Sutra Navigation: Mahanishith ( મહાનિશીય શ્રુતસ્કંધ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1117843
Scripture Name( English ): Mahanishith Translated Scripture Name : મહાનિશીય શ્રુતસ્કંધ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

अध्ययन-६ गीतार्थ विहार

 Translated Chapter :

અધ્યયન-૬ ગીતાર્થ વિહાર
Section : Translated Section :
Sutra Number : 1143 Category : Chheda-06
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] (१३) चिंतमाणीए चेव उप्पन्नं केवलं णाणं कया य देवेहिं केवलिमहिमा। (१४) केवलिणा वि नर सुरासुराणं पणासियं संसय तम पडलं अज्जियाणं च। (१५) तओ भत्तिब्भरनिब्भराए पणामपुव्वं पुट्ठो केवली रज्जाए जहा भयवं किमट्ठमहं एमहंताणं महा वाहि वेयणाणं भायणं संवुत्ता (१६) ताहे गोयमा सजल जलहर सुरदुंदुहि निग्घोस मणोहारि गंभीर सरेणं भणियं केव-लिणा जहा–सुणसु दुक्करकारिए। जं तुज्झ सरीर विहडण कारणं ति। (१७) तए रत्त पित्त दूसिए अब्भंतरओ सरीरगे सिणिद्धाहारमाकंठाए कोलियग मीसं परिभुत्तं (१८) अन्नं च एत्थ गच्छे एत्तिए सए साहु साहुणीणं, तहा वि जावइएणं अच्छीणि पक्खालि-ज्जंति तावइयं पि बाहिर पाणगं सागारियट्ठाय निमित्तेणावि नो णं कयाइ परिभुज्जइ। (१९) तए पुन गोमुत्तं पडिग्गहणगयाए तस्स मच्छियाहिं भिणिहिणिंत सिंघाणग लाला लोलिय वयणस्स णं सड्ढगसुयस्स बाहिरपाणगं संघट्टिऊणं मुहं पक्खालियं। (२०) तेण य बाहिर पाणय संघट्टण विराहणेणं ससुरासुर जग वंदाणं पि अलंघणिज्जा गच्छमेरा अइक्कमिया। (२१) तं च न खमियं तुज्झ पवयण देवयाए जहा–साहूणं साहूणीणं च पाणोवरमे वि न छिप्पे हत्थेणा वि जं कूव तलाय पोक्खरिणि सरियाइ मतिगयं उदगं ति। (२२) केवलं तु जमेव विराहियं ववगय सयल दोसं फासुगं तस्स परिभोगं पन्नत्तं वीयरागेहिं। (२३) ता सिक्खवेमि ताव एसा हु दुरायारा जेण अन्नो को वि न एरिस समायारं पवत्तेइ। (२४) त्ति चिंतिऊणं अमुगं अमुगं चुन्नजोगं समुद्दिसमाणाए पक्खित्तं असण मज्झम्मि ते देवयाए, तं च तेणोवलक्खिउं सक्कियं ति देवयाए चरियं। (२५) एएण कारणेणं ते सरीरं विहडियं ति, न उणं फासुदग-परिभोगेणं ति। (२६) ताहे गोयमा रज्जाए वि भावियं जहा एवमेयं न अन्नह त्ति चिंतिऊण विन्नविओ केवली जहा। (२७) भयवं जइ अहं जहुत्तं पायच्छित्तं चरामि, ता किं पन्नप्पइ मज्झ एयं तनुं (२८) तओ केवलिणा भणियं जहा–जइ कोइ पायच्छित्तं पयच्छइ ता पन्नप्पइ। (२९) रज्जाए भणियं जहा भयवं जइ तुमं चिय पायच्छित्तं पयच्छसि अन्नो को एरिसमहप्पा (३०) तओ केवलिणा भणियं जहा–दुक्करकारिए पयच्छामि अहं ते पच्छित्तं, नवरं पच्छित्तं एव नत्थि जेणं ते सुद्धी भवेज्जा। (३१) रज्जाए भणियं भयवं किं कारणं। (३२) ति केवलिणा भणियं जहा–जं ते संजइ वंद पुरओ गिराइयं जहा मम फासुग पाण परिभोगेण सरीरगं विहडियं ति। (३३) एयं च दुट्ठ पाव महा समुद्दाएक्क पिंडं तुह वयणं सोच्चा संखुद्धाओ सव्वाओ चेव इमाओ संजईओ। (३४) चिंतियं च एयाहिं जहा–निच्छयओ विमुच्चामो फासुओदगं। (३५) तयज्झवसा-यस्स आलोइयं निंदियं गरहियं च एयाहिं दिन्नं च मए एयाण पायच्छित्तं। (३६) एत्थं च एतेव वयण दोसेणं जं ते समज्जियं अच्चंत कडु विरस दारुणं बद्धपुट्ठ निकाइयं तुंगं पावरासिं तं च तए कुट्ठ भगंदर जलोदर वाय गुम्म सास निरोह हरिसागंडमालाइ अनेग वाहि वेयणा परिगय सरीराए दारिद्द दुक्ख दोहग्ग अयस अब्भक्खाण संताव उव्वेग संदीविय पज्जलियाए अनंतेहिं भव-गहणेहिं सुदीह कालेणं तु अहन्निसाणुभवेयव्वं। (३७) एएण कारणेणं एस इमा गोयमा सा रज्जज्जिया जाए अगीयत्थत्त दोसेणं वायामेत्तेण एव एमहंतं दुक्खदायगं पावकम्मं समज्जियं ति।
Sutra Meaning : એમ વિચારતા તે સાધ્વીજીને કેવળજ્ઞાન થયું. તે સમયે દેવોએ કેવળજ્ઞાન મહોત્સવ કર્યો. તે કેવલી સાધ્વીએ મનુષ્ય, દેવ, અસુરોના તથા સાધ્વીઓના સંશયરૂપ અંધકાર પડલને દૂર કર્યો. ત્યારપછી ભક્તિથી ભરપૂર હૃદયવાળી રજ્જા આર્યાએ પ્રણામ કરીને પૂછ્યું – હે ભગવન્‌ ! કયા કારણે મને આટલો મોટો મહાવેદનાવાળો વ્યાધિ ઉત્પન્ન થયો ? હે ગૌતમ ! ત્યારે જળયુક્ત મેઘ અને દુદુંભી સમાન મનોહર ગંભીર સ્વરવાળા કેવલીએ કહ્યું કે – હે દુષ્કરકારિકે ! સાંભળ – કે તારા શરીરનું વિઘટન કેમ થયું ? તારું શરીર રક્ત અને પિત્તના દોષથી દૂષિત હતું જ તેમાં સ્નિગ્ધ આહાર સાથે કરોળિયાના જંતુવાળો આહાર તેં ગળાડૂબ ખાધો. બીજું – આ ગચ્છમાં સેંકડો સાધુ – સાધ્વી હોવા છતાં જેટલા સચિત્ત પાણીથી માત્ર આંખો ધોઈ શકાય તેટલા અલ્પ પણ સચિત્ત જળનો ગૃહસ્થના કારણે પણ સાધુ કદાપિ ભોગવટો કરી શકતો નથી. તેને બદલે તેં તો ગૌમૂત્ર ગ્રહણ કરવાને જતા – જતા જેના મુખ ઉપર નાસિકામાંથી ગળતા લીંટ લપેટાયા હતા. ગળાના ભાગે લાગેલા હતા. તે કારણે બણબણતી માખી ઊડતી હતી, એવા શ્રાવકપુત્રના મુખને સચિત્ત જળથી પ્રક્ષાલન કર્યું, તેવા સચિત્ત જળના સંઘટ્ટો કરવાની વિરાધનાના કારણે દેવો અને અસુરોને પણ વંદનીય એવી ગચ્છમર્યાદા તોડી તે પ્રવચન દેવતા સહન કરી શકી નહીં. સાધુ – સાધ્વીએ પ્રાણના સંશયમાં પણ કૂવા, તળાવ, વાવ, નદી આદિના જળને હાથથી સ્પર્શવું ન કલ્પે. વીતરાગ ભગવંતે સાધુ – સાધ્વી માટે સર્વથા અચિત્ત જળ હોય તે પણ સમગ્ર દોષ રહિત હોય, ઉકાળેલું હોય, તેનો જ પરિભોગ કરવો કલ્પે છે. તેથી દેવતાએ વિચાર્યું કે આ દુરાચારીને એવી શિક્ષા કરું કે જેથી તેની જેમ બીજા કોઈ આવું આચરણ કે પ્રવૃત્તિ ન કરે. એમ ધારી અમુક અમુક ચૂર્ણનો યોગ જ્યારે તું ભોજન કરતી હતી, ત્યારે દેવતાએ તારા ભોજનમાં નાંખ્યો. તે દૈવપ્રયોગ આપણે જાણવા સમર્થ નથી. આ કારણે તારું શરીર વિનાશ પામ્યું છે. અચિત્ત જળ પીવાથી વિનાશ પામ્યું નથી. તે સમયે રજ્જાઆર્યાએ વિચાર્યું કે એ પ્રમાણે જ છે. કેવળી વચનમાં ફેરફાર ન હોય એમ વિચારી કેવળીને વિનંતી કરી કે ભગવન્‌ ! જો હું યથોક્ત પ્રાયશ્ચિત્ત સેવું તો મારું આ શરીર સાજું થાય. ત્યારે કેવળીએ ઉત્તર આપ્યો કે જો કોઈ પ્રાયશ્ચિત્ત આપે તો સુધરી જાય. ત્યારે રજ્જાઆર્યાએ કહ્યું કે આપ જ મને પ્રાયશ્ચિત્ત આપો. તમારી સમાન બીજી કોણ મહાન આત્મા છે. કેવલીએ કહ્યું – હે દુષ્કરકારિકે ! હું તને પ્રાયશ્ચિત્ત તો આપી શકું પણ તારા માટે એવું કોઈ પ્રાયશ્ચિત્ત જ નથી કે જેથી તારી શુદ્ધિ થાય. રજ્જાએ પૂછ્યું – ભગવાન ! કયા કારણે મારી શુદ્ધિ નથી ? કેવલીએ કહ્યું – તે સાધ્વી સમુદાય પાસે એવો બડબડાટ કર્યો કે અચિત્ત પાણીના ઉપયોગથી મારું શરીર સડીને નાશ પામ્યું. આ દુષ્ટ પાપના મોટા સમુદાયના એક પીંડ સમાન તારા વચનને સાંભળી આ સર્વે સાધ્વીના હૃદયો ખળભળી ઉઠ્યા. તે સર્વે વિચારવા લાગી કે આપણે હવે અચિત્ત જળનો ત્યાગ કરીએ. પરંતુ તે સાધ્વીઓએ અશુભ અધ્યવસાયની આલોચના, નિંદા, ગુરુ સાક્ષીથી ગર્હણા કરી લીધી. તેઓને તો મેં પ્રાયશ્ચિત્ત આપી દીધું છે. આ પ્રમાણે અચિત્ત જળના ત્યાગથી તથા તે વચન દોષથી અત્યંત કષ્ટદાયી વિરસ ભયંકર બદ્ધ સ્પૃષ્ટ નિકાચિત મોટા પાપનો રાશિ તે ઉપાર્જન કર્યો છે. તે પાપ સમુદાયથી તું કોઢ, ભગંદર, જળોદર, વાયુ, ગુમડા, શ્વાસ રોકાવો, હરસ, મસા, કંઠમાળ આદિ અનેક વ્યાધિની વેદનાથી ભરપૂર એવા શરીરવાળી થઈશ. વળી દારિદ્ર, દુર્ભાગ્ય, અપયશ, ખોટા કલંક, સંતાપ, ઉદ્વેગ, કલેશાદિથી નિરંતર બળતી એવી અનંતા ભવો સુધી અતિ લાંબા કાળ પર્યન્ત જેવું દિવસે તેવું સતત લગાતાર રાત્રે દુઃખ ભોગવવું પડશે. આ રીતે ગૌતમ ! તે રજ્જાઆર્યા અગીતાર્થપણાના દોષથી વચનમાત્રથી જ આવા મહા દુઃખદાયી પાપકર્મની ઉપાર્જિકા થઈ.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] (13) chimtamanie cheva uppannam kevalam nanam kaya ya devehim kevalimahima. (14) kevalina vi nara surasuranam panasiyam samsaya tama padalam ajjiyanam cha. (15) tao bhattibbharanibbharae panamapuvvam puttho kevali rajjae jaha bhayavam kimatthamaham emahamtanam maha vahi veyananam bhayanam samvutta (16) tahe goyama sajala jalahara suradumduhi nigghosa manohari gambhira sarenam bhaniyam keva-lina jaha–sunasu dukkarakarie. Jam tujjha sarira vihadana karanam ti. (17) tae ratta pitta dusie abbhamtarao sarirage siniddhaharamakamthae koliyaga misam paribhuttam (18) annam cha ettha gachchhe ettie sae sahu sahuninam, taha vi javaienam achchhini pakkhali-jjamti tavaiyam pi bahira panagam sagariyatthaya nimittenavi no nam kayai paribhujjai. (19) tae puna gomuttam padiggahanagayae tassa machchhiyahim bhinihinimta simghanaga lala loliya vayanassa nam saddhagasuyassa bahirapanagam samghattiunam muham pakkhaliyam. (20) tena ya bahira panaya samghattana virahanenam sasurasura jaga vamdanam pi alamghanijja gachchhamera aikkamiya. (21) tam cha na khamiyam tujjha pavayana devayae jaha–sahunam sahuninam cha panovarame vi na chhippe hatthena vi jam kuva talaya pokkharini sariyai matigayam udagam ti. (22) kevalam tu jameva virahiyam vavagaya sayala dosam phasugam tassa paribhogam pannattam viyaragehim. (23) ta sikkhavemi tava esa hu durayara jena anno ko vi na erisa samayaram pavattei. (24) tti chimtiunam amugam amugam chunnajogam samuddisamanae pakkhittam asana majjhammi te devayae, tam cha tenovalakkhium sakkiyam ti devayae chariyam. (25) eena karanenam te sariram vihadiyam ti, na unam phasudaga-paribhogenam ti. (26) tahe goyama rajjae vi bhaviyam jaha evameyam na annaha tti chimtiuna vinnavio kevali jaha. (27) bhayavam jai aham jahuttam payachchhittam charami, ta kim pannappai majjha eyam tanum (28) tao kevalina bhaniyam jaha–jai koi payachchhittam payachchhai ta pannappai. (29) rajjae bhaniyam jaha bhayavam jai tumam chiya payachchhittam payachchhasi anno ko erisamahappa (30) tao kevalina bhaniyam jaha–dukkarakarie payachchhami aham te pachchhittam, navaram pachchhittam eva natthi jenam te suddhi bhavejja. (31) rajjae bhaniyam bhayavam kim karanam. (32) ti kevalina bhaniyam jaha–jam te samjai vamda purao giraiyam jaha mama phasuga pana paribhogena sariragam vihadiyam ti. (33) eyam cha duttha pava maha samuddaekka pimdam tuha vayanam sochcha samkhuddhao savvao cheva imao samjaio. (34) chimtiyam cha eyahim jaha–nichchhayao vimuchchamo phasuodagam. (35) tayajjhavasa-yassa aloiyam nimdiyam garahiyam cha eyahim dinnam cha mae eyana payachchhittam. (36) ettham cha eteva vayana dosenam jam te samajjiyam achchamta kadu virasa darunam baddhaputtha nikaiyam tumgam pavarasim tam cha tae kuttha bhagamdara jalodara vaya gumma sasa niroha harisagamdamalai anega vahi veyana parigaya sarirae daridda dukkha dohagga ayasa abbhakkhana samtava uvvega samdiviya pajjaliyae anamtehim bhava-gahanehim sudiha kalenam tu ahannisanubhaveyavvam. (37) eena karanenam esa ima goyama sa rajjajjiya jae agiyatthatta dosenam vayamettena eva emahamtam dukkhadayagam pavakammam samajjiyam ti.
Sutra Meaning Transliteration : Ema vicharata te sadhvijine kevalajnyana thayum. Te samaye devoe kevalajnyana mahotsava karyo. Te kevali sadhvie manushya, deva, asurona tatha sadhviona samshayarupa amdhakara padalane dura karyo. Tyarapachhi bhaktithi bharapura hridayavali rajja aryae pranama karine puchhyum – he bhagavan ! Kaya karane mane atalo moto mahavedanavalo vyadhi utpanna thayo\? He gautama ! Tyare jalayukta megha ane dudumbhi samana manohara gambhira svaravala kevalie kahyum ke – he dushkarakarike ! Sambhala – ke tara shariranum vighatana kema thayum\? Tarum sharira rakta ane pittana doshathi dushita hatum ja temam snigdha ahara sathe karoliyana jamtuvalo ahara tem galaduba khadho. Bijum – a gachchhamam semkado sadhu – sadhvi hova chhatam jetala sachitta panithi matra amkho dhoi shakaya tetala alpa pana sachitta jalano grihasthana karane pana sadhu kadapi bhogavato kari shakato nathi. Tene badale tem to gaumutra grahana karavane jata – jata jena mukha upara nasikamamthi galata limta lapetaya hata. Galana bhage lagela hata. Te karane banabanati makhi udati hati, eva shravakaputrana mukhane sachitta jalathi prakshalana karyum, Teva sachitta jalana samghatto karavani viradhanana karane devo ane asurone pana vamdaniya evi gachchhamaryada todi te pravachana devata sahana kari shaki nahim. Sadhu – sadhvie pranana samshayamam pana kuva, talava, vava, nadi adina jalane hathathi sparshavum na kalpe. Vitaraga bhagavamte sadhu – sadhvi mate sarvatha achitta jala hoya te pana samagra dosha rahita hoya, ukalelum hoya, teno ja paribhoga karavo kalpe chhe. Tethi devatae vicharyum ke a duracharine evi shiksha karum ke jethi teni jema bija koi avum acharana ke pravritti na kare. Ema dhari amuka amuka churnano yoga jyare tum bhojana karati hati, tyare devatae tara bhojanamam namkhyo. Te daivaprayoga apane janava samartha nathi. A karane tarum sharira vinasha pamyum chhe. Achitta jala pivathi vinasha pamyum nathi. Te samaye rajjaaryae vicharyum ke e pramane ja chhe. Kevali vachanamam pheraphara na hoya ema vichari kevaline vinamti kari ke bhagavan ! Jo hum yathokta prayashchitta sevum to marum a sharira sajum thaya. Tyare kevalie uttara apyo ke jo koi prayashchitta ape to sudhari jaya. Tyare rajjaaryae kahyum ke apa ja mane prayashchitta apo. Tamari samana biji kona mahana atma chhe. Kevalie kahyum – he dushkarakarike ! Hum tane prayashchitta to api shakum pana tara mate evum koi prayashchitta ja nathi ke jethi tari shuddhi thaya. Rajjae puchhyum – bhagavana ! Kaya karane mari shuddhi nathi\? Kevalie kahyum – te sadhvi samudaya pase evo badabadata karyo ke achitta panina upayogathi marum sharira sadine nasha pamyum. A dushta papana mota samudayana eka pimda samana tara vachanane sambhali a sarve sadhvina hridayo khalabhali uthya. Te sarve vicharava lagi ke apane have achitta jalano tyaga karie. Paramtu te sadhvioe ashubha adhyavasayani alochana, nimda, guru sakshithi garhana kari lidhi. Teone to mem prayashchitta api didhum chhe. A pramane achitta jalana tyagathi tatha te vachana doshathi atyamta kashtadayi virasa bhayamkara baddha sprishta nikachita mota papano rashi te uparjana karyo chhe. Te papa samudayathi tum kodha, bhagamdara, jalodara, vayu, gumada, shvasa rokavo, harasa, masa, kamthamala adi aneka vyadhini vedanathi bharapura eva shariravali thaisha. Vali daridra, durbhagya, apayasha, khota kalamka, samtapa, udvega, kaleshadithi niramtara balati evi anamta bhavo sudhi ati lamba kala paryanta jevum divase tevum satata lagatara ratre duhkha bhogavavum padashe. A rite gautama ! Te rajjaarya agitarthapanana doshathi vachanamatrathi ja ava maha duhkhadayi papakarmani uparjika thai.