉદ્દેશક-૧ દિશા
Sutra Number : 475 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] रायगिहे जाव एवं वयासी–किमियं भंते! पाईणा ति पवुच्चइ? गोयमा! जीवा चेव, अजीवा चेव। किमियं भंते! पडीणा ति पवुच्चइ? गोयमा! एवं चेव। एवं दाहिणा, एवं उदीणा, एवं उड्ढा, एवं अहो वि। कति णं भंते! दिसाओ पन्नत्ताओ? गोयमा! दस दिसाओ पन्नत्ताओ, तं जहा–१. पुरत्थिमा २. पुरत्थिमदाहिणा ३. दाहिणा ४. दाहिणपच्चत्थिमा ५. पच्चत्थिमा ६. पच्चत्थिमुत्तरा ७. उत्तरा ८. उत्तरपुरत्थिमा ९. उड्ढा १. अहो। एयासि णं भंते! दसण्हं दिसाणं कति नामधेज्जा पन्नत्ता? गोयमा! दस नामधेज्जा पन्नत्ता, तं जहा– इंदा अग्गेयो जम्मा, य नेरई वारुणी य वायव्वा । सोमा ईसाणी या, विमला य तमा य बोद्धव्वा ॥ इंदा णं भंते! दिसा किं १. जीवा २. जीवदेसा ३. जीवपदेसा ४. अजीवा ५. अजीवदेसा ६. अजीवपदेसा? गोयमा! जीवा वि, जीवदेसा वि, जीवपदेसा वि, अजीवा वि, अजीवदेसा वि, अजीवपदेसा वि। जे जीवा ते नियमा एगिंदिया बेइंदिया तेइंदिया चउरिंदिया पंचिंदिया, अनिंदिया। जे जीवदेसा ते नियमा एगिंदियदेसा जाव अनिंदियदेसा। जे जीवपदेसा ते नियमा एगिंदियपदेसा बेइंदियपदेसा जाव अनिंदियपदेसा। जे अजीवा ते दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–रूविअजीवा य, अरूविअजीवा य। जे रूवीअजीवा ते चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–खंधा, खंधदेसा, खंधपदेसा, परमाणुपोग्गला। जे अरूविअजीवा ते सत्तविहा पन्नत्ता, तं जहा–१. नोधम्मत्थिकाए धम्मत्थिकायस्स देसे २. धम्मत्थिकायस्स पदेसा ३. नो-अधम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकायस्स देसे ४. अधम्मत्थिकायस्स पदेसा ५. नोआगासत्थिकाए आगासत्थिकायस्स देसे ६. आगासत्थि-कायस्स पदेसा ७. अद्धासमए। अग्गेयी णं भंते! दिसा किं जीवा, जीवदेसा, जीवपदेसा–पुच्छा। गोयमा! नोजीवा, जीवदेसा वि, जीवपदेसा वि, अजीवा वि अजीवदेसा वि, अजीवपदेसा वि। जे जीवदेसा ते नियमा एगिंदियदेसा, अहवा एगिंदियदेसा य बेइंदियस्स य देसे, अहवा एगिंदियदेसा य बेइंदियस्स य देसा, अहवा एगिंदियदेसा य बेइंदियाण य देसा। अहवा एगिंदियदेसा य तेइंदियस्स य देसे। एवं चेव तियभंगो भाणियव्वो। एवं जाव अनिंदियाणं तियभंगो। जे जीवपदेसा ते नियमा एगिंदियपदेसा। अहवा एगिंदियपदेसा य बेइंदियस्स पदेसा, अहवा एगिंदियपदेसा य बेइंदियाण य पदेसा। एवं आइल्लविरहिओ जाव अनिंदियाणं। जे अजीवा ते दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–रूविअजीवा य, अरूविअजीवा य। जे रूविअजीवा ते चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–खंधा जाव परमाणुपोग्गला। जे अरूविअजीवा ते सत्तविहा पन्नत्ता, तं जहा–नोधम्मत्थिकाए धम्मत्थिकायस्स देसे, धम्मत्थिकायस्स पदेसा, एवं अधम्मत्थिकायस्स वि जाव आगासत्थिकायस्स पदेसा, अद्धासमए। जम्मा णं भंते! दिसा किं जीवा? जहा इंदा तहेव निरवसेसं। नेरती य जहा अग्गेयी। वारुणी जहा इंदा। वायव्वा जहा अग्गेयी। सोमा जहा इंदा। ईसाणी जहा अग्गेयी। विमलाए जीवा जहा अग्गेयीए, अजीवा जहा इंदाए। एवं तमाए वि, नवरं– अरूवी छव्विहा, अद्धासमयो न भण्णति।
Sutra Meaning : રાજગૃહ નગરમાં ગૌતમસ્વામીએ યાવત્‌ આ પ્રમાણે કહ્યું – ભગવન્‌ ! આ પૂર્વદિશા શું કહેવાય છે ? ગૌતમ ! તે જીવરૂપ પણ છે, અજીવરૂપ પણ છે. ભગવન્‌ ! આ પશ્ચિમ દિશા શું કહેવાય છે ? ગૌતમ ! પૂર્વ દિશા સમાન જાણવું.. આ જ પ્રમાણે દક્ષિણદિશા, ઉત્તરદિશા, ઉર્ધ્વદિશા અને અધોદિશાના વિષયમાં કથન કરવું. ભગવન્‌ ! દિશાઓ કેટલી કહી છે ? ગૌતમ ! દશ દિશાઓ કહી છે. તે આ – પૂર્વ, પૂર્વ – દક્ષિણ, દક્ષિણ, દક્ષિણ – પશ્ચિમ, પશ્ચિમ, પશ્ચિમ – ઉત્તર, ઉત્તર, ઉત્તર – પૂર્વ, ઉર્ધ્વ અને અધો. ભગવન્‌ ! આ દશ દિશાઓના કેટલા નામ કહ્યા છે ? ગૌતમ ! દશ નામ કહ્યા છે. તે આ – ૧.ઐન્દ્રી(પૂર્વ), ૨.આગ્નેયી, ૩.યમા(દક્ષિણ), ૪.નૈર્ઋતી, ૫.વારુણી(પશ્ચિમ), ૬.વાયવ્યા, ૭.સોમા(ઉત્તર), ૮.ઈશાની, ૯.વિમલા,(ઉર્ધ્વ) અને ૧૦.તમા(અધો). ભગવન્‌ ! ઐન્દ્રી(પૂર્વ). દિશા જીવ, જીવદેશ, જીવપ્રદેશ, અજીવ, અજીવદેશ, અજીવપ્રદેશ, શું છે ? ગૌતમ ! તે જીવરૂપ પણ છે યાવત્‌ અજીવ પ્રદેશરૂપ પણ છે. જે જીવ છે તે નિયમા એકેન્દ્રિય યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય અને અનિન્દ્રિય છે. જે જીવદેશ છે, તે નિયમા એકેન્દ્રિય દેશો યાવત્‌ અનિન્દ્રિય દેશો છે. જે જીવપ્રદેશ છે, તે એકેન્દ્રિય પ્રદેશો યાવત્‌ અનિન્દ્રિય પ્રદેશો છે. જે અજીવો છે, તે બે ભેદે છે – રૂપી અજીવ, અરૂપી અજીવ. જે રૂપી અજીવ છે, તે ચાર ભેદે છે – સ્કંધ, સ્કંધ દેશ, સ્કંધ પ્રદેશ અને પરમાણુ પુદ્‌ગલો. જે અરૂપી અજીવ છે તે સાત ભેદે છે – નોધર્માસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાયના દેશ, ધર્માસ્તિકાય ના પ્રદેશ, નોઅધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાયના દેશો, અધર્માસ્તિકાયના પ્રદેશો, નોઆકાશાસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાયના દેશો, આકાશાસ્તિકાયના પ્રદેશો અને અદ્ધાસમય. ભગવન્‌ ! આગ્નેયી દિશા શું જીવ છે, જીવદેશ છે, જીવપ્રદેશ છે ઈત્યાદિ પૃચ્છા. ગૌતમ ! તે જીવરૂપ નથી, જીવદેશરૂપ છે, જીવ પ્રદેશરૂપ પણ છે, અજીવરૂપ પણ છે, અજીવ દેશરૂપ પણ છે, અજીવ પ્રદેશરૂપ પણ છે. જે જીવ દેશ છે તે નિયમા ૧. એકેન્દ્રિય દેશ છે,(આ અસંયોગી ભંગ કહ્યો). હવે દ્વિસંયોગી ભંગ કહે છે – ૧.એકેન્દ્રિયોના બહુદેશો અને એક બેઇન્દ્રિયનાં બહુદેશો છે ૨. અથવા એકેન્દ્રિયના બહુ દેશો અને બેઇન્દ્રિયના બહુ દેશો છે. અથવા ૩. એકેન્દ્રિયના બહુ દેશો અને અનેક બેઇન્દ્રિયોના બહુ દેશો છે. અથવા ૧. એકેન્દ્રિયના બહુદેશો અને એક તેઇન્દ્રિયના બહુ દેશ છે. આ પ્રમાણે ત્રણ ભંગ કહેવા. એ પ્રમાણે યાવત્‌ અનિન્દ્રિયોના ત્રણ ભંગો છે. જે જીવ પ્રદેશો છે, તે નિયમા ૧. એકેન્દ્રિયના પ્રદેશો અથવા એકેન્દ્રિયના પ્રદેશો અને બેઇન્દ્રિયના પ્રદેશો છે અથવા એકેન્દ્રિય પ્રદેશો અને બેઇન્દ્રિયના પ્રદેશો છે. એ પ્રમાણે બધે પ્રથમ ભંગ છોડીને યાવત્‌ અનિન્દ્રિય જાણવું. જે અજીવો છે, તે બે ભેદ છે – રૂપી અજીવ, અરૂપી અજીવ. તેમાં જે રૂપી અજીવ છે, તે ચાર ભેદે છે – સ્કંધ યાવત્‌ પરમાણુ પુદ્‌ગલો. જે અરૂપી અજીવ છે, તે સાત ભેદે છે – નોધર્માસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય દેશ, ધર્માસ્તિકાય પ્રદેશો યાવત્‌ અદ્ધાસમય... વિદિશામાં જીવો નથી. સર્વત્ર દેશભંગ જ જાણવો. ભગવન્‌ ! યામ્યાદિશા શું જીવ છે ? ઐન્દ્રી દિશામાં કહ્યું, તેમ સંપૂર્ણ કહેવું. નૈર્ઋતિ દિશાનું કથન આગ્નેયી દિશા સમાન છે. વારુણી દિશા, ઐન્દ્રી દિશા સમાન છે. વાયવ્યા દિશા આગ્નેયી દિશા સમાન છે. સોમા દિશા ઐન્દ્રી દિશા સમાન છે. ઈશાની દિશા આગ્નેયી દિશા સમાન છે. વિમલામાં જીવો, આગ્નેયીવત્‌ અને અજીવો ઐન્દ્રીવત્‌ જાણવા. તમા પણ એ રીતે જ જાણવી. વિશેષ આ – તમામાં અરૂપીના છ ભેદ જ કહેવા. અદ્ધા સમય ન કહેવો.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] rayagihe java evam vayasi–kimiyam bhamte! Paina ti pavuchchai? Goyama! Jiva cheva, ajiva cheva. Kimiyam bhamte! Padina ti pavuchchai? Goyama! Evam cheva. Evam dahina, evam udina, evam uddha, evam aho vi. Kati nam bhamte! Disao pannattao? Goyama! Dasa disao pannattao, tam jaha–1. Puratthima 2. Puratthimadahina 3. Dahina 4. Dahinapachchatthima 5. Pachchatthima 6. Pachchatthimuttara 7. Uttara 8. Uttarapuratthima 9. Uddha 1. Aho. Eyasi nam bhamte! Dasanham disanam kati namadhejja pannatta? Goyama! Dasa namadhejja pannatta, tam jaha– Imda aggeyo jamma, ya nerai varuni ya vayavva. Soma isani ya, vimala ya tama ya boddhavva. Imda nam bhamte! Disa kim 1. Jiva 2. Jivadesa 3. Jivapadesa 4. Ajiva 5. Ajivadesa 6. Ajivapadesa? Goyama! Jiva vi, jivadesa vi, jivapadesa vi, ajiva vi, ajivadesa vi, ajivapadesa vi. Je jiva te niyama egimdiya beimdiya teimdiya chaurimdiya pamchimdiya, animdiya. Je jivadesa te niyama egimdiyadesa java animdiyadesa. Je jivapadesa te niyama egimdiyapadesa beimdiyapadesa java animdiyapadesa. Je ajiva te duviha pannatta, tam jaha–ruviajiva ya, aruviajiva ya. Je ruviajiva te chauvviha pannatta, tam jaha–khamdha, khamdhadesa, khamdhapadesa, paramanupoggala. Je aruviajiva te sattaviha pannatta, tam jaha–1. Nodhammatthikae dhammatthikayassa dese 2. Dhammatthikayassa padesa 3. No-adhammatthikae adhammatthikayassa dese 4. Adhammatthikayassa padesa 5. Noagasatthikae agasatthikayassa dese 6. Agasatthi-kayassa padesa 7. Addhasamae. Aggeyi nam bhamte! Disa kim jiva, jivadesa, jivapadesa–puchchha. Goyama! Nojiva, jivadesa vi, jivapadesa vi, ajiva vi ajivadesa vi, ajivapadesa vi. Je jivadesa te niyama egimdiyadesa, ahava egimdiyadesa ya beimdiyassa ya dese, ahava egimdiyadesa ya beimdiyassa ya desa, ahava egimdiyadesa ya beimdiyana ya desa. Ahava egimdiyadesa ya teimdiyassa ya dese. Evam cheva tiyabhamgo bhaniyavvo. Evam java animdiyanam tiyabhamgo. Je jivapadesa te niyama egimdiyapadesa. Ahava egimdiyapadesa ya beimdiyassa padesa, ahava egimdiyapadesa ya beimdiyana ya padesa. Evam aillavirahio java animdiyanam. Je ajiva te duviha pannatta, tam jaha–ruviajiva ya, aruviajiva ya. Je ruviajiva te chauvviha pannatta, tam jaha–khamdha java paramanupoggala. Je aruviajiva te sattaviha pannatta, tam jaha–nodhammatthikae dhammatthikayassa dese, dhammatthikayassa padesa, evam adhammatthikayassa vi java agasatthikayassa padesa, Addhasamae. Jamma nam bhamte! Disa kim jiva? Jaha imda taheva niravasesam. Nerati ya jaha aggeyi. Varuni jaha imda. Vayavva jaha aggeyi. Soma jaha imda. Isani jaha aggeyi. Vimalae jiva jaha aggeyie, ajiva jaha imdae. Evam tamae vi, navaram– aruvi chhavviha, addhasamayo na bhannati.
Sutra Meaning Transliteration : Rajagriha nagaramam gautamasvamie yavat a pramane kahyum – bhagavan ! A purvadisha shum kahevaya chhe\? Gautama ! Te jivarupa pana chhe, ajivarupa pana chhe. Bhagavan ! A pashchima disha shum kahevaya chhe\? Gautama ! Purva disha samana janavum.. A ja pramane dakshinadisha, uttaradisha, urdhvadisha ane adhodishana vishayamam kathana karavum. Bhagavan ! Dishao ketali kahi chhe\? Gautama ! Dasha dishao kahi chhe. Te a – purva, purva – dakshina, dakshina, dakshina – pashchima, pashchima, pashchima – uttara, uttara, uttara – purva, urdhva ane adho. Bhagavan ! A dasha dishaona ketala nama kahya chhe\? Gautama ! Dasha nama kahya chhe. Te a – 1.Aindri(purva), 2.Agneyi, 3.Yama(dakshina), 4.Nairriti, 5.Varuni(pashchima), 6.Vayavya, 7.Soma(uttara), 8.Ishani, 9.Vimala,(urdhva) ane 10.Tama(adho). Bhagavan ! Aindri(purva). Disha jiva, jivadesha, jivapradesha, ajiva, ajivadesha, ajivapradesha, shum chhe\? Gautama ! Te jivarupa pana chhe yavat ajiva pradesharupa pana chhe. Je jiva chhe te niyama ekendriya yavat pamchendriya ane anindriya chhe. Je jivadesha chhe, te niyama ekendriya desho yavat anindriya desho chhe. Je jivapradesha chhe, te ekendriya pradesho yavat anindriya pradesho chhe. Je ajivo chhe, te be bhede chhe – rupi ajiva, arupi ajiva. Je rupi ajiva chhe, te chara bhede chhe – skamdha, skamdha desha, skamdha pradesha ane paramanu pudgalo. Je arupi ajiva chhe te sata bhede chhe – nodharmastikaya, dharmastikayana desha, dharmastikaya na pradesha, noadharmastikaya, adharmastikayana desho, adharmastikayana pradesho, noakashastikaya, akashastikayana desho, akashastikayana pradesho ane addhasamaya. Bhagavan ! Agneyi disha shum jiva chhe, jivadesha chhe, jivapradesha chhe ityadi prichchha. Gautama ! Te jivarupa nathi, jivadesharupa chhe, jiva pradesharupa pana chhe, ajivarupa pana chhe, ajiva desharupa pana chhe, ajiva pradesharupa pana chhe. Je jiva desha chhe te niyama 1. Ekendriya desha chhe,(a asamyogi bhamga kahyo). Have dvisamyogi bhamga kahe chhe – 1.Ekendriyona bahudesho ane eka beindriyanam bahudesho chhe 2. Athava ekendriyana bahu desho ane beindriyana bahu desho chhe. Athava 3. Ekendriyana bahu desho ane aneka beindriyona bahu desho chhe. Athava 1. Ekendriyana bahudesho ane eka teindriyana bahu desha chhe. A pramane trana bhamga kaheva. E pramane yavat anindriyona trana bhamgo chhe. Je jiva pradesho chhe, te niyama 1. Ekendriyana pradesho athava ekendriyana pradesho ane beindriyana pradesho chhe athava ekendriya pradesho ane beindriyana pradesho chhe. E pramane badhe prathama bhamga chhodine yavat anindriya janavum. Je ajivo chhe, te be bheda chhe – rupi ajiva, arupi ajiva. Temam je rupi ajiva chhe, te chara bhede chhe – skamdha yavat paramanu pudgalo. Je arupi ajiva chhe, te sata bhede chhe – nodharmastikaya, dharmastikaya desha, dharmastikaya pradesho yavat addhasamaya... Vidishamam jivo nathi. Sarvatra deshabhamga ja janavo. Bhagavan ! Yamyadisha shum jiva chhe\? Aindri dishamam kahyum, tema sampurna kahevum. Nairriti dishanum kathana agneyi disha samana chhe. Varuni disha, aindri disha samana chhe. Vayavya disha agneyi disha samana chhe. Soma disha aindri disha samana chhe. Ishani disha agneyi disha samana chhe. Vimalamam jivo, agneyivat ane ajivo aindrivat janava. Tama pana e rite ja janavi. Vishesha a – tamamam arupina chha bheda ja kaheva. Addha samaya na kahevo.