Sutra Navigation: Pragnapana ( પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1106855
Scripture Name( English ): Pragnapana Translated Scripture Name : પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

पद-२८ आहार

 Translated Chapter :

પદ-૨૮ આહાર
Section : उद्देशक-१ Translated Section : ઉદ્દેશક-૧
Sutra Number : 555 Category : Upang-04
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] बेइंदिया णं भंते! आहारट्ठी? हंता गोयमा! आहारट्ठी। बेइंदिया णं भंते! केवतिकालस्स आहारट्ठे समुप्पज्जति? जहा नेरइयाणं, नवरं–तत्थ णं जेसे आभोगनिव्वत्तिए से णं असंखेज्जसमइए अंतोमुहुत्तिए वेमायाए आहारट्ठे समुप्पज्जति। सेसं जहा पुढविक्काइयाणं जाव आहच्च नीससंति, नवरं–नियमा छद्दिसिं। बेइंदिया णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गलाणं सेयालंसि कतिभागं आहारेंति? कतिभागं अस्साएंति? गोयमा! असंखेज्जतिभागं आहारेंति, अनंतभागं अस्साएंति। बेइंदिया णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते किं सव्वे आहारेंति? नो सव्वे आहारेंति? गोयमा! बेइंदियाणं दुविहे आहारे पन्नत्ते, तं जहा–लोमाहारे य पक्खेवाहारे य। जे पोग्गले लोमाहारत्ताए गेण्हंति ते सव्वे अपरिसेसे आहारेंति, जे पोग्गले पक्खेवाहारत्ताए गेण्हंति तेसिं असंखेज्जइ-भागमाहारेंति नेगाइं च णं भागसहस्साइं अफासाइज्जमाणाइं अनासाइज्जमाणाइं विद्धंसमागच्छंति। एतेसि णं भंते! पोग्गलाणं अनासाइज्जमाणाणं अफासाइज्जमाणाण य कतरे कतरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा पोग्गला अनासाइज्जमाणा, अफासाइज्जमाणा अनंतगुणा। बेइंदिया णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति? गोयमा! जिब्भिंदिय-फासिंदियवेमायत्ताए ते तेसिं भुज्जो-भुज्जो परिणमंति। एवं जाव चउरिंदिया, नवरं–नेगाइं च णं भागसहस्साइं अनग्घाइज्जमाणाइं अफासाइज्ज-माणाइं अणस्साइज्जमाणाइं विद्धंसमागच्छंति। एतेसि णं भंते! पोग्गलाणं अनाघाइज्जमाणाणं अनासाइज्जमाणाणं अफासाइज्जमाणाण य कतरे कतरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा पोग्गला अनग्घाइज्जमाणा, अनस्साइज्जमाणा अनंतगुणा, अफासाइज्जमाणा अनंतगुणा। तेइंदिया णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति? गोयमा! घाणिंदिय-जिब्भिंदिय-फासिंदियवेमायत्ताए ते तेसिं भुज्जो-भुज्जो परिणमंति। चउरिंदियाणं चक्खिंदिय-घाणिंदिय-जिब्भिंदिय-फासिंदियवेमायत्ताए ते तेसिं भुज्जो-भुज्जो परिणमंति, सेसं जहा तेइंदियाणं। पंचेंदियतिरिक्खजोणिया जहा तेइंदिया, नवरं–तत्थ णं जेसे आभोगनिव्वत्तिए से जहन्नेणं अंतोमुहुत्तस्स, उक्कोसेणं छट्ठभत्तस्स आहारट्ठे समुप्पज्जति। पंचेंदियतिरिक्खजोणिया णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति? गोयमा! सोइंदिय-चक्खिंदिय-घाणिंदिय-जिब्भिंदिय-फासें-दियवेमायत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति। ...मनूसा णं भंते! आहारट्ठी? हंता गोयमा! आहारट्ठी। मनूसा णं भंते! केवतिकालस्स आहारट्ठे समुप्पज्जति? गोयमा! मनूसाणं आहारे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–आभोगनिव्वत्तिए य अणाभोगनिव्वत्तिए य। तत्थ णं जेसे अणाभोगनिव्वत्तिए से णं अणुसमयमविरहिए आहारट्ठे समुप्पज्जति। तत्थ णं जेसे आभोगनिव्वत्तिए से णं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तस्स, उक्कोसेणं अट्ठमभत्तस्स आहारट्ठे समुप्पज्जति। मनूसा णं भंते! किमाहारमाहारेंति? गोयमा! दव्वओ अनंतपदेसियाइं खेत्तओ असंखेज्ज-पदेसोगाढाइं, कालतो अण्णतरठितियाइं, भावओ वण्णमंताइं गंधमंताइं रसमंताइं फासमंताइं। जाइं भावओ वण्णमंताइं आहारेंति ताइं किं एगवण्णाइं आहारेंति जाव किं पंचवण्णाइं आहारेंति? गोयमा! ठाणमग्गणं पडुच्च एगवण्णाइं पि आहारेंति जाव पंचवण्णाइं पि आहारेंति, विहाणमग्गणं पडुच्च कालवण्णाइं पि आहारेंति जाव सुक्किलाइं पि आहारेंति। जाइं वण्णओ कालवण्णाइं आहारेंति ताइं किं एगगुणकालाइं आहारेंति जाव दसगुणकालाइं आहारेंति? संखेज्जगुणकालाइं असंखेज्जगुणकालाइं अनंतगुणकालाइं आहारेंति? गोयमा! एगगुणकालाइं पि आहारेंति जाव अनंतगुणकालाइं पि आहारेंति। एवं जाव सुक्किलाइं पि। एवं गंधओ वि रसतो वि। जाइं भावओ फासमंताइं ताइं नो एगफासाइं आहारेंति नो दुफासाइं आहारेंति नो तिफासाइं आहारेंति, चउफा-साइं आहारेंति जाव अट्ठफासाइं पि आहारेंति, विहाणमग्गणं पडुच्च कक्खडाइं पि आहारेंति जाव लुक्खाइं पि। जाइं फासओ कक्खडाइं आहारेंति ताइं किं एगगुणकक्खडाइं आहारेंति जाव अनंतगुणकक्खडाइं आहारेंति? गोयमा! एगगुणकक्खडाइं पि आहारेंति जाव अनंतगुणकक्खडाइं पि आहारेंति। एवं अट्ठ वि फासा भाणियव्वा जाव अनंतगुणलुक्खाइं पि आहारेंति। जाइं भंते! अनंतगुणलुक्खाइं आहारेंति ताइं किं पुट्ठाइं आहारेंति? अपुट्ठाइं आहारेंति? गोयमा! पुट्ठाइं आहारेंति नो अपुट्ठाइं आहारेंति। जाइं भंते! पुट्ठाइं आहारेंति, ताइं किं ओगाढाइं आहारेंति? अणोगाढाइं आहारेंति? गोयमा! ओगाढाइं आहारेंति नो अणोगाढाइं आहारेंति। जाइं भंते! ओगाढाइं आहारेंति, ताइं किं अनंतरोगाढाइं आहारेंति? परंपरोगाढाइं आहारेंति? गोयमा! अनंतरोगाढाइं आहारेंति, नो परंपरोगाढाइं आहारेंति। जाइं भंते! अनंतरोगाढाइं आहारेंति, ताइं किं अणूइं आहारेंति? बादराइं आहारेंति? गोयमा! अणूइं पि आहारेंति, बादराइं पि आहारेंति। जाइं भंते! अणूइं पि आहारेंति, बादराइं पि आहारेंति, ताइं किं उड्ढं आहारेंति? अहे आहारेंति? तिरियं आहारेंति? गोयमा! उड्ढं पि आहारेंति, अहे वि आहारेंति, तिरियं पि आहारेंति। जाइं भंते! उड्ढं पि आहारेंति, अहे वि आहारेंति, तिरियं पि आहारेंति, ताइं किं आहारेंति? मज्झे आहारेंति? पज्जवसाणे आहारेंति? गोयमा! आदिं पि आहारेंति, मज्झे वि आहारेंति, पज्जवसाणे वि आहारेंति। जाइं भंते! आदिं पि आहारेंति, मज्झे वि आहारेंति, पज्जवसाणे वि आहारेंति, ताइं किं सविसए आहारेंति? अविसए आहारेंति? गोयमा! सविसए आहारेंति, नो अविसए आहारेंति। जाइं भंते! सविसए आहारेंति, ताइं किं आनुपुव्विं आहारेंति? अनानुपुव्विं आहारेंति? गोयमा! आनुपुव्विं आहारेंति, नो अनानुपुव्विं आहारेंति। जाइं भंते! आनुपुव्विं आहारेंति, ताइं किं तिदिसिं आहारेंति जाव छद्दिसिं आहारेंति? गोयमा! नियमा छद्दिसिं आहारेंति। ओसन्नकारणं न भवति, वण्णतो काल-नील-लोहिय-हालिद्द-सुक्किलाइं, गंधओ सुब्भिगंध-दुब्भिगंधाइं, रसओ तित्त-कडुय-कसाय-अंबिलमहुराइं, फासतो कक्खड-मउय-गरुअ-लहुय-सीय-उसिण-निद्ध-लुक्खाइं, तेसिं पोराणे वण्णगुणे गंध-गुणे रसगुणे फासगुणे विप्परिणामइत्ता परिपीलइत्ता परिसाडइत्ता परिविद्धंसइत्ता अण्णे अपुव्वे वण्णगुणे गंधगुणे रसगुणे फासगुणे उप्पाएत्ता आयसरीरखेत्तोगाढे पोग्गले सव्वप्पणयाए आहारमाहारेंति। मनूसा णं भंते! सव्वतो आहारेंति सव्वतो परिणामेंति सव्वओ ऊससंति सव्वओ नीससंति, अभिक्खणं आहारेंति अभिक्खणं परिणामेंति अभिक्खणं ऊससंति अभिक्खणं नीससंति, आहच्च आहारेंति आहच्च परिणामेंति आहच्च ऊससंति आहच्च नीससंति? हंता गोयमा! मनूसा सव्वतो आहारेंति एवं तं चेव जाव आहच्च नीससंति। मनूसा णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गलाणं सेयालंसि कतिभागं आहारेंति? कतिभागं आसाएंति? गोयमा! असंखेज्जतिभागं आहारेंति, अनंतभागं आसाएंति। मनूसा णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते किं सव्वे आहारेंति? नो सव्वे आहारेंति? गोयमा! मनूसाणं दुविहे आहारे पन्नत्ते, तं जहा–लोमाहारे य पक्खेवाहारे य। जे पोग्गले लोमाहारत्ताए गेण्हंति ते सव्वे अपरिसेसे आहारेंति, जे पोग्गले पक्खेवाहारत्ताए गेण्हंति तेसिं असंखेज्जइ-भागमाहारेंति नेगाइं च णं भागसहस्साइं अणग्घाइज्जमाणाइं अफासाइज्जमाणाइं अनस्साइज्ज-माणाइं विद्धंसमागच्छंति। एतेसिं भंते! पोग्गलाणं अणाघाइज्जमाणाणं अणासाइज्जमाणाणं अफासाइज्जमाणाण य कतरे कतरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा पोग्गला अणग्घाइज्जमाणा, अणस्साइज्जमाणा अनंतगुणा, अफासाइज्जमाणा अनंतगुणा। मनूसा णं भंते! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते णं तेसिं पोग्गला कीसत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति? गोयमा! सोइंदिय-चक्खिंदिय-घाणिंदिय-जिब्भिंदिय-फासिंदियवेमायत्ताए भुज्जो-भुज्जो परिणमंति। वाणमंतरा जहा नागकुमारा। एवं जोइसिया वि, नवरं–आभोगनिव्वत्तिए जहन्नेणं दिवसपुहत्तस्स, उक्कोसेण वि दिवसपुहत्तस्स आहारट्ठे समुप्पज्जति। एवं वेमानिया वि, नवरं–आभोगनिव्वत्तिए जहन्नेणं दिवसपुहत्तस्स, उक्कोसेणं तेत्तीसाए वाससहस्साणं आहारट्ठे समुप्पज्जति। सेसं जहा असुरकुमाराणं जाव ते तेसिं भुज्जो-भुज्जो परिणमंति। सोहम्मे आभोगनिव्वत्तिए जहन्नेणं दिवसपुहत्तस्स, उक्कोसेणं दोण्हं वाससहस्साणं आहारट्ठे समुप्पज्जइ। ईसाने पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं दिवसपुहत्तस्स सातिरेगस्स, उक्कोसेणं सातिरेगाणं दोण्हं वाससहस्साणं। सणंकुमारे पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं दोण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं सत्तण्हं वाससहस्साणं। माहिंदे पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं दोण्हं वाससहस्साणं सातिरेगाणं, उक्कोसेणं सत्तण्हं वाससहस्साणं सातिरेगाणं बंभलोए पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं सत्तण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं दसण्हं वाससहस्साणं। लंतए पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं दसण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं चोद्दसण्हं वाससहस्साणं। महासुक्के पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं चोद्दसण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं सत्तरसण्हं वास-सहस्साणं। सहस्सारे पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं सत्तरसण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं अट्ठारसण्हं वास-सहस्साणं। आणए पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं अट्ठारसण्हं वाससहस्साणं, उक्कोसेणं एगूणवीसाए वास-सहस्साणं। पाणए पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं एगूणवीसाए वाससहस्साणं, उक्कोसेणं वीसाए वास-सहस्साणं। आरणे पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं वीसाए वाससहस्साणं, उक्कोसेणं एक्कवीसाए वास-सहस्साणं। अच्चुए पुच्छा। गोयमा! जहन्ने एक्कवीसाए वाससहस्साणं, उक्कोसेणं बावीसाए वास-सहस्साणं। हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेज्जगाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं बावीसाए वाससहस्साणं, उक्कोसेणं तेवीसाए वाससहस्साणं। एवं सव्वत्थ सहस्साणि भाणियव्वाणि जाव सव्वट्ठं। हेट्ठिममज्जिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं तेवीसाए, उक्कोसेणं चउवीसाए। हेट्ठिमउवरिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं चउवीसाए, उक्कोसेणं पणुवीसाए। मज्झिमहेट्ठिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं पणुवीसाए, उक्कोसेणं छव्वीसाए। मज्झिममज्झिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं छव्वीसाए, उक्कोसेणं सत्तावीसाए। मज्झिमउवरिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं सत्तावीसाए, उक्कोसेणं अट्ठावीसाए। उवरिमहेट्ठिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं अट्ठावीसाए, उक्कोसेणं एगूणतीसाए। उवरिममज्झिमाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं एगूणतीसाए, उक्कोसेणं तीसाए। उवरिमउवरिमगेवेज्जगाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं तीसाए, उक्कोसेणं एक्कतीसाए। विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजियाणं पुच्छा। गोयमा! जहन्नेणं एक्कतीसाए, उक्कोसेणं तेत्तीसाए। सव्वट्ठसिद्धगदेवाणं पुच्छा। गोयमा! अजहन्नमणुक्कोसेणं तेत्तीसाए वाससहस्साणं आहारट्ठे समुप्पज्जति।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિયો આહારની ઇચ્છાવાળા હોય ? હા, હોય. બેઇન્દ્રિયોને આહારનો અભિલાષ કેટલા કાળે થાય ? નૈરયિકવત્‌ જાણવું. પરંતુ તેમાં જે આભોગ નિર્વર્તિત આહાર છે, તે સંબંધે અસંખ્યાત સમય પ્રમાણ અંતર્મુહૂર્ત્ત ગયા પછી વિવિધરૂપે આહારેચ્છા થાય છે. બાકી બધું પૃથ્વીકાયિકવત્‌ યાવત્‌ કદાચ નિઃશ્વાસ લે છે, ત્યાં સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે – અવશ્ય છ દિશાથી આવેલ પુદ્‌ગલો આહારે છે. ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિય જીવો જે પુદ્‌ગલો આહારપણે ગ્રહણ કરે છે, તે પુદ્‌ગલોનો કેટલા ભાગ ભાવિકાળે આહાર રૂપે પરિણમે છે અને કેટલો ભાગ આસ્વાદ લે છે – નૈરયિકવત્‌ કહેવું. બેઇન્દ્રિય જીવો જે પુદ્‌ગલોને આહારરૂપે ગ્રહણ કરે છે, શું તે બધાનો આહાર કરે છે કે કરતો નથી ? બેઇન્દ્રિયોને બે પ્રકારે આહાર કહ્યો – લોમાહાર, પ્રક્ષેપાહાર. લોમાહારપણે ગ્રહણ કરેલા પુદ્‌ગલોનો સમગ્રપણે આહાર કરે છે અને પ્રક્ષેપાહાર પુદ્‌ગલોનો અસંખ્યાતમા ભાગે આહાર કરે છે. અનેક હજારો ભાગો સ્પર્શ્યા વિના કે સ્વાદ લીધા વિના નાશ પામે છે. સ્વાદ લીધા સિવાયના અને સ્પર્શ્યા સિવાયના પુદ્‌ગલોમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? સૌથી થોડાં પુદ્‌ગલો સ્વાદ લીધા વિનાના, તેનાથી સ્પર્શ્યા વિનાના પુદ્‌ગલો અનંતગણા છે. બેઇન્દ્રિયો જે પુદ્‌ગલો આહારપણે લે છે, તેઓને કેવા રૂપે વારંવાર પરિણમે છે ? તેમને જિહ્વેન્દ્રિય અને સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિવિધરૂપે વારંવાર પરિણમે છે. એમ ચઉરિન્દ્રિય સુધી જાણવું. પરંતુ તેના હજારો ભાગો સૂંઘ્યા – આસ્વાદ્યા કે સ્પર્શ્યા વિના નાશ પામે છે. આ સૂંઘ્યા – આસ્વાદ્યા કે સ્પર્શ્યા વિનાના પુદ્‌ગલોમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે? સૌથી થોડાં સૂંઘ્યા વિનાના, આસ્વાદ્યા વિનાના અનંતગુણા, સ્પર્શ્યા વિનાના પુદ્‌ગલો અનંતગણા છે. તેઇન્દ્રિયોએ ગ્રહણ કરેલ આહાર પુદ્‌ગલો તેમને કેવા રૂપે પરિણમે છે? તે તેમને ઘ્રાણ – જિહ્વા – સ્પર્શન ઈન્દ્રિયના વિવિધ રૂપે વારંવાર પરિણમે છે. ચઉરિન્દ્રિયોને ચક્ષુ – ઘ્રાણ – જિહ્વા – સ્પર્શન ઇન્દ્રિયના વિવિધ રૂપે તે પુદ્‌ગલો વારંવાર પરિણમે છે. બાકી બધું તેઇન્દ્રિયો મુજબ જાણવું. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો તેઇન્દ્રિયવત્‌ સમજવા. પરંતુ તેમાં આભોગ નિર્વર્તિત આહાર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્તે અને ઉત્કૃષ્ટ બે દિવસે તેને આહારેચ્છા થાય છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોએ ગ્રહણ કરેલ પુદ્‌ગલો તેને કેવા રૂપે પરિણમે છે ? શ્રોત્ર – ચક્ષુ – ઘ્રાણ – જિહ્વા અને સ્પર્શન ઇન્દ્રિયરૂપે વારંવાર પરિણમે છે. મનુષ્યો પણ એમ જ સમજવા. પણ આભોગનિર્વર્તિત આહાર સંબંધે જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ દિવસે આહારેચ્છા થાય છે. વ્યંતરો નાગકુમારવત્‌ જાણવા. એમ જ્યોતિષ્ક દેવો પણ જાણવા. પરંતુ આભોગ નિર્વર્તિત આહારમાં જઘન્યથી દિવસપૃથક્ત્વ ઉત્કૃષ્ટથી પણ તેમજ આહારેચ્છા થાય છે. એમ વૈમાનિકો પણ જાણવા પરંતુ આભોગ નિર્વર્તિત આહારમાં જઘન્યથી દિવસ પૃથક્ત્વ અને ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩,૦૦૦ વર્ષે આહારેચ્છા થાય. બાકી બધું અસુરકુમારવત્‌ યાવત્‌ ‘‘તેઓને વારંવાર પરિણમે છે,’’ સુધી જાણવું. સૌધર્મ કલ્પમાં આભોગ નિર્વર્તિત આહાર સંબંધે જઘન્યથી દિવસ પૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટ બે હજાર વર્ષે આહારા – ભિલાષ થાય છે. ઇશાનકલ્પની પૃચ્છા – જઘન્યથી સાધિક દિવસ પૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટથી સાધિક બે હજાર વર્ષે આહારેચ્છા થાય. સનત્કુમાર – જઘન્યથી ૨૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટ સાત હજાર વર્ષે આહારેચ્છા થાય. માહેન્દ્ર દેવોનો પ્રશ્ન – જઘન્ય ૭૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૦,૦૦૦ વર્ષે. બ્રહ્મલોકમાં જઘન્ય ૭૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૦,૦૦૦ વર્ષે. લાંતકકલ્પે જઘન્ય ૧૦,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૪,૦૦૦ વર્ષે, મહાશુક્ર કલ્પે જઘન્ય ૧૪,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૭,૦૦૦ વર્ષે. સહસ્રાર કલ્પે – જઘન્ય ૧૭,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૮,૦૦૦ વર્ષે. આનત કલ્પે – જઘન્ય ૧૮,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૧૯,૦૦૦ વર્ષે. પ્રાણતકલ્પે – જઘન્ય ૧૯,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૨૦,૦૦૦ વર્ષે. આરણકલ્પે જઘન્ય ૨૦,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૨૧,૦૦૦ વર્ષે. અચ્યુતકલ્પે – જઘન્ય ૨૧,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૨૨,૦૦૦ વર્ષે આહારની ઇચ્છા થાય છે. અધોઅધો ગ્રૈવેયકની પૃચ્છા – જઘન્ય ૨૨,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૨૩,૦૦૦ વર્ષે આહારેચ્છા થાય. એ પ્રમાણે જેટલા સાગરોપમનું આયુષ હોય, તેટલા હજાર વર્ષો સર્વાર્થસિદ્ધ સુધી કહેવા. તે મુજબ. અધો મધ્યમ ગ્રૈવેયકમાં ઉત્કૃષ્ટ ૨૪,૦૦૦ વર્ષ, અધો ઉર્ધ્વ ગ્રૈવેયકમાં ઉત્કૃષ્ટ ૨૫,૦૦૦ વર્ષે આહારેચ્છા થાય. બધામાં જઘન્ય સ્થિતિ તે પૂર્વની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જાણવી. આ પ્રમાણે આગળ પણ જઘન્ય સ્થિતિ કહેવી. અધો મધ્યમ ગ્રૈવેયકમાં ઉત્કૃષ્ટ ૨૬,૦૦૦ વર્ષે, મધ્યમ મધ્યમ ગ્રૈવેયકે ઉત્કૃષ્ટ – ૨૭,૦૦૦ વર્ષ, મધ્યમ ઉર્ધ્વ ગ્રૈવેયકે ઉત્કૃષ્ટ – ૨૮,૦૦૦ વર્ષે આહારેચ્છા થાય છે. ઉર્ધ્વ અધો ગ્રૈવેયકના દેવોને ઉત્કૃષ્ટ ૨૯,૦૦૦ વર્ષે, ઉર્ધ્વ મધ્યમ ગ્રૈવયક દેવોને ઉત્કૃષ્ટ ૩૦,૦૦૦ વર્ષે, ઉર્ધ્વ ઉર્ધ્વ ગ્રૈવેયકે દેવોને ઉત્કૃષ્ટ ૩૧,૦૦૦ વર્ષે આહારની ઇચ્છા થાય છે. વિજય, વૈજયંત, જયંત, અપરાજિત કલ્પે પૃચ્છા – ગૌતમ! જઘન્ય ૩૧,૦૦૦, ઉત્કૃષ્ટ ૩૩,૦૦૦ વર્ષે આહારેચ્છા થાય. સર્વાર્થ સિદ્ધ દેવો વિશે પ્રશ્ન – અજઘન્યોત્કૃષ્ટ ૩૩,૦૦૦ વર્ષે આહાર ઇચ્છા થાય છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] beimdiya nam bhamte! Aharatthi? Hamta goyama! Aharatthi. Beimdiya nam bhamte! Kevatikalassa aharatthe samuppajjati? Jaha neraiyanam, navaram–tattha nam jese abhoganivvattie se nam asamkhejjasamaie amtomuhuttie vemayae aharatthe samuppajjati. Sesam jaha pudhavikkaiyanam java ahachcha nisasamti, navaram–niyama chhaddisim. Beimdiya nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggalanam seyalamsi katibhagam aharemti? Katibhagam assaemti? Goyama! Asamkhejjatibhagam aharemti, anamtabhagam assaemti. Beimdiya nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te kim savve aharemti? No savve aharemti? Goyama! Beimdiyanam duvihe ahare pannatte, tam jaha–lomahare ya pakkhevahare ya. Je poggale lomaharattae genhamti te savve aparisese aharemti, je poggale pakkhevaharattae genhamti tesim asamkhejjai-bhagamaharemti negaim cha nam bhagasahassaim aphasaijjamanaim anasaijjamanaim viddhamsamagachchhamti. Etesi nam bhamte! Poggalanam anasaijjamananam aphasaijjamanana ya katare katarehimto appa va bahuya va tulla va visesahiya va? Goyama! Savvatthova poggala anasaijjamana, aphasaijjamana anamtaguna. Beimdiya nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggala kisattae bhujjo-bhujjo parinamamti? Goyama! Jibbhimdiya-phasimdiyavemayattae te tesim bhujjo-bhujjo parinamamti. Evam java chaurimdiya, navaram–negaim cha nam bhagasahassaim anagghaijjamanaim aphasaijja-manaim anassaijjamanaim viddhamsamagachchhamti. Etesi nam bhamte! Poggalanam anaghaijjamananam anasaijjamananam aphasaijjamanana ya katare katarehimto appa va bahuya va tulla va visesahiya va? Goyama! Savvatthova poggala anagghaijjamana, anassaijjamana anamtaguna, aphasaijjamana anamtaguna. Teimdiya nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggala kisattae bhujjo-bhujjo parinamamti? Goyama! Ghanimdiya-jibbhimdiya-phasimdiyavemayattae te tesim bhujjo-bhujjo parinamamti. Chaurimdiyanam chakkhimdiya-ghanimdiya-jibbhimdiya-phasimdiyavemayattae te tesim bhujjo-bhujjo parinamamti, sesam jaha teimdiyanam. Pamchemdiyatirikkhajoniya jaha teimdiya, navaram–tattha nam jese abhoganivvattie se jahannenam amtomuhuttassa, ukkosenam chhatthabhattassa aharatthe samuppajjati. Pamchemdiyatirikkhajoniya nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggala kisattae bhujjo-bhujjo parinamamti? Goyama! Soimdiya-chakkhimdiya-ghanimdiya-jibbhimdiya-phasem-diyavemayattae bhujjo-bhujjo parinamamti..Manusa nam bhamte! Aharatthi? Hamta goyama! Aharatthi. Manusa nam bhamte! Kevatikalassa aharatthe samuppajjati? Goyama! Manusanam ahare duvihe pannatte, tam jaha–abhoganivvattie ya anabhoganivvattie ya. Tattha nam jese anabhoganivvattie se nam anusamayamavirahie aharatthe samuppajjati. Tattha nam jese abhoganivvattie se nam jahannenam amtomuhuttassa, ukkosenam atthamabhattassa aharatthe samuppajjati. Manusa nam bhamte! Kimaharamaharemti? Goyama! Davvao anamtapadesiyaim khettao asamkhejja-padesogadhaim, kalato annatarathitiyaim, bhavao vannamamtaim gamdhamamtaim rasamamtaim phasamamtaim. Jaim bhavao vannamamtaim aharemti taim kim egavannaim aharemti java kim pamchavannaim aharemti? Goyama! Thanamagganam paduchcha egavannaim pi aharemti java pamchavannaim pi aharemti, vihanamagganam paduchcha kalavannaim pi aharemti java sukkilaim pi aharemti. Jaim vannao kalavannaim aharemti taim kim egagunakalaim aharemti java dasagunakalaim aharemti? Samkhejjagunakalaim asamkhejjagunakalaim anamtagunakalaim aharemti? Goyama! Egagunakalaim pi aharemti java anamtagunakalaim pi aharemti. Evam java sukkilaim pi. Evam gamdhao vi rasato vi. Jaim bhavao phasamamtaim taim no egaphasaim aharemti no duphasaim aharemti no tiphasaim aharemti, chaupha-saim aharemti java atthaphasaim pi aharemti, vihanamagganam paduchcha kakkhadaim pi aharemti java lukkhaim pi. Jaim phasao kakkhadaim aharemti taim kim egagunakakkhadaim aharemti java anamtagunakakkhadaim aharemti? Goyama! Egagunakakkhadaim pi aharemti java anamtagunakakkhadaim pi aharemti. Evam attha vi phasa bhaniyavva java anamtagunalukkhaim pi aharemti. Jaim bhamte! Anamtagunalukkhaim aharemti taim kim putthaim aharemti? Aputthaim aharemti? Goyama! Putthaim aharemti no aputthaim aharemti. Jaim bhamte! Putthaim aharemti, taim kim ogadhaim aharemti? Anogadhaim aharemti? Goyama! Ogadhaim aharemti no anogadhaim aharemti. Jaim bhamte! Ogadhaim aharemti, taim kim anamtarogadhaim aharemti? Paramparogadhaim aharemti? Goyama! Anamtarogadhaim aharemti, no paramparogadhaim aharemti. Jaim bhamte! Anamtarogadhaim aharemti, taim kim anuim aharemti? Badaraim aharemti? Goyama! Anuim pi aharemti, badaraim pi aharemti. Jaim bhamte! Anuim pi aharemti, badaraim pi aharemti, taim kim uddham aharemti? Ahe aharemti? Tiriyam aharemti? Goyama! Uddham pi aharemti, ahe vi aharemti, tiriyam pi aharemti. Jaim bhamte! Uddham pi aharemti, ahe vi aharemti, tiriyam pi aharemti, taim kim aharemti? Majjhe aharemti? Pajjavasane aharemti? Goyama! Adim pi aharemti, majjhe vi aharemti, pajjavasane vi aharemti. Jaim bhamte! Adim pi aharemti, majjhe vi aharemti, pajjavasane vi aharemti, taim kim savisae aharemti? Avisae aharemti? Goyama! Savisae aharemti, no avisae aharemti. Jaim bhamte! Savisae aharemti, taim kim anupuvvim aharemti? Ananupuvvim aharemti? Goyama! Anupuvvim aharemti, no ananupuvvim aharemti. Jaim bhamte! Anupuvvim aharemti, taim kim tidisim aharemti java chhaddisim aharemti? Goyama! Niyama chhaddisim aharemti. Osannakaranam na bhavati, vannato kala-nila-lohiya-halidda-sukkilaim, gamdhao subbhigamdha-dubbhigamdhaim, rasao titta-kaduya-kasaya-ambilamahuraim, phasato kakkhada-mauya-garua-lahuya-siya-usina-niddha-lukkhaim, tesim porane vannagune gamdha-gune rasagune phasagune vipparinamaitta paripilaitta parisadaitta parividdhamsaitta anne apuvve vannagune gamdhagune rasagune phasagune uppaetta ayasarirakhettogadhe poggale savvappanayae aharamaharemti. Manusa nam bhamte! Savvato aharemti savvato parinamemti savvao usasamti savvao nisasamti, abhikkhanam aharemti abhikkhanam parinamemti abhikkhanam usasamti abhikkhanam nisasamti, ahachcha aharemti ahachcha parinamemti ahachcha usasamti ahachcha nisasamti? Hamta goyama! Manusa savvato aharemti evam tam cheva java ahachcha nisasamti. Manusa nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggalanam seyalamsi katibhagam aharemti? Katibhagam asaemti? Goyama! Asamkhejjatibhagam aharemti, anamtabhagam asaemti. Manusa nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te kim savve aharemti? No savve aharemti? Goyama! Manusanam duvihe ahare pannatte, tam jaha–lomahare ya pakkhevahare ya. Je poggale lomaharattae genhamti te savve aparisese aharemti, je poggale pakkhevaharattae genhamti tesim asamkhejjai-bhagamaharemti negaim cha nam bhagasahassaim anagghaijjamanaim aphasaijjamanaim anassaijja-manaim viddhamsamagachchhamti. Etesim bhamte! Poggalanam anaghaijjamananam anasaijjamananam aphasaijjamanana ya katare katarehimto appa va bahuya va tulla va visesahiya va? Goyama! Savvatthova poggala anagghaijjamana, anassaijjamana anamtaguna, aphasaijjamana anamtaguna. Manusa nam bhamte! Je poggale aharattae genhamti te nam tesim poggala kisattae bhujjo-bhujjo parinamamti? Goyama! Soimdiya-chakkhimdiya-ghanimdiya-jibbhimdiya-phasimdiyavemayattae bhujjo-bhujjo parinamamti. Vanamamtara jaha nagakumara. Evam joisiya vi, navaram–abhoganivvattie jahannenam divasapuhattassa, ukkosena vi divasapuhattassa aharatthe samuppajjati. Evam vemaniya vi, navaram–abhoganivvattie jahannenam divasapuhattassa, ukkosenam tettisae vasasahassanam aharatthe samuppajjati. Sesam jaha asurakumaranam java te tesim bhujjo-bhujjo parinamamti. Sohamme abhoganivvattie jahannenam divasapuhattassa, ukkosenam donham vasasahassanam aharatthe samuppajjai. Isane puchchha. Goyama! Jahannenam divasapuhattassa satiregassa, ukkosenam satireganam donham vasasahassanam. Sanamkumare puchchha. Goyama! Jahannenam donham vasasahassanam, ukkosenam sattanham vasasahassanam. Mahimde puchchha. Goyama! Jahannenam donham vasasahassanam satireganam, ukkosenam sattanham vasasahassanam satireganam Bambhaloe puchchha. Goyama! Jahannenam sattanham vasasahassanam, ukkosenam dasanham vasasahassanam. Lamtae puchchha. Goyama! Jahannenam dasanham vasasahassanam, ukkosenam choddasanham vasasahassanam. Mahasukke puchchha. Goyama! Jahannenam choddasanham vasasahassanam, ukkosenam sattarasanham vasa-sahassanam. Sahassare puchchha. Goyama! Jahannenam sattarasanham vasasahassanam, ukkosenam attharasanham vasa-sahassanam. Anae puchchha. Goyama! Jahannenam attharasanham vasasahassanam, ukkosenam egunavisae vasa-sahassanam. Panae puchchha. Goyama! Jahannenam egunavisae vasasahassanam, ukkosenam visae vasa-sahassanam. Arane puchchha. Goyama! Jahannenam visae vasasahassanam, ukkosenam ekkavisae vasa-sahassanam. Achchue puchchha. Goyama! Jahanne ekkavisae vasasahassanam, ukkosenam bavisae vasa-sahassanam. Hetthimahetthimagevejjaganam puchchha. Goyama! Jahannenam bavisae vasasahassanam, ukkosenam tevisae vasasahassanam. Evam savvattha sahassani bhaniyavvani java savvattham. Hetthimamajjimanam puchchha. Goyama! Jahannenam tevisae, ukkosenam chauvisae. Hetthimauvarimanam puchchha. Goyama! Jahannenam chauvisae, ukkosenam panuvisae. Majjhimahetthimanam puchchha. Goyama! Jahannenam panuvisae, ukkosenam chhavvisae. Majjhimamajjhimanam puchchha. Goyama! Jahannenam chhavvisae, ukkosenam sattavisae. Majjhimauvarimanam puchchha. Goyama! Jahannenam sattavisae, ukkosenam atthavisae. Uvarimahetthimanam puchchha. Goyama! Jahannenam atthavisae, ukkosenam egunatisae. Uvarimamajjhimanam puchchha. Goyama! Jahannenam egunatisae, ukkosenam tisae. Uvarimauvarimagevejjaganam puchchha. Goyama! Jahannenam tisae, ukkosenam ekkatisae. Vijaya-vejayamta-jayamta-aparajiyanam puchchha. Goyama! Jahannenam ekkatisae, ukkosenam tettisae. Savvatthasiddhagadevanam puchchha. Goyama! Ajahannamanukkosenam tettisae vasasahassanam aharatthe samuppajjati.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Beindriyo aharani ichchhavala hoya\? Ha, hoya. Beindriyone aharano abhilasha ketala kale thaya\? Nairayikavat janavum. Paramtu temam je abhoga nirvartita ahara chhe, te sambamdhe asamkhyata samaya pramana amtarmuhurtta gaya pachhi vividharupe aharechchha thaya chhe. Baki badhum prithvikayikavat yavat kadacha nihshvasa le chhe, tyam sudhi kahevum. Vishesha e ke – avashya chha dishathi avela pudgalo ahare chhe. Bhagavan ! Beindriya jivo je pudgalo aharapane grahana kare chhe, te pudgalono ketala bhaga bhavikale ahara rupe pariname chhe ane ketalo bhaga asvada le chhe – nairayikavat kahevum. Beindriya jivo je pudgalone ahararupe grahana kare chhe, shum te badhano ahara kare chhe ke karato nathi\? Beindriyone be prakare ahara kahyo – lomahara, prakshepahara. Lomaharapane grahana karela pudgalono samagrapane ahara kare chhe ane prakshepahara pudgalono asamkhyatama bhage ahara kare chhe. Aneka hajaro bhago sparshya vina ke svada lidha vina nasha pame chhe. Svada lidha sivayana ane sparshya sivayana pudgalomam kona konathi alpa, bahu, tulya ke visheshadhika chhe\? Sauthi thodam pudgalo svada lidha vinana, tenathi sparshya vinana pudgalo anamtagana chhe. Beindriyo je pudgalo aharapane le chhe, teone keva rupe varamvara pariname chhe\? Temane jihvendriya ane sparshanendriyana vividharupe varamvara pariname chhe. Ema chaurindriya sudhi janavum. Paramtu tena hajaro bhago sumghya – asvadya ke sparshya vina nasha pame chhe. A sumghya – asvadya ke sparshya vinana pudgalomam kona konathi alpa, bahu, tulya ke visheshadhika chhe? Sauthi thodam sumghya vinana, asvadya vinana anamtaguna, sparshya vinana pudgalo anamtagana chhe. Teindriyoe grahana karela ahara pudgalo temane keva rupe pariname chhe? Te temane ghrana – jihva – sparshana indriyana vividha rupe varamvara pariname chhe. Chaurindriyone chakshu – ghrana – jihva – sparshana indriyana vividha rupe te pudgalo varamvara pariname chhe. Baki badhum teindriyo mujaba janavum. Pamchendriya tiryamcho teindriyavat samajava. Paramtu temam abhoga nirvartita ahara jaghanyathi amtarmuhurtte ane utkrishta be divase tene aharechchha thaya chhe. Pamchendriya tiryamchoe grahana karela pudgalo tene keva rupe pariname chhe\? Shrotra – chakshu – ghrana – jihva ane sparshana indriyarupe varamvara pariname chhe. Manushyo pana ema ja samajava. Pana abhoganirvartita ahara sambamdhe jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishta trana divase aharechchha thaya chhe. Vyamtaro nagakumaravat janava. Ema jyotishka devo pana janava. Paramtu abhoga nirvartita aharamam jaghanyathi divasaprithaktva utkrishtathi pana temaja aharechchha thaya chhe. Ema vaimaniko pana janava paramtu abhoga nirvartita aharamam jaghanyathi divasa prithaktva ane utkrishtathi 33,000 varshe aharechchha thaya. Baki badhum asurakumaravat yavat ‘‘teone varamvara pariname chhe,’’ sudhi janavum. Saudharma kalpamam abhoga nirvartita ahara sambamdhe jaghanyathi divasa prithaktva, utkrishta be hajara varshe ahara – bhilasha thaya chhe. Ishanakalpani prichchha – jaghanyathi sadhika divasa prithaktva, utkrishtathi sadhika be hajara varshe aharechchha thaya. Sanatkumara – jaghanyathi 2000 varsha, utkrishta sata hajara varshe aharechchha thaya. Mahendra devono prashna – jaghanya 7000, utkrishta 10,000 varshe. Brahmalokamam jaghanya 7000, utkrishta 10,000 varshe. Lamtakakalpe jaghanya 10,000, utkrishta 14,000 varshe, Mahashukra kalpe jaghanya 14,000, utkrishta 17,000 varshe. Sahasrara kalpe – jaghanya 17,000, utkrishta 18,000 varshe. Anata kalpe – jaghanya 18,000, utkrishta 19,000 varshe. Pranatakalpe – jaghanya 19,000, utkrishta 20,000 varshe. Aranakalpe jaghanya 20,000, utkrishta 21,000 varshe. Achyutakalpe – jaghanya 21,000, utkrishta 22,000 varshe aharani ichchha thaya chhe. Adhoadho graiveyakani prichchha – jaghanya 22,000, utkrishta 23,000 varshe aharechchha thaya. E pramane jetala sagaropamanum ayusha hoya, tetala hajara varsho sarvarthasiddha sudhi kaheva. Te mujaba. Adho madhyama graiveyakamam utkrishta 24,000 varsha, adho urdhva graiveyakamam utkrishta 25,000 varshe aharechchha thaya. Badhamam jaghanya sthiti te purvani utkrishta sthiti janavi. A pramane agala pana jaghanya sthiti kahevi. Adho madhyama graiveyakamam utkrishta 26,000 varshe, madhyama madhyama graiveyake utkrishta – 27,000 varsha, madhyama urdhva graiveyake utkrishta – 28,000 varshe aharechchha thaya chhe. Urdhva adho graiveyakana devone utkrishta 29,000 varshe, urdhva madhyama graivayaka devone utkrishta 30,000 varshe, urdhva urdhva graiveyake devone utkrishta 31,000 varshe aharani ichchha thaya chhe. Vijaya, vaijayamta, jayamta, aparajita kalpe prichchha – gautama! Jaghanya 31,000, utkrishta 33,000 varshe aharechchha thaya. Sarvartha siddha devo vishe prashna – ajaghanyotkrishta 33,000 varshe ahara ichchha thaya chhe.