Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103681
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-३

 Translated Chapter :

શતક-૩
Section : उद्देशक-३ क्रिया Translated Section : ઉદ્દેશક-૩ ક્રિયા
Sutra Number : 181 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] जीवे णं भंते! सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ? हंता मंडिअपुत्ता! जीवे णं सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ। जावं च णं भंते! से जीवे सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंत किरिया भवइ? नो इणट्ठे समट्ठे। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–जावं च णं से जीवे सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया न भवति? मंडिअपुत्ता! जावं च णं से जीवे सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं से जीवे–आरभइ सारभइ समारभइ, आरंभे वट्टइ सारंभे वट्टइ समारंभे वट्टइ, आरभमाणे सारभमाणे समारभमाणे, आरंभे वट्टमाणे सारंभे वट्टमाणे समारंभे वट्टमाणे बहूणं पाणाणं भूयानं जीवाणं सत्ताणं दुक्खावणयाए सोयावणयाए जूरावणयाए तिप्पावणयाए पिट्टावणयाए परियावणयाए वट्टइ। से तेणट्ठेणं मंडिअपुत्ता! एवं वुच्चइ–जावं च णं से जीवे सया समितं एयति वेयति चलति फंदइ घट्टइ खुब्भइ उदीरइ तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया न भवति। जीवे णं भंते! सया समितं नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ? हंता मंडिअपुत्ता! जीवे णं सया समितं नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ। जावं च णं भंते! से जीवे नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवइ? हंता मंडिअपुत्ता! जावं च णं से जीवे नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवइ। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–जावं च णं से जीवे नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवइ? मंडिअपुत्ता! जावं च णं से जीवे सया समितं नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घट्टइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं से जीवे नो आरभइ नो सारभइ नो समारभइ, नो आरंभे वट्टइ नो सारंभे वट्टइ नो समारंभे वट्टइ, अनारभमाणे असारभमाणे असमारभमाणे, आरंभे अवट्टमाणे सारंभे अवट्टमाणे समारंभे अवट्टमाणे बहूणं पाणाणं भूयानं जीवाणं सत्ताणं अदुक्खा-वणयाए असोयावणयाए अजूरावणयाए अतिप्पावणयाए अपिट्टावणयाए अपरियावणयाए वट्टइ। से जहानामए केइ पुरिसे सुक्कं तणहत्थयं जायतेयंसि पक्खिवेज्जा, से नूनं मंडिअपुत्ता! से सुक्के तणहत्थए जायतेयंसि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव मसमसाविज्जइ? हंता मसमसाविज्जइ। से जहानामए केइ पुरिसे तत्तंसि अयकवल्लंसि उदयबिंदुं पक्खिवेज्जा, से नूनं मंडिअपुत्ता! से उदयबिंदुं तत्तंसि अयकवल्लं-सि पक्खित्ते समाणे खिप्पामेव विद्धंसमागच्छइ? हंता विद्धंसमागच्छइ। से जहानामए हरए सिया पुण्णे पुण्णप्पमाणे वोलट्टमाणे वोसट्टमाणे समभरघडत्ताए चिट्ठति। अहे णं केइ पुरिसे तंसि हरयंसि एगं महं नावं सतासवं सतच्छिद्दं ओगाहेज्जा, से नूनं मंडिअपुत्ता! सा नावा तेहिं आसवदारेहिं आपूरमाणी-आपूरमाणी पुण्णा पुण्णप्पमाणा वोलट्टमाणा वोसट्टमाणा समभरघडत्ताए चिट्ठति? हंता चिट्ठति। अहे णं केइ पुरिसे तीसे नावाए सव्वओ समंता आसवदाराइं पिहेइ, पिहेत्ता नावा-उस्सिंचणएणं उदयं उस्सिंचेज्जा से नूनं मंडिअपुत्ता! सा नावा तंसि उदयंसि उस्सित्तंसि समाणंसि खिप्पामेव उदाइ? हंता उदाइ। एवामेव मंडिअपुत्ता! अत्तत्तासंवुडस्स अनगारस्स इरियासमियस्स भासासमियस्स एसणा-समियस्स आयाणभंडमत्तनिक्खेवणासमियस्स उच्चारपासवण-खेल-सिंधाण-जल्ल-पारिट्ठावणिया समियस्स मणसमियस्स वइसमियस्स कायसमियस्स मणगुत्तस्स वइ गुत्तस्स कायगुत्तस्स गुत्तस्स गुत्तिंदियस्स गुत्तबंभयारिस्स, आउत्तं गच्छमाणस्स चिट्ठमाणस्स निसीयमाणस्स तुयट्टमाणस्स, आउत्तं वत्थ-पडिग्गह-कंबल-पायपुंछणं गेण्हमाणस्स निक्खिवमाणस्स जाव चक्खुपम्हनिवायमवि वेमाया सुहुमा इरियावहिया किरिया कज्जइ– सा पढमसमयबद्धपुट्ठा, बितियसमयवेइया, ततियसमयनिज्जरिया। सा बद्धा पुट्ठा उदीरिया वेइया निज्जिण्णा सेयकाले अकम्मं वावि भवति। से तेणट्ठेणं मंडिअपुत्ता! एवं वुच्चइ–जावं च णं से जीवे सया समितं नो एयति नो वेयति नो चलति नो फंदइ नो घटइ नो खुब्भइ नो उदीरइ नो तं तं भावं परिणमइ, तावं च णं तस्स जीवस्स अंते अंतकिरिया भवइ।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! શું જીવ હંમેશા સમિત અર્થાત કંઇક કંપે છે, વિશેષ પ્રકારે કંપે છે, ચાલે છે (એક સ્થાનેથી બીજે સ્થાને જાય છે) – સ્પંદન કરે છે(થોડું ચાલે છે)? ઘટ્ટિત થાય છે(સર્વ દિશાઓમાં જાય)? ક્ષોભને પામે છે? ઉદીરિત થાય છે? અને તે તે ભાવે પરિણમે છે તે ? હા, મંડિતપુત્ર ! એમ જ છે. ભગવન્‌ ! જ્યાં સુધી તે જીવ હંમેશા કંઈક કંપે યાવત્‌ પરિણમે છે, ત્યાં સુધી તે જીવની મરણ સમયે અંતક્રિયા (મુક્તિ) થાય? મંડિતપુત્ર ! ના, તે શક્યનથી. ભગવન્‌ !એમ કેમ કહ્યું ? મંડિતપુત્ર ! જ્યાં સુધી તે જીવમાં સતત પરિમિત રૂપે, કંપન આદિ ક્રિયાથી લઈ તે તે ભાવે પરિણામવારૂપ ક્રિયા થતી હોય ત્યાં સુધી તે જીવ આરંભ – સંરંભ – સમારંભ કરે છે, આરંભ – સંરંભ – સમારંભમાં પ્રવર્તે છે, આરંભ – સંરંભ – સમારંભ કરતો કેઆરંભાદિમાં પ્રવર્તતો તે જીવ ઘણા પ્રાણી, ભૂત, જીવ અને સત્ત્વને દુઃખ પહોચાડવામાં, શોક કરાવવામાં, ઝૂરાવવામાં, આંસુ પડાવવામાં, પીડિત કરવામાં, ત્રાસ ઉપજાવવામાં અને પરિતાપ આપવામાં પ્રવૃત્ત રહે છે. તે કારણે મંડિતપુત્ર ! એમ કહ્યું કે – પરિમિત રૂપે કંપે યાવત તે ભાવે પરિણમે ત્યાં સુધી જીવ અંત સમયે અંતક્રિયા કરી શકતો નથી. ભગવન્‌ ! શું જીવ, સદા પરિમિત રૂપે કંપતો નથી ? યાવત તે તે ભાવે પરિણમતો નથી? અર્થાત જીવ નિષ્ક્રિય હોય? હા, મંડિતપુત્ર ! એ પ્રમાણે જીવ નિષ્ક્રિય પણ હોય. ભગવન્‌ ! જ્યારે જીવ, સતત પરિમિત રૂપે કંપતો નથી યાવત તે તે ભાવે પરિણમતો નથી ત્યારે તે જીવોને મરણ સમયે અંતક્રિયા (મુક્તિ) થાય ? હા, મંડિત આવા જીવની મુક્તિ થાય. ભગવન્‌ ! એમ શામાટે કહો છો? મંડિતપુત્ર ! જ્યારે તે જીવમાં સતત પરિમિત રૂપે, કંપતો નથી યાવત તે તે ભાવે પરિણમતો નથી ત્યારે તે જીવ આરંભ – સંરંભ – સમારંભ કરતો નથી, આરંભ – સંરંભ – સમારંભમાં પ્રવર્તતો નથી, આરંભ – સંરંભ – સમારંભ ન કરતો કે આરંભાદિમાં ન પ્રવર્તતો તે જીવ ઘણા પ્રાણી, ભૂત, જીવ અને સત્ત્વને દુઃખ પહોચાડવામાં, શોક કરાવવામાં, યાવત પરિતાપ આપવામાં નિમિત્ત બનતો નથી તે કારણે મંડિતપુત્ર ! એમ કહ્યું કે – જે જીવ હલન – ચલન આદિ ક્રિયા કરતો નથી તે જીવ અંત સમયે અંતક્રિયા કરી મુક્તિ પામી શકે છે. જેમ કોઈ પુરુષ સૂકા ઘાસના પૂળાને અગ્નિમાં નાંખે કે તુરંત બળી જાય. એ બરાબર છે ? હા, બરાબર છે. જેમ કોઈ પુરુષ જલબિંદુને તપેલા લોઢાના કડાયા ઉપર નાંખે, તો હે મંડિતપુત્ર ! તેનો તુરંત નાશ થાય ? હા, થાય. જેમ કોઈ દ્રહ હોય તે પાણીથી ભરેલો, છલોછલ ભરેલો, છલકાતો, વૃદ્ધિ પામતો હોય, ભરેલા ઘડા માફક બધે સ્થાને પાણીથી વ્યાપ્ત હોય, તેમાં કોઈ પુરુષ સેંકડો નાના કાણાવાળી અને સેંકડો મોટા કાણાવાળી નાવને પ્રવેશાવે, તો હે મંડિતપુત્ર ! તે નાવ પાણીથી ભરાતા પૂર્ણ, પૂર્ણ પ્રમાણ યાવત્‌ ભરેલા ઘડા જેવી થઈ જાય ? હા, થાય. કોઈ પુરુષ તે નાવના બધા કાણા પૂરી દે, નૌકાનું પાણી ઉલેચાવી નાંખે, તો બધું પાણી ઉલેચાયા બાદ તે નાવ શીઘ્ર જ ઉપર આવે ? હા, આવે. હે મંડિતપુત્ર! એ રીતે આત્મામાં સંવૃત્ત થયેલ ઇર્યાસમિત યાવત્‌ ગુપ્ત બ્રહ્મચારી, સાવધાનીથી ચાલતા – ઉભતા – બેસતા – સૂતા, સાવધાનીથી વસ્ત્ર – પાત્ર – કંબલ – પાદપ્રોંછન લેતા – મૂકતા અણગારને યાવત્‌ આંખ પટપટાવતા પણ વિમાત્રાપૂર્વક સૂક્ષ્મ ઇર્યાપથિકી ક્રિયા થાય છે અને પ્રથમ સમયે બદ્ધ સ્પૃષ્ટ, બીજા સમયે વેદાયેલી, ત્રીજા સમયે નિર્જરા પામેલી તે ક્રિયા ભવિષ્યકાળે અકર્મ થાય છે. તેથી મંડિતપુત્ર ! એમ કહ્યું કે – યાવત્‌ તે જીવને અંતક્રિયા – મુક્તિ થાય છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] jive nam bhamte! Saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai? Hamta mamdiaputta! Jive nam saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai. Javam cha nam bhamte! Se jive saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amta kiriya bhavai? No inatthe samatthe. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–javam cha nam se jive saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya na bhavati? Mamdiaputta! Javam cha nam se jive saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam se jive–arabhai sarabhai samarabhai, arambhe vattai sarambhe vattai samarambhe vattai, arabhamane sarabhamane samarabhamane, arambhe vattamane sarambhe vattamane samarambhe vattamane bahunam pananam bhuyanam jivanam sattanam dukkhavanayae soyavanayae juravanayae tippavanayae pittavanayae pariyavanayae vattai. Se tenatthenam mamdiaputta! Evam vuchchai–javam cha nam se jive saya samitam eyati veyati chalati phamdai ghattai khubbhai udirai tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya na bhavati. Jive nam bhamte! Saya samitam no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai? Hamta mamdiaputta! Jive nam saya samitam no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai. Javam cha nam bhamte! Se jive no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya bhavai? Hamta mamdiaputta! Javam cha nam se jive no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya bhavai. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–javam cha nam se jive no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya bhavai? Mamdiaputta! Javam cha nam se jive saya samitam no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghattai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam se jive no arabhai no sarabhai no samarabhai, no arambhe vattai no sarambhe vattai no samarambhe vattai, anarabhamane asarabhamane asamarabhamane, arambhe avattamane sarambhe avattamane samarambhe avattamane bahunam pananam bhuyanam jivanam sattanam adukkha-vanayae asoyavanayae ajuravanayae atippavanayae apittavanayae apariyavanayae vattai. Se jahanamae kei purise sukkam tanahatthayam jayateyamsi pakkhivejja, se nunam mamdiaputta! Se sukke tanahatthae jayateyamsi pakkhitte samane khippameva masamasavijjai? Hamta masamasavijjai. Se jahanamae kei purise tattamsi ayakavallamsi udayabimdum pakkhivejja, se nunam mamdiaputta! Se udayabimdum tattamsi ayakavallam-si pakkhitte samane khippameva viddhamsamagachchhai? Hamta viddhamsamagachchhai. Se jahanamae harae siya punne punnappamane volattamane vosattamane samabharaghadattae chitthati. Ahe nam kei purise tamsi harayamsi egam maham navam satasavam satachchhiddam ogahejja, se nunam mamdiaputta! Sa nava tehim asavadarehim apuramani-apuramani punna punnappamana volattamana vosattamana samabharaghadattae chitthati? Hamta chitthati. Ahe nam kei purise tise navae savvao samamta asavadaraim pihei, pihetta nava-ussimchanaenam udayam ussimchejja se nunam mamdiaputta! Sa nava tamsi udayamsi ussittamsi samanamsi khippameva udai? Hamta udai. Evameva mamdiaputta! Attattasamvudassa anagarassa iriyasamiyassa bhasasamiyassa esana-samiyassa ayanabhamdamattanikkhevanasamiyassa uchcharapasavana-khela-simdhana-jalla-paritthavaniya samiyassa manasamiyassa vaisamiyassa kayasamiyassa managuttassa vai guttassa kayaguttassa guttassa guttimdiyassa guttabambhayarissa, auttam gachchhamanassa chitthamanassa nisiyamanassa tuyattamanassa, auttam vattha-padiggaha-kambala-payapumchhanam genhamanassa nikkhivamanassa java chakkhupamhanivayamavi vemaya suhuma iriyavahiya kiriya kajjai– sa padhamasamayabaddhaputtha, bitiyasamayaveiya, tatiyasamayanijjariya. Sa baddha puttha udiriya veiya nijjinna seyakale akammam vavi bhavati. Se tenatthenam mamdiaputta! Evam vuchchai–javam cha nam se jive saya samitam no eyati no veyati no chalati no phamdai no ghatai no khubbhai no udirai no tam tam bhavam parinamai, tavam cha nam tassa jivassa amte amtakiriya bhavai.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Shum jiva hammesha samita arthata kamika kampe chhe, vishesha prakare kampe chhe, chale chhe (eka sthanethi bije sthane jaya chhe) – spamdana kare chhe(thodum chale chhe)? Ghattita thaya chhe(sarva dishaomam jaya)? Kshobhane pame chhe? Udirita thaya chhe? Ane te te bhave pariname chhe te\? Ha, mamditaputra ! Ema ja chhe. Bhagavan ! Jyam sudhi te jiva hammesha kamika kampe yavat pariname chhe, tyam sudhi te jivani marana samaye amtakriya (mukti) thaya? Mamditaputra ! Na, te shakyanathi. Bhagavan !Ema kema kahyum\? Mamditaputra ! Jyam sudhi te jivamam satata parimita rupe, kampana adi kriyathi lai te te bhave parinamavarupa kriya thati hoya tyam sudhi te jiva arambha – samrambha – samarambha kare chhe, arambha – samrambha – samarambhamam pravarte chhe, arambha – samrambha – samarambha karato kearambhadimam pravartato te jiva ghana prani, bhuta, jiva ane sattvane duhkha pahochadavamam, shoka karavavamam, jhuravavamam, amsu padavavamam, pidita karavamam, trasa upajavavamam ane paritapa apavamam pravritta rahe chhe. Te karane mamditaputra ! Ema kahyum ke – parimita rupe kampe yavata te bhave pariname tyam sudhi jiva amta samaye amtakriya kari shakato nathi. Bhagavan ! Shum jiva, sada parimita rupe kampato nathi\? Yavata te te bhave parinamato nathi? Arthata jiva nishkriya hoya? Ha, mamditaputra ! E pramane jiva nishkriya pana hoya. Bhagavan ! Jyare jiva, satata parimita rupe kampato nathi yavata te te bhave parinamato nathi tyare te jivone marana samaye amtakriya (mukti) thaya\? Ha, mamdita ava jivani mukti thaya. Bhagavan ! Ema shamate kaho chho? Mamditaputra ! Jyare te jivamam satata parimita rupe, kampato nathi yavata te te bhave parinamato nathi tyare te jiva arambha – samrambha – samarambha karato nathi, arambha – samrambha – samarambhamam pravartato nathi, arambha – samrambha – samarambha na karato ke arambhadimam na pravartato te jiva ghana prani, bhuta, jiva ane sattvane duhkha pahochadavamam, shoka karavavamam, yavata paritapa apavamam nimitta banato nathi te karane mamditaputra ! Ema kahyum ke – je jiva halana – chalana adi kriya karato nathi te jiva amta samaye amtakriya kari mukti pami shake chhe. Jema koi purusha suka ghasana pulane agnimam namkhe ke turamta bali jaya. E barabara chhe\? Ha, barabara chhe. Jema koi purusha jalabimdune tapela lodhana kadaya upara namkhe, to he mamditaputra ! Teno turamta nasha thaya\? Ha, thaya. Jema koi draha hoya te panithi bharelo, chhalochhala bharelo, chhalakato, vriddhi pamato hoya, bharela ghada maphaka badhe sthane panithi vyapta hoya, temam koi purusha semkado nana kanavali ane semkado mota kanavali navane praveshave, to he mamditaputra ! Te nava panithi bharata purna, purna pramana yavat bharela ghada jevi thai jaya\? Ha, thaya. Koi purusha te navana badha kana puri de, naukanum pani ulechavi namkhe, to badhum pani ulechaya bada te nava shighra ja upara ave\? Ha, ave. He mamditaputra! E rite atmamam samvritta thayela iryasamita yavat gupta brahmachari, savadhanithi chalata – ubhata – besata – suta, savadhanithi vastra – patra – kambala – padapromchhana leta – mukata anagarane yavat amkha patapatavata pana vimatrapurvaka sukshma iryapathiki kriya thaya chhe ane prathama samaye baddha sprishta, bija samaye vedayeli, trija samaye nirjara pameli te kriya bhavishyakale akarma thaya chhe. Tethi mamditaputra ! Ema kahyum ke – yavat te jivane amtakriya – mukti thaya chhe.