Sutra Navigation: Sthanang ( સ્થાનાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1102261
Scripture Name( English ): Sthanang Translated Scripture Name : સ્થાનાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

स्थान-४

 Translated Chapter :

સ્થાન-૪
Section : उद्देशक-१ Translated Section : ઉદ્દેશક-૧
Sutra Number : 261 Category : Ang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] चत्तारि ज्झाणा पन्नत्ता, तं जहा–अट्टे ज्झाणे, रोद्दे ज्झाणे, धम्मे ज्झाणे, सुक्के ज्झाणे। अट्ट ज्झाणे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा– १. अमणुन्न-संपओग-संपउत्ते, तस्स विप्पओग-सति-समन्नागते यावि भवति। २. मणुन्न-संपओग-संपउत्ते, तस्स अविप्पओग-सति-समन्नागते यावि भवति। ३. आतंक-संपओग-संपउत्ते, तस्स विप्पओग-सति-समन्नागते यावि भवति। ४. परिजुसित-काम-भोग-संपओग-संपउत्ते तस्स अविप्पओग-सति-समन्नागते यावि भवति। अट्टस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तं जहा–कंदणता, सोयणता, तिप्पणता, परिदेवणता। रोद्दे ज्झाणे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा–हिंसानुबंधि, मोसानुबंधि, तेणानुबंधि, सारक्खणानुबंधि। रुद्दस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तं जहा– ओसन्नदोसे, बहुदोसे, अन्नाणदोसे, आमरणंतदोसे। धम्मे ज्झाणे चउविहे चउप्पडोयारे पन्नत्ते, तं जहा–आणाविजए, अवायविजए, विवागविजए, संठाणविजए। धम्मस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तं जहा–आणारुई, निसग्गरुई, सुत्तरुई, ओगाढरुई। धम्मस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि आलंबणा पन्नत्ता, तं०–वायणा, पडिपुच्छणा, परियट्टणा, अणुप्पेहा। धम्मस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि अणुप्पेहाओ पन्नत्ताओ, तं जहा–एगाणुप्पेहा, अनिच्चाणुप्पेहा, असरणाणुप्पेहा, संसाराणुप्पेहा। सुक्के ज्झाणे चउप्पडोआरे पन्नत्ते, तं जहा–पुहत्तवितक्के सवियारी, एगत्तवितक्के अवियारी, सुहुमकिरिए अणियट्टी, समुच्छिण्णकिरिए अप्पडिवाती। सुक्कस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि लक्खणा पन्नत्ता, तं जहा–अव्वहे, असम्मोहे, विवेगे, विउस्सग्गे। सुक्कस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि आलंबणा पन्नत्ता, तं जहा–खंती, मुत्ती, ‘अज्जवे, मद्दवे’। सुक्कस्स णं ज्झाणस्स चत्तारि अणुप्पेहाओ पन्नत्ताओ, तं जहा–अनंतवत्तियाणुप्पेहा, विप्परिणामा-णुप्पेहा, असुभाणुप्पेहा, अवायाणुप्पेहा।
Sutra Meaning : ધ્યાન ચાર ભેદે છે – આર્ત્તધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન, ધર્મધ્યાન, શુક્લધ્યાન. ૧. આર્ત્તધ્યાન ચાર ભેદે છે – ૧. અમનોજ્ઞ વસ્તુનો સંબંધ થવાથી તેને દૂર કરવાની ચિંતાથી થતું, ૨.મનોજ્ઞ વસ્તુની પ્રાપ્તિ થતા તે દૂર ન થાય તેની ચિંતા, ૩.આતંક – રોગની પ્રાપ્તિ થતા તેનો વિયોગ થવાની ચિંતા, ૪. સેવાયેલા કામભોગનો સંબંધ થવાથી તેનો વિયોગ ન થવાની ચિંતારૂપ. આર્ત્તધ્યાનના ચાર લક્ષણો – ક્રંદનતા – (ઉચ્ચ સ્વરે રડવું), શોચનતા – (દીનતા પ્રગટ કરી શોક કરવો), તિપ્પણતા – (આંસુ વહાવવા), પરીદેવનતા – (કરુણ વિલાપ કરવો). ૨. રૌદ્રધ્યાન ચાર ભેદે છે – હિંસાનુબંધી – (હિંસા સંબંધી ચિંતન), મૃષાનુબંધી – (અસત્ય ભાષણ સંબંધી ચિંતન), સ્તેયાનુબંધી – ચોરીકર્મ સંબંધી ચિંતન), સારક્ષણાનુબંધી – (પરિગ્રહ સંબંધી ચિંતન). રૌદ્રધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે – અવસન્ન દોષ(એક પાપમાં સંલગ્ન રહેવું), બહુ દોષ(અનેક પાપમાં સંલગ્ન રહેવું), અજ્ઞાન દોષ, આમરણંત દોષ(પાપનો ક્યારેય પશ્ચાત્તાપ ન હોવો). ૩. ધર્મધ્યાન ચાર ભેદે છે – આજ્ઞા વિચય(જિનાજ્ઞાઓનું ચિંતન કરવું), અપાય વિચય(ચારે ગતિના દુઃખોનું ચિંતન કરવું), વિપાક વિચય(કર્મ અને તેના પરિણામો વિચારવા), સંસ્થાન વિચય(લોક સ્વરૂપનું ચિંતન). ધર્મધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે – આજ્ઞારુચિ, નિસર્ગરુચિ, સૂત્રરુચિ, અવગાઢરુચિ. ધર્મધ્યાનના ચાર આલંબન છે – વાચના, પૃચ્છના, પરિવર્તના, અનુપ્રેક્ષા. ધર્મધ્યાનની ચાર અનુપ્રેક્ષાઓ છે – એકત્વાનુપ્રેક્ષા, અનિત્યાનુપ્રેક્ષા, અશરણાનુપ્રેક્ષા, સંસારાનુપ્રેક્ષા. ૪. શુક્લધ્યાન ચાર પ્રકારે, ચાર પદોમાં પ્રત્યાવતારિત છે – પૃથક્‌ત્વ વિતર્ક સવિચારી, એકત્વવિતર્ક, અવિચારી, સૂક્ષ્મક્રિયા અનિવૃત્તિ, સમુચ્છિન્ન ક્રિયા અપ્રતિપાતી. શુક્લધ્યાનના ચાર લક્ષણો છે – અવ્યથ, અસંમોહ, વિવેક, વ્યુત્સર્ગ. શુક્લધ્યાનના ચાર આલંબન છે – ક્ષમા, મુક્તિ, માર્દવ, આર્જવ. શુક્લધ્યાનની ચાર અનુપ્રેક્ષા છે – અનંતવૃત્તિતાનુપ્રેક્ષા, વિપરિણામાનુપ્રેક્ષા, અશુભાનુપ્રેક્ષા, અપાયાનુપ્રેક્ષા.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] chattari jjhana pannatta, tam jaha–atte jjhane, rodde jjhane, dhamme jjhane, sukke jjhane. Atta jjhane chauvvihe pannatte, tam jaha– 1. Amanunna-sampaoga-sampautte, tassa vippaoga-sati-samannagate yavi bhavati. 2. Manunna-sampaoga-sampautte, tassa avippaoga-sati-samannagate yavi bhavati. 3. Atamka-sampaoga-sampautte, tassa vippaoga-sati-samannagate yavi bhavati. 4. Parijusita-kama-bhoga-sampaoga-sampautte tassa avippaoga-sati-samannagate yavi bhavati. Attassa nam jjhanassa chattari lakkhana pannatta, tam jaha–kamdanata, soyanata, tippanata, paridevanata. Rodde jjhane chauvvihe pannatte, tam jaha–himsanubamdhi, mosanubamdhi, tenanubamdhi, sarakkhananubamdhi. Ruddassa nam jjhanassa chattari lakkhana pannatta, tam jaha– osannadose, bahudose, annanadose, amaranamtadose. Dhamme jjhane chauvihe chauppadoyare pannatte, tam jaha–anavijae, avayavijae, vivagavijae, samthanavijae. Dhammassa nam jjhanassa chattari lakkhana pannatta, tam jaha–anarui, nisaggarui, suttarui, ogadharui. Dhammassa nam jjhanassa chattari alambana pannatta, tam0–vayana, padipuchchhana, pariyattana, anuppeha. Dhammassa nam jjhanassa chattari anuppehao pannattao, tam jaha–eganuppeha, anichchanuppeha, asarananuppeha, samsaranuppeha. Sukke jjhane chauppadoare pannatte, tam jaha–puhattavitakke saviyari, egattavitakke aviyari, suhumakirie aniyatti, samuchchhinnakirie appadivati. Sukkassa nam jjhanassa chattari lakkhana pannatta, tam jaha–avvahe, asammohe, vivege, viussagge. Sukkassa nam jjhanassa chattari alambana pannatta, tam jaha–khamti, mutti, ‘ajjave, maddave’. Sukkassa nam jjhanassa chattari anuppehao pannattao, tam jaha–anamtavattiyanuppeha, vipparinama-nuppeha, asubhanuppeha, avayanuppeha.
Sutra Meaning Transliteration : Dhyana chara bhede chhe – arttadhyana, raudradhyana, dharmadhyana, shukladhyana. 1. Arttadhyana chara bhede chhe – 1. Amanojnya vastuno sambamdha thavathi tene dura karavani chimtathi thatum, 2.Manojnya vastuni prapti thata te dura na thaya teni chimta, 3.Atamka – rogani prapti thata teno viyoga thavani chimta, 4. Sevayela kamabhogano sambamdha thavathi teno viyoga na thavani chimtarupa. Arttadhyanana chara lakshano – kramdanata – (uchcha svare radavum), shochanata – (dinata pragata kari shoka karavo), tippanata – (amsu vahavava), paridevanata – (karuna vilapa karavo). 2. Raudradhyana chara bhede chhe – himsanubamdhi – (himsa sambamdhi chimtana), mrishanubamdhi – (asatya bhashana sambamdhi chimtana), steyanubamdhi – chorikarma sambamdhi chimtana), sarakshananubamdhi – (parigraha sambamdhi chimtana). Raudradhyanana chara lakshano chhe – avasanna dosha(eka papamam samlagna rahevum), bahu dosha(aneka papamam samlagna rahevum), ajnyana dosha, amaranamta dosha(papano kyareya pashchattapa na hovo). 3. Dharmadhyana chara bhede chhe – ajnya vichaya(jinajnyaonum chimtana karavum), apaya vichaya(chare gatina duhkhonum chimtana karavum), vipaka vichaya(karma ane tena parinamo vicharava), samsthana vichaya(loka svarupanum chimtana). Dharmadhyanana chara lakshano chhe – ajnyaruchi, nisargaruchi, sutraruchi, avagadharuchi. Dharmadhyanana chara alambana chhe – vachana, prichchhana, parivartana, anupreksha. Dharmadhyanani chara anuprekshao chhe – ekatvanupreksha, anityanupreksha, asharananupreksha, samsaranupreksha. 4. Shukladhyana chara prakare, chara padomam pratyavatarita chhe – prithaktva vitarka savichari, ekatvavitarka, avichari, sukshmakriya anivritti, samuchchhinna kriya apratipati. Shukladhyanana chara lakshano chhe – avyatha, asammoha, viveka, vyutsarga. Shukladhyanana chara alambana chhe – kshama, mukti, mardava, arjava. Shukladhyanani chara anupreksha chhe – anamtavrittitanupreksha, viparinamanupreksha, ashubhanupreksha, apayanupreksha.