Sutra Navigation: Suryapragnapti ( સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1107033
Scripture Name( English ): Suryapragnapti Translated Scripture Name : સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

प्राभृत-२

 Translated Chapter :

પ્રાભૃત-૨
Section : प्राभृत-प्राभृत-३ Translated Section : પ્રાભૃત-પ્રાભૃત-૩
Sutra Number : 33 Category : Upang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] ता केयतियं ते खेत्तं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति आहिताति वएज्जा? तत्थ खलु इमाओ चत्तारि पडिवत्तीओ पन्नत्ताओ। तत्थ एगे एवमाहंसु–ता छ छ जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति–एगे एवमाहंसु १ एगे पुण एवमाहंसु –ता पंच-पंच जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति–एगे एवमाहंसु २ एगे पुण एवमाहंसु–ता चत्तारि-चत्तारि जोयणस-हस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति–एगे एवमाहंसु ३ एगे पुण एवमाहंसु–ता छवि पंचवि चत्तारिवि जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति–एगे एवमाहंसु ४ तत्थ जेते एवमाहंसु–ता छ-छ जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति ते एवमाहंसु–ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं उत्तमकट्ठपत्ते उक्कोसे अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवइ, जहन्निया दुवालसमुहुत्ता राती भवति, तंसि च णं दिवसंसि एगं जोयणसयसहस्सं अट्ठ य जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, ता जया णं सूरिए सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं उत्तमकट्ठपत्ता उक्कोसिया अट्ठारसमुहुत्ता राती भवति, जहन्नए दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवइ, तंसि च णं दिवसंसि बावत्तरिं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, तया णं छ-छ जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति १ तत्थ जेते एवमाहंसु– ता पंच-पंच जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति, ते एवमाहंसु–ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, तहेव दिवसराइप्पमाणं, तंसि च णं दिवसंसि नवतिं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, ता जया णं सूरिए सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरइ तया णं तं चेव राइंदियप्पमाणं तंसि च णं दिवसंसि सट्ठिं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति २ तत्थ जेते एवमाहंसु– ता चत्तारि-चत्तारि जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छइ, ते एवमाहंसु–ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं दिवसराई तहेव, तंसि च णं दिवसंसि बावत्तरिं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, ता जया णं सूरिए सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं राइंदियं तहेव, तंसि च णं दिवसंसि अडतालीसं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, तया णं चत्तारि-चत्तारि जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति ३ तत्थ जेते एवमाहंसु–ता छवि पंचवि चत्तारिवि जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति, ते एवमाहंसु ता सूरिए णं उग्गमणमुहुत्तंसि य अत्थमनमुहुत्तंसि य सिग्घगती भवति तया णं छ-छ जोयणसहस्साइं एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति, मज्झिमतावक्खेत्तं समासादेमाणे-समासादेमाणे सूरिए मज्झिमगती भवति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति, मज्झिमं तावक्खेत्तं संपत्ते सूरिए मंदगती भवति तया णं चत्तारि चत्तारि जोयणसहस्साइं एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति। ... ... तत्थ को हेतूति वएज्जा? ता अयन्नं जंबुद्दीवे दीवे सव्वदीवसमुद्दाणं सव्वब्भंतराए जाव परिक्खेवेणं, ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं दिवसराई तहेव, तंसि च णं दिवसंसि एक्कानउतिं जोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, ता जया णं सूरिए सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं राइंदियं तहेव, तस्सिं च णं दिवसंसि एगट्ठिजोयणसहस्साइं तावक्खेत्ते पन्नत्ते, तया णं छवि पंचवि चत्तारिवि जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति–एगे एवमाहंसु ४ वयं पुण एवं वयामो–ता सातिरेगाइं पंच-पंच जोयणसहस्साइं सूरिए एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति। तत्थ को हेतूति वएज्जा? ता अयन्नं जंबुद्दीवे दीवे सव्वदीवसमुद्दाणं सव्वब्भंतराए जाव परिक्खेवेणं, ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं दोन्नि य एक्कावण्णे जोयणसए एगूणतीसं च सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति तया णं इहगतस्स मनुस्सस्स सीतालीसाए जोयणसहस्सेहिं दोहि य तेवट्ठेहिं जोयणसएहिं एगवीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खुप्फासं हव्वमागच्छइ, तया णं दिवसे राई तहेव। से निक्खममाणे सूरिए नवं संवच्छरं अयमाणे पढमंसि अहोरत्तंसि अब्भिंतरानंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए अब्भिंतरानंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं दोन्नि य एक्कावण्णे जोयणणसए सीतालीसं च सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति, तया णं इहगतस्स मणुसस्स सीतालीसाए जोयणसहस्सेहिं अउनासीते य जोयणसए सत्तावन्नाए सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सट्ठिभागं च एगट्ठिहा छेत्ता अउनावीसाए चुण्णिया-भागेहिं सूरिएचक्खुप्फासं हव्वमागच्छति तया णं दिवसराई तहेव। से निक्खममाणे सूरिए दोच्चंसि अहोरत्तंसि अब्भिंतरतच्चं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए अब्भिंतरतच्चं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं दोन्नि य बावण्णे जोयणसए पंच य सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति तया णं इहगतस्स मणूसस्स सीतालीसाए जोयणसहस्सेहिं छन्नउतीए य जोयणेहिं तेत्तीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सट्ठिभागं च एगट्ठिहा छेत्ता दोहिं चुण्णियाभागेहिं सूरिए चक्खुप्फासं हव्वमागच्छति तया णं दिवसराई तहेव। एवं खलु एतेणं उवाएणं निक्खममाणे सूरिए तयानंतराओ तयानंतरं मंडलाओ मंडलं संकममाणे-संकममाणे अट्ठारस-अट्ठारस सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगे मंडले मुहुत्तगतिं अभिवु-ड्ढेमाणे-अभिवुड्ढेमाणे चुलसीतिं सीताइं जोयणाइं पुरिसच्छायं निवुड्ढेमाणे-निवुड्ढेमाणे सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए सव्वबाहिरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं तिन्नि य पंचुत्तरे जोयणसते पन्नरस य सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति तया णं इहगतस्स मणूसस्स एक्कतीसाए जोयणसहस्सेहिं अट्ठहिं एक्कतीसेहिं जोयणसतेहिं तीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खु-प्फासं हव्वमागच्छति तया णं उत्तमकट्ठपत्ता उक्कोसिया अट्ठारसमुहुत्ता राती भवति, जहन्नए दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवइ। एस णं पढमे छम्मासे, एस णं पढमस्स छम्मासस्स पज्जवसाणे। से पविसमाणे सूरिए दोच्चं छम्मासं अयमाणे पढमंसि अहोरत्तंसि बाहिरानंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए बाहिरानंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं तिन्नि य चउरुत्तरे जोयणसते सत्तावन्नं च सट्ठिभाए जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छइ तया णं इहगतस्स मनूसस्स एक्कतीसाए जोयणसहस्सेहिं नवहि य सोलेहिं जोयणसतेहिं एगूणतालीसाए सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सट्ठिभागं च एगट्ठिहा छेत्ता सट्ठिए चुण्णियाभागे सूरिए चक्खुप्फासं हव्वमागच्छति, तया णं राइंदियं तहेव। से पविसमाणे सूरिए दोच्चंसि अहोरत्तंसि बाहिरतच्चं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए बाहिरतच्चं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं तिन्नि य चउत्तरे जोयणसए ऊतालीसं च सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति तया णं इहगतस्स मणूसस्स एगाहिगेहिं बत्तीसाए जोयणसहस्सेहिं एगूणपण्णाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सट्ठिभागं च एगट्ठिहा छेत्ता तेवीसाए चुण्णियाभागेहिं सूरिए चक्खुप्फासं हव्वमागच्छति, राइंदियं तहेव। एवं खलु एतेणुवाएणं पविसमाणे सूरिए तयानंतराओ तयानंतरं मंडलाओ मंडलं संकममाणे-संकममाणे अट्ठारस-अट्ठारस सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगे मंडले मुहुत्तगतिं निवुड्ढेमाणे-निवुड्ढेमाणे सातिरेगाइं पंचासीतिं-पंचासीतिं जोयणाइं पुरिसच्छायं अभिवुड्ढेमाणे-अभिवुड्ढेमाणे सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति, ता जया णं सूरिए सव्वब्भंतरं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तया णं पंच-पंच जोयणसहस्साइं दोन्नि य एक्कावण्णे जोयणसए अउनतीसं च सट्ठिभागे जोयणस्स एगमेगेणं मुहुत्तेणं गच्छति तया णं इहगतस्स मणूसस्स सीतालीसाए जोयणसहस्सेहिं दोहि य तेवट्ठेहिं जोयणसतेहिं एक्कवीसाए य सट्ठिभागेहिं जोयणस्स सूरिए चक्खुप्फासं हव्व मागच्छति तया णं उत्तमकट्ठपत्ते उक्कोसए अट्ठारसमुहुत्ते दिवसे भवइ, जहन्निया दुवालसमुहुत्ता राती भवति। एस णं दोच्चे छम्मासे, एस णं दोच्चस्स छम्मासस्स पज्जवसाणे, एस णं आदिच्चे संवच्छरे, एस णं आदिच्चस्स संवच्छरस्स पज्जवसाणे।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! કેટલા ક્ષેત્રમાં સૂર્ય એક એક મુહૂર્ત્તમાં ગમન કરે છે ? તેમાં આ ચાર પ્રતિપત્તિઓ કહેલી છે. ૧. તેમાં એક એ પ્રમાણે કહે છે – છ – છ હજાર યોજન સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તથી જાય છે. ૨. બીજા કોઈ કહે છે – તે પાંચ – પાંચ હજાર યોજન સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તથી જાય છે. ૩. એક કોઈ કહે છે કે – તે સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં ચાર – ચાર હજાર યોજન જાય છે. ૪. કોઈ એક વળી કહે છે કે – તે છ પણ, પાંચ પણ અને ચાર પણ હજાર યોજન સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં જાય છે. તેમાં જેઓ એ પ્રમાણે કહે છે કે સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં છ – છ હજાર યોજન જાય છે, તેઓ એમ કહે છે કે – જ્યારે સૂર્ય સર્વ અભ્યંતર મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ઉત્તમ કાષ્ઠા પ્રાપ્ત ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહૂર્ત્તનો દિવસ થાય છે અને જઘન્યા બાર મુહૂર્ત્તની રાત્રિ થાય છે. તે દિવસોમાં ૧,૦૮,૦૦૦ તાપક્ષેત્ર થાય છે. જ્યારે તે સૂર્ય સર્વ બાહ્ય મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ઉત્તમ કાષ્ઠા પ્રાપ્ત ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહૂર્ત્તની રાત્રિ થાય છે, અને જઘન્ય બાર મુહૂર્ત્તનો દિવસ થાય છે. તે દિવસમાં ૭૨,૦૦૦ યોજનનું તાપક્ષેત્ર કહેલ છે. ત્યારે છ – છ હજાર યોજન સૂર્ય એક એક મુહૂર્ત્તમાં જાય છે. તેમાં જેઓ એ પ્રમાણે કહે છે કે સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં ચાર – ચાર હજાર યોજન જાય છે, તેઓ એમ કહે છે કે – જ્યારે સૂર્ય સર્વ અભ્યંતર મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ઉત્તમ કાષ્ઠા પ્રાપ્ત ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહૂર્ત્તનો દિવસ થાય છે અને જઘન્યા બાર મુહૂર્ત્તની રાત્રિ થાય છે. તે દિવસોમાં ૭૨,,૦૦૦ યોજાનનું તાપક્ષેત્ર થાય છે. જ્યારે સૂર્ય સર્વબાહ્ય મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે રાત્રિદિવસ પૂર્વવત્‌, તે દિવસોમાં ૪૮,૦૦૦ યોજન તાપક્ષેત્ર કહેલ છે. તે વખતે સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં ચાર – ચાર હજાર યોજન જાય છે. તેમાં જેઓ એમ કહે છે કે સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં છ હજાર કે પાંચ હજાર કે ચાર હજાર યોજન પણ જાય છે, તેઓ એમ કહે છે કે – તે સૂર્ય ઉદ્‌ગમન મુહૂર્ત્તથી કદાચ અસ્તમણ મુહૂર્ત્તમાં શીઘ્રગતિથી પરિભ્રમણ કરે છે. તેથી એક મુહૂર્ત્તમાં છ – છ હજાર યોજન જાય છે. મધ્યમ તાપક્ષેત્રને સમ ગણીને ચાલતા – ચાલતા સૂર્ય મધ્યમગત થાય છે, ત્યારે એક – એક મુહૂર્ત્તમાં પાંચ – પાંચ હજાર યોજન જાય છે. મધ્યમ તાપક્ષેત્ર સંપ્રાપ્ત થતાં સૂર્ય મંદગતિ થાય છે. ત્યારે તે એક – એક મુહૂર્ત્તમાં ચાર – ચાર હજાર યોજન જાય છે. તેમાં શો હેતુ છે, તેમ કહો છો ? આ જંબૂદ્વીપ યાવત્‌ પરિક્ષેપથી છે. તો જ્યારે સૂર્ય સર્વાભ્યંતર મંડલ સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે દિવસ અને રાત્રિ પૂર્વવત્‌ થાય. તે દિવસોમાં૯૧,૦૦૦ યોજન તાપક્ષેત્ર કહેલ છે. જ્યારે સૂર્ય સર્વ બાહ્ય મંડલ સંક્રમીને ચાર ચરે છે ત્યારે રાત્રિ – દિવસ પૂર્વવત્‌ થાય છે. તે દિવસમાં ૬૧,૦૦૦ યોજનનું તાપક્ષેત્ર કહેલ છે. ત્યારે ૬૦૦૦ કે ૫૦૦૦ કે ૪૦૦૦ યોજન પણ એક – એક મુહૂર્ત્તમાં જાય છે. પરંતુ અમે (ભગવાન) એ પ્રમાણે કહીએ છીએ કે તે સાતિરેક પાંચ – પાંચ હજાર યોજન સૂર્ય એક – એક મુહૂર્ત્તમાં જાય છે. તેમાં શો હેતુ છે, તે કહો. આ જંબૂદ્વીપ દ્વીપ યાવત્‌ પરિક્ષેપથી છે. તો જ્યારે સૂર્ય સર્વાભ્યંતર મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે પાંચ – પાંચ હજાર યોજન અને ૨૫૧ યોજન તથા ૨૯/૬૦. યોજનના ઓગણત્રીશ – સાઇઠાંશ ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્તથી જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્યોને ૪૭,૨૬૩ યોજન અને એક યોજનના ૨૧/૬૦. ભાગ વડે સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે દિવસ અને રાત્રિ પૂર્વવત્‌ થાય છે. તે નિષ્ક્રમણ કરતો સૂર્ય નવા સંવત્સરનો આરંભ કરતા પહેલાં અહોરાત્રમાં અભ્યંતર અનંતર મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, તો જ્યારે સૂર્ય અભ્યંતર અનંતર મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૨૫૧ યોજન અને એક યોજનના ૪૭/૬૦. ભાગ એક એક મુહૂર્ત્ત વડે જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્યને ૪૭,૧૭૯ યોજન અને એક યોજનના ૫૭/૬૦. ભાગ વડે, સાંઈઠ ભાગને ૬૧ વડે છેદીને ૧૯ ચૂર્ણિકા ભાગથી સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે દિવસ – રાત્રિ પૂર્વવત્‌ થાય છે. તે નિષ્ક્રમણ કરતો સૂર્ય બીજા અહોરાત્રમાં અભ્યંતર ત્રીજા મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે. તો જ્યારે સૂર્ય અભ્યંતર ત્રીજા મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૨૫૨ યોજન અને એક યોજનના ૫/૬૦. પાંચ સાંઈઠાંશ ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્તમાં જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્યોને ૪૭,૦૯૬ યોજન અને એક યોજનના ૩૩/૬૦. તેંત્રીશ – સાંઈઠ ભાગ તથા ૬૦ ભાગને ૬૧ વડે છેદીને બે ચૂર્ણિકા ભાગ વડે સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે દિવસ અને રાત્રિ પૂર્વવત્‌ થાય છે. એ પ્રમાણે નિશ્ચે આ ઉપાય વડે નિષ્ક્રમણ કરતો સૂર્ય તેના અનંતર મંડલથી અનંતર મંડલને સંક્રમણ કરતો કરતો એક યોજનના અઢાર – અઢાર સાંઈઠાંશ ભાગને એક એક મંડલમાં મુહૂર્ત્ત ગતિને વધારતો – વધારતો અને૮૪ યોજનોમાં કિંચિત્‌ ન્યૂન પુરુષ છાયાને ઘટાડતો – ઘટાડતો સર્વ બાહ્ય મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે. તો જ્યારે સૂર્ય સર્વ બાહ્ય મંડલને સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૩૦૫ યોજન અને એક યોજનના ૧૫/૬૦. પંદર – સાંઈઠાંશ ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્તથી જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્યને ૩૧,૮૩૧ યોજન અને એક યોજનના ૩૦/૬૦. ત્રીશ – સાંઈઠાંશ ભાગથી સૂર્ય જલદી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે ઉત્તમ કાષ્ઠાપ્રાપ્ત ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહૂર્ત્તની રાત્રિ અને જઘન્ય બાર મુહૂર્ત્તનો દિવસ થાય છે. આ પહેલાં છ માસ, આ પહેલાં છ માસનો અંત છે. તે પ્રવેશ કરતો સૂર્ય બીજા છ માસનો આરંભ કરતાં પહેલાં અહોરાત્રમાં બાહ્ય અનંતર મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, તો જ્યારે સૂર્ય બાહ્ય અનંતર મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૩૦૪ યોજન અને એક યોજનના ૫૭/૬૦. સત્તાવન સાંઈઠાંશ ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્ત વડે જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલો મનુષ્ય ૩૧,૯૧૬ યોજન અને એક યોજનના ૩૯/૬૦. ઓગણચાલીશ સાંઈઠાંશ ભાગ તથા સાંઈઠ ભાગને એકસઠ વડે છેદીને ૬૦/૬૧ ચૂર્ણિકા ભાગમાં સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. ત્યારે રાત્રિ – દિન પૂર્વવત્‌. તે પ્રવેશ કરતો સૂર્ય બીજા અહોરાત્રમાં ત્રીજા મંડલમા સંક્રમીને ચાર ચરે છે. તો જ્યારે સૂર્ય બાહ્ય ત્રીજા મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૩૦૪ યોજન અને એક યોજનના ૩૯/૬૦. ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્તથી જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્ય ૩૨,૦૦૧ યોજન અને એક યોજનના ૪૯/૬૦. ભાગ તથા ૬૦ ભાગને ૬૧ વડે છેદીને ૨૩ ચૂર્ણિકા ભાગ (૨૩/૬૧) થી સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિગોચર થાય છે. રાત્રિ અને દિવસ પૂર્વવત્‌ છે. એ પ્રમાણે આ ઉપાય વડે પ્રવેશ કરતો સૂર્ય તેના અનંતર મંડલથી અનંતર મંડલમાં સંક્રમણ કરતો – કરતો યોજનના અઢાર – અઢાર સાંઈઠાંશ (૧૮/૬૦)ભાગમાં એક – એક મંડલમાં મુહૂર્ત્તગતિથી ઘટાડતો – ઘટાડતો સાતિરેક ૮૫ – ૮૫ યોજન પુરુષ છાયાની વૃદ્ધિ કરતો – કરતો સર્વાભ્યંતર મંડલમાં સંક્રમીને ચાર ચરે છે. તો જ્યારે સૂર્ય સર્વાભ્યંતર મંડલમાં સંક્રમણ કરીને ચાર ચરે છે, ત્યારે ૫૨૫૧ યોજન અને એક યોજનના ૩૮/૬૦ ભાગ એક – એક મુહૂર્ત્ત વડે જાય છે. ત્યારે અહીં રહેલ મનુષ્યને ૪૭,૨૬૨ યોજન અને એક યોજનના ૨૧/૬૦ ભાગથી સૂર્ય જલ્દી દૃષ્ટિપથમાં આવે છે. ત્યારે ઉત્તમ કાષ્ઠાપ્રાપ્ત ઉત્કૃષ્ટ અઢાર મુહૂર્ત્તનો દિવસ થાય છે, જઘન્યા બાર મુહૂર્ત્તની રાત્રિ થાય છે. આ બીજા છ માસ અને બીજા છ માસનો અંત છે. આ આદિત્ય સંવત્સર છે અને આ આદિત્ય સંવત્સરનો પર્યવસાન છે, તેમ જાણવું.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] ta keyatiyam te khettam surie egamegenam muhuttenam gachchhati ahitati vaejja? Tattha khalu imao chattari padivattio pannattao. Tattha ege evamahamsu–ta chha chha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati–ege evamahamsu 1 Ege puna evamahamsu –ta pamcha-pamcha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati–ege evamahamsu 2 Ege puna evamahamsu–ta chattari-chattari joyanasa-hassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati–ege evamahamsu 3 Ege puna evamahamsu–ta chhavi pamchavi chattarivi joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati–ege evamahamsu 4 Tattha jete evamahamsu–ta chha-chha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati te evamahamsu–ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam uttamakatthapatte ukkose attharasamuhutte divase bhavai, jahanniya duvalasamuhutta rati bhavati, tamsi cha nam divasamsi egam joyanasayasahassam attha ya joyanasahassaim tavakkhette pannatte, ta jaya nam surie savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam uttamakatthapatta ukkosiya attharasamuhutta rati bhavati, jahannae duvalasamuhutte divase bhavai, tamsi cha nam divasamsi bavattarim joyanasahassaim tavakkhette pannatte, taya nam chha-chha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati 1 Tattha jete evamahamsu– ta pamcha-pamcha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati, te evamahamsu–ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati, taheva divasaraippamanam, tamsi cha nam divasamsi navatim joyanasahassaim tavakkhette pannatte, ta jaya nam surie savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charai taya nam tam cheva raimdiyappamanam tamsi cha nam divasamsi satthim joyanasahassaim tavakkhette pannatte, taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati 2 Tattha jete evamahamsu– ta chattari-chattari joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhai, te evamahamsu–ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam divasarai taheva, tamsi cha nam divasamsi bavattarim joyanasahassaim tavakkhette pannatte, ta jaya nam surie savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam raimdiyam taheva, tamsi cha nam divasamsi adatalisam joyanasahassaim tavakkhette pannatte, taya nam chattari-chattari joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati 3 Tattha jete evamahamsu–ta chhavi pamchavi chattarivi joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati, te evamahamsu ta surie nam uggamanamuhuttamsi ya atthamanamuhuttamsi ya sigghagati bhavati taya nam chha-chha joyanasahassaim egamegenam muhuttenam gachchhati, majjhimatavakkhettam samasademane-samasademane surie majjhimagati bhavati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim egamegenam muhuttenam gachchhati, majjhimam tavakkhettam sampatte surie mamdagati bhavati taya nam chattari chattari joyanasahassaim egamegenam muhuttenam gachchhati.. .. Tattha ko hetuti vaejja? Ta ayannam jambuddive dive savvadivasamuddanam savvabbhamtarae java parikkhevenam, ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam divasarai taheva, tamsi cha nam divasamsi ekkanautim joyanasahassaim tavakkhette pannatte, ta jaya nam surie savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam raimdiyam taheva, tassim cha nam divasamsi egatthijoyanasahassaim tavakkhette pannatte, taya nam chhavi pamchavi chattarivi joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati–ege evamahamsu 4 Vayam puna evam vayamo–ta satiregaim pamcha-pamcha joyanasahassaim surie egamegenam muhuttenam gachchhati. Tattha ko hetuti vaejja? Ta ayannam jambuddive dive savvadivasamuddanam savvabbhamtarae java parikkhevenam, ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim donni ya ekkavanne joyanasae egunatisam cha satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati taya nam ihagatassa manussassa sitalisae joyanasahassehim dohi ya tevatthehim joyanasaehim egavisae ya satthibhagehim joyanassa surie chakkhupphasam havvamagachchhai, taya nam divase rai taheva. Se nikkhamamane surie navam samvachchharam ayamane padhamamsi ahorattamsi abbhimtaranamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie abbhimtaranamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim donni ya ekkavanne joyananasae sitalisam cha satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati, taya nam ihagatassa manusassa sitalisae joyanasahassehim aunasite ya joyanasae sattavannae satthibhagehim joyanassa satthibhagam cha egatthiha chhetta aunavisae chunniya-bhagehim suriechakkhupphasam havvamagachchhati taya nam divasarai taheva. Se nikkhamamane surie dochchamsi ahorattamsi abbhimtaratachcham mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie abbhimtaratachcham mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim donni ya bavanne joyanasae pamcha ya satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati taya nam ihagatassa manusassa sitalisae joyanasahassehim chhannautie ya joyanehim tettisae ya satthibhagehim joyanassa satthibhagam cha egatthiha chhetta dohim chunniyabhagehim surie chakkhupphasam havvamagachchhati taya nam divasarai taheva. Evam khalu etenam uvaenam nikkhamamane surie tayanamtarao tayanamtaram mamdalao mamdalam samkamamane-samkamamane attharasa-attharasa satthibhage joyanassa egamege mamdale muhuttagatim abhivu-ddhemane-abhivuddhemane chulasitim sitaim joyanaim purisachchhayam nivuddhemane-nivuddhemane savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie savvabahiram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim tinni ya pamchuttare joyanasate pannarasa ya satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati taya nam ihagatassa manusassa ekkatisae joyanasahassehim atthahim ekkatisehim joyanasatehim tisae ya satthibhagehim joyanassa surie chakkhu-pphasam havvamagachchhati taya nam uttamakatthapatta ukkosiya attharasamuhutta rati bhavati, jahannae duvalasamuhutte divase bhavai. Esa nam padhame chhammase, esa nam padhamassa chhammasassa pajjavasane. Se pavisamane surie dochcham chhammasam ayamane padhamamsi ahorattamsi bahiranamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie bahiranamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim tinni ya chauruttare joyanasate sattavannam cha satthibhae joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhai taya nam ihagatassa manusassa ekkatisae joyanasahassehim navahi ya solehim joyanasatehim egunatalisae satthibhagehim joyanassa satthibhagam cha egatthiha chhetta satthie chunniyabhage surie chakkhupphasam havvamagachchhati, taya nam raimdiyam taheva. Se pavisamane surie dochchamsi ahorattamsi bahiratachcham mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie bahiratachcham mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim tinni ya chauttare joyanasae utalisam cha satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati taya nam ihagatassa manusassa egahigehim battisae joyanasahassehim egunapannae ya satthibhagehim joyanassa satthibhagam cha egatthiha chhetta tevisae chunniyabhagehim surie chakkhupphasam havvamagachchhati, raimdiyam taheva. Evam khalu etenuvaenam pavisamane surie tayanamtarao tayanamtaram mamdalao mamdalam samkamamane-samkamamane attharasa-attharasa satthibhage joyanassa egamege mamdale muhuttagatim nivuddhemane-nivuddhemane satiregaim pamchasitim-pamchasitim joyanaim purisachchhayam abhivuddhemane-abhivuddhemane savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati, ta jaya nam surie savvabbhamtaram mamdalam uvasamkamitta charam charati taya nam pamcha-pamcha joyanasahassaim donni ya ekkavanne joyanasae aunatisam cha satthibhage joyanassa egamegenam muhuttenam gachchhati taya nam ihagatassa manusassa sitalisae joyanasahassehim dohi ya tevatthehim joyanasatehim ekkavisae ya satthibhagehim joyanassa surie chakkhupphasam havva magachchhati taya nam uttamakatthapatte ukkosae attharasamuhutte divase bhavai, jahanniya duvalasamuhutta rati bhavati. Esa nam dochche chhammase, esa nam dochchassa chhammasassa pajjavasane, esa nam adichche samvachchhare, esa nam adichchassa samvachchharassa pajjavasane.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Ketala kshetramam surya eka eka muhurttamam gamana kare chhe\? Temam a chara pratipattio kaheli chhe. 1. Temam eka e pramane kahe chhe – chha – chha hajara yojana surya eka – eka muhurttathi jaya chhe. 2. Bija koi kahe chhe – te pamcha – pamcha hajara yojana surya eka – eka muhurttathi jaya chhe. 3. Eka koi kahe chhe ke – te surya eka – eka muhurttamam chara – chara hajara yojana jaya chhe. 4. Koi eka vali kahe chhe ke – te chha pana, pamcha pana ane chara pana hajara yojana surya eka – eka muhurttamam jaya chhe. Temam jeo e pramane kahe chhe ke surya eka – eka muhurttamam chha – chha hajara yojana jaya chhe, teo ema kahe chhe ke – jyare surya sarva abhyamtara mamdalamam samkramine chara chare chhe, tyare uttama kashtha prapta utkrishta adhara muhurttano divasa thaya chhe ane jaghanya bara muhurttani ratri thaya chhe. Te divasomam 1,08,000 tapakshetra thaya chhe. Jyare te surya sarva bahya mamdalane samkramine chara chare chhe, tyare uttama kashtha prapta utkrishta adhara muhurttani ratri thaya chhe, ane jaghanya bara muhurttano divasa thaya chhe. Te divasamam 72,000 yojananum tapakshetra kahela chhe. Tyare chha – chha hajara yojana surya eka eka muhurttamam jaya chhe. Temam jeo e pramane kahe chhe ke surya eka – eka muhurttamam chara – chara hajara yojana jaya chhe, teo ema kahe chhe ke – jyare surya sarva abhyamtara mamdalamam samkramine chara chare chhe, tyare uttama kashtha prapta utkrishta adhara muhurttano divasa thaya chhe ane jaghanya bara muhurttani ratri thaya chhe. Te divasomam 72,,000 yojananum tapakshetra thaya chhe. Jyare surya sarvabahya mamdalane samkramine chara chare chhe, tyare ratridivasa purvavat, te divasomam 48,000 yojana tapakshetra kahela chhe. Te vakhate surya eka – eka muhurttamam chara – chara hajara yojana jaya chhe. Temam jeo ema kahe chhe ke surya eka – eka muhurttamam chha hajara ke pamcha hajara ke chara hajara yojana pana jaya chhe, teo ema kahe chhe ke – te surya udgamana muhurttathi kadacha astamana muhurttamam shighragatithi paribhramana kare chhe. Tethi eka muhurttamam chha – chha hajara yojana jaya chhe. Madhyama tapakshetrane sama ganine chalata – chalata surya madhyamagata thaya chhe, tyare eka – eka muhurttamam pamcha – pamcha hajara yojana jaya chhe. Madhyama tapakshetra samprapta thatam surya mamdagati thaya chhe. Tyare te eka – eka muhurttamam chara – chara hajara yojana jaya chhe. Temam sho hetu chhe, tema kaho chho\? A jambudvipa yavat parikshepathi chhe. To jyare surya sarvabhyamtara mamdala samkramine chara chare chhe, tyare divasa ane ratri purvavat thaya. Te divasomam91,000 yojana tapakshetra kahela chhe. Jyare surya sarva bahya mamdala samkramine chara chare chhe tyare ratri – divasa purvavat thaya chhe. Te divasamam 61,000 yojananum tapakshetra kahela chhe. Tyare 6000 ke 5000 ke 4000 yojana pana eka – eka muhurttamam jaya chhe. Paramtu ame (bhagavana) e pramane kahie chhie ke te satireka pamcha – pamcha hajara yojana surya eka – eka muhurttamam jaya chhe. Temam sho hetu chhe, te kaho. A jambudvipa dvipa yavat parikshepathi chhe. To jyare surya sarvabhyamtara mamdalane samkramine chara chare chhe, tyare pamcha – pamcha hajara yojana ane 251 yojana tatha 29/60. Yojanana oganatrisha – saithamsha bhaga eka – eka muhurttathi jaya chhe. Tyare ahim rahela manushyone 47,263 yojana ane eka yojanana 21/60. Bhaga vade surya jaldi drishtigochara thaya chhe. Tyare divasa ane ratri purvavat thaya chhe. Te nishkramana karato surya nava samvatsarano arambha karata pahelam ahoratramam abhyamtara anamtara mamdalane samkramine chara chare chhe, to jyare surya abhyamtara anamtara mamdalane samkramine chara chare chhe, tyare 5251 yojana ane eka yojanana 47/60. Bhaga eka eka muhurtta vade jaya chhe. Tyare ahim rahela manushyane 47,179 yojana ane eka yojanana 57/60. Bhaga vade, samitha bhagane 61 vade chhedine 19 churnika bhagathi surya jaldi drishtigochara thaya chhe. Tyare divasa – ratri purvavat thaya chhe. Te nishkramana karato surya bija ahoratramam abhyamtara trija mamdalamam samkramine chara chare chhe. To jyare surya abhyamtara trija mamdalamam samkramine chara chare chhe, tyare 5252 yojana ane eka yojanana 5/60. Pamcha samithamsha bhaga eka – eka muhurttamam jaya chhe. Tyare ahim rahela manushyone 47,096 yojana ane eka yojanana 33/60. Temtrisha – samitha bhaga tatha 60 bhagane 61 vade chhedine be churnika bhaga vade surya jaldi drishtigochara thaya chhe. Tyare divasa ane ratri purvavat thaya chhe. E pramane nishche a upaya vade nishkramana karato surya tena anamtara mamdalathi anamtara mamdalane samkramana karato karato eka yojanana adhara – adhara samithamsha bhagane eka eka mamdalamam muhurtta gatine vadharato – vadharato ane84 yojanomam kimchit nyuna purusha chhayane ghatadato – ghatadato sarva bahya mamdalane samkramine chara chare chhe. To jyare surya sarva bahya mamdalane samkramine chara chare chhe, tyare 5305 yojana ane eka yojanana 15/60. Pamdara – samithamsha bhaga eka – eka muhurttathi jaya chhe. Tyare ahim rahela manushyane 31,831 yojana ane eka yojanana 30/60. Trisha – samithamsha bhagathi surya jaladi drishtigochara thaya chhe. Tyare uttama kashthaprapta utkrishta adhara muhurttani ratri ane jaghanya bara muhurttano divasa thaya chhe. A pahelam chha masa, a pahelam chha masano amta chhe. Te pravesha karato surya bija chha masano arambha karatam pahelam ahoratramam bahya anamtara mamdalamam samkramine chara chare chhe, to jyare surya bahya anamtara mamdalamam samkramine chara chare chhe, tyare 5304 yojana ane eka yojanana 57/60. Sattavana samithamsha bhaga eka – eka muhurtta vade jaya chhe. Tyare ahim rahelo manushya 31,916 yojana ane eka yojanana 39/60. Oganachalisha samithamsha bhaga tatha samitha bhagane ekasatha vade chhedine 60/61 churnika bhagamam surya jaldi drishtigochara thaya chhe. Tyare ratri – dina purvavat. Te pravesha karato surya bija ahoratramam trija mamdalama samkramine chara chare chhe. To jyare surya bahya trija mamdalamam samkramine chara chare chhe, tyare 5304 yojana ane eka yojanana 39/60. Bhaga eka – eka muhurttathi jaya chhe. Tyare ahim rahela manushya 32,001 yojana ane eka yojanana 49/60. Bhaga tatha 60 bhagane 61 vade chhedine 23 churnika bhaga (23/61) thi surya jaldi drishtigochara thaya chhe. Ratri ane divasa purvavat chhe. E pramane a upaya vade pravesha karato surya tena anamtara mamdalathi anamtara mamdalamam samkramana karato – karato yojanana adhara – adhara samithamsha (18/60)bhagamam eka – eka mamdalamam muhurttagatithi ghatadato – ghatadato satireka 85 – 85 yojana purusha chhayani vriddhi karato – karato sarvabhyamtara mamdalamam samkramine chara chare chhe. To jyare surya sarvabhyamtara mamdalamam samkramana karine chara chare chhe, tyare 5251 yojana ane eka yojanana 38/60 bhaga eka – eka muhurtta vade jaya chhe. Tyare ahim rahela manushyane 47,262 yojana ane eka yojanana 21/60 bhagathi surya jaldi drishtipathamam ave chhe. Tyare uttama kashthaprapta utkrishta adhara muhurttano divasa thaya chhe, jaghanya bara muhurttani ratri thaya chhe. A bija chha masa ane bija chha masano amta chhe. A aditya samvatsara chhe ane a aditya samvatsarano paryavasana chhe, tema janavum.