Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103891
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-८

 Translated Chapter :

શતક-૮
Section : उद्देशक-२ आशिविष Translated Section : ઉદ્દેશક-૨ આશિવિષ
Sutra Number : 391 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] कतिविहे णं भंते! नाणे पन्नत्ते? गोयमा! पंचविहे नाणे पन्नत्ते, तं जहा–आभिनिबोहियनाणे, सुयनाणे, ओहिनाणे, मनपज्जवनाणे, केवलनाणे। से किं तं आभिनिबोहियनाणे? आभिनिबोहियनाणे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा–ओग्गहो, ईहा, अवाओ, धारणा। एवं जहा रायप्पसेणइज्जे नाणाणं भेदो तहेव इह भाणियव्वो जाव सेत्तं केवलनाणे। अन्नाणे णं भंते! कतिविहे पन्नत्ते? गोयमा! तिविहे पन्नत्ते, तं जहा–मइअन्नाणे, सुयअन्नाणे, विभंगनाणे। से किं तं मइअन्नाणे? मइअन्नाणे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा–ओग्गहो, ईहा, अवाओ, धारणा। से किं तं ओग्गहे? ओग्गहे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–अत्थोग्गहे य वंजणोग्गहे य। एवं जहेव आभिनिबोहियनाणं तहेव, नवरं–एगट्ठियवज्जं जाव नोइंदियधारणा। सेत्तं धारणा, सेत्तं मइअन्नाणे। से किं तं सुयअन्नाणे? सुयअन्नाणे–जं इमं अन्नाणिएहिं मिच्छादिट्ठिएहिं सच्छंदबुद्धि-मइ-विग्गपियं, तं जहा–भारहं, रामायणं जहा नंदीए जाव चत्तारि वेदा संगोवंगा। सेत्तं सुयअन्नाणे। से किं तं विभंगनाणे? विभंगनाणे अनेगविहे पन्नत्ते, तं जहा–गामसंठिए, नगरसंठिए, जाव सन्निवेससंठिए, दीवसंठिए, समुद्दसंठिए, वाससंठिए, वासहरसंठिए, पव्वयसंठिए, रुक्खसंठिए, थूभसंठिए, हयसंठिए, गयसंठिए, नरसंठिए, किन्नरसंठिए, किंपुरिससंठिए, महोरगसं-ठिए, गंधव्वसंठिए, उसभसंठिए, पसुसंठिए, पसयसंठिए, विहगसंठिए, वानरसंठिए–नाणासंठाणसंठिए पन्नत्ते। जीवा णं भंते! किं नाणी? अन्नाणी? गोयमा! जीवा नाणी वि, अन्नाणी वि। जे नाणी ते अत्थेगतिया दुन्नाणी, अत्थेगतिया तिन्नाणी, अत्थेगतिया चउनाणी, अत्थेगतिया एगनाणी। जे दुन्नाणी ते आभिनिबोहियनाणी सुयनाणी य। जे तिन्नाणी ते आभिनिबोहियनाणी, सुयनाणी, ओहिनाणी, अहवा आभिनिबोहियनाणी, सुय नाणी, मनपज्जवनाणी। जे चउनाणी ते आभिनिबोहियनाणी, सुयनाणी, ओहिनाणी, मनपज्जवनाणी। जे एगनाणी ते नियमा केवलनाणी। जे अन्नाणी ते अत्थेगतिया दुअन्नाणी, अत्थेगतिया तिअन्नाणी। जे दुअन्नाणी ते मइअन्नाणी सुयअन्नाणी य। जे तिअन्नाणी ते मइअन्नाणी, सुयअन्नाणी, विभंगनाणी। नेरइया णं भंते! किं नाणी? अन्नाणी? गोयमा! नाणी वि, अन्नाणी वि। जे नाणी ते नियमा तिन्नाणी, तं तहा–आभिनिबोहियनाणी, सुयनाणी, ओहिनाणी। जे अन्नाणी ते अत्थेगतिया दुअन्नाणी अत्थेगतिया तिअन्नाणी। एवं तिन्नि अन्नाणाणि भयणाए। असुरकुमारा णं भंते! किं नाणी? अन्नाणी? जहेव नेरइया तहेव, तिन्नि नाणाणि नियमा, तिण्णि अन्नाणाणि भयणाए। एवं जाव थणियकुमारा। पुढविक्काइया णं भंते! किं नाणी? अन्नाणी? गोयमा! नो नाणी, अन्नाणी। जे अन्नाणी ते नियमा दुअन्नाणी-मइअन्नाणी सुयअन्नाणी य। एवं जाव वणस्सइकाइया बेइंदियाणं पुच्छा। गोयमा! नाणी वि अन्नाणी वि। जे नाणी ते नियमा दुन्नाणी, तं जहा–आभिनिबोहियनाणी सुयनाणी य। जे अन्नाणी ते नियमा दुअन्नाणी, तं जहा–मइअन्नाणी सुयअन्नाणी य। एवं तेइंदिय-चउरिंदिया वि। पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं पुच्छा। गोयमा! नाणी वि, अन्नाणी वि। जे नाणी ते अत्थेगतिया दुन्नाणी, अत्थेगतिया तिन्नाणी। जे अन्नाणी ते अत्थेगतिया दुअन्नाणी, अत्थेगतिया तिअन्नाणी। एवं तिन्नि नाणाणि, तिन्नि अन्नाणाणि भयणाए। मनुस्सा जहा जीवा, तहेव पंच नाणाणि, तिन्नि अन्नाणाणि भयणाए। वाणमंतरा जहा नेरइया। जोइसिय-वेमाणियाणं तिन्नि नाणाणि, तिन्नि अन्नाणाणि नियमा। सिद्धाणं भंते! पुच्छा। गोयमा! नाणी, नो अन्नाणी; नियमा एगनाणी–केवलनाणी।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! જ્ઞાન કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! પાંચ ભેદે – આભિનિબોધિક જ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મનઃપર્યવજ્ઞાન, કેવળ જ્ઞાન. ભગવન્‌ ! તે આભિનિબોધિક જ્ઞાન શું છે ? તે ચાર ભેદે છે – અવગ્રહ, ઈહા, અપાય, ધારણા. એ રીતે જેમ રાયપ્પસેણઈયમાં જ્ઞાનના ભેદો કહ્યા છે, તેમ અહીં પણ કહેવા. તે કેવલજ્ઞાન સુધી કથન કરવું. ભગવન્‌ ! અજ્ઞાન કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! ત્રણ ભેદે – મતિ અજ્ઞાન, શ્રુત અજ્ઞાન, વિભંગજ્ઞાન. ભગવન્‌ ! તે મતિઅજ્ઞાન શું છે ? ગૌતમ ! ચાર ભેદે છે – અવગ્રહ, ઇહા, અવાય, ધારણા. ભગવન્‌ ! તે અવગ્રહ શું છે ? બે ભેદે છે – અર્થાવગ્રહ, વ્યંજનાવગ્રહ. એ પ્રમાણે જેમ આભિનિબોધિક જ્ઞાનના વિષયમાં કહયુ છે, તે પ્રમાણે અહીં જાણવું. વિશેષ એ કે – અવગ્રહ આદિના એકાર્થિક શબ્દોને છોડીને આ નોઇન્દ્રિય ધારણા છે, આ ધારણાનું સ્વરૂપ છે ત્યાં સુધી કહેવું., તે આ મતિઅજ્ઞાન છે. ભગવન્‌ ! તે શ્રુત અજ્ઞાન શું છે ? જે રીતે નંદીસૂત્રમાં કહ્યું કે – જે અજ્ઞાની મિથ્યાદૃષ્ટિ દ્વારા સ્વચ્છંદ બુદ્ધિ – મતિ થી પ્રરૂપિત છે, તે શ્રુત અજ્ઞાન છે. ભગવન્‌ ! તે વિભંગજ્ઞાન શું છે ? તે અનેક ભેદે છે – ગામ સંસ્થિત, નગર સંસ્થિત યાવત્‌ સંનિવેશ સંસ્થિત, દ્વીપ – સમુદ્ર – વર્ષ – વર્ષધર – પર્વત – વૃક્ષ – સ્તૂપ – અશ્વ – હાથી – નર – કિંનર – કિંપુરિષ – મહોરગ ગંધર્વ – વૃષભસંસ્થિત તથા પશુ – પશય – પક્ષી – વાનર સંસ્થાન સંસ્થિત. આ રીતે વિભંગજ્ઞાન વિવિધ આકારોથી યુક્ત છે. ભગવન્‌ ! જીવો જ્ઞાની કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! જીવો જ્ઞાની પણ છે અને અજ્ઞાની પણ છે. જે જ્ઞાની છે તેમાં કોઈ બે જ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ, કોઈ ચાર, કોઈ એક જ્ઞાનવાળા છે. જે બે જ્ઞાનવાળા – તે આભિનિબોધિક જ્ઞાની, શ્રુતજ્ઞાની છે. જે ત્રણ જ્ઞાનવાળા – તે આભિનિબોધિક, શ્રુત, અવધિ જ્ઞાની છે અથવા આભિનિબોધિક, શ્રુત, મનઃપર્યવજ્ઞાની છે. જે ચતુર્જ્ઞાની છે તે આભિનિબોધિક, શ્રુત, અવધિ, મનઃપર્યવજ્ઞાની છે. જે એક જ્ઞાની છે તે નિયમા કેવલજ્ઞાની છે. જે અજ્ઞાની છે. તે કોઈ બે અજ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ અજ્ઞાનવાળા છે. બે અજ્ઞાનવાળા તે મતિ – શ્રુત અજ્ઞાની. ત્રણ વાળા તે મતિ અજ્ઞાની,, શ્રુત અજ્ઞાની અને વિભંગજ્ઞાની. ભગવન્‌ ! નૈરયિક જીવો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! બંને. જે જ્ઞાની છે, તે નિયમા ત્રણ જ્ઞાનવાળા છે – આભિનિબોધિક, શ્રુત અને અવધિ. જે અજ્ઞાની છે, તે કોઈ બે અજ્ઞાનવાળા છે, કોઈ ત્રણ અજ્ઞાનવાળા છે. એ રીતે ત્રણ અજ્ઞાન ભજનાએ છે. ભગવન્‌ ! અસુરકુમારો જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? નૈરયિકની માફક જાણવા. ત્રણ જ્ઞાનો નિયમા હોય, ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પે હોય છે. એ રીતે સ્તનિતકુમાર સુધી જાણવા. ભગવન્‌ ! પૃથ્વીકાયિક જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! તે જ્ઞાની નથી, અજ્ઞાની છે. જે અજ્ઞાની છે તેને નિયમથી બે અજ્ઞાન હોય છે – મતિ અજ્ઞાન અને શ્રુત અજ્ઞાન. એ પ્રમાણે વનસ્પતિકાય સુધી જાણવું. ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિય જીવ જ્ઞાની કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! જ્ઞાની, અજ્ઞાની બંને. જ્ઞાની હોય તે નિયમા મતિ – શ્રુતજ્ઞાની. અજ્ઞાની હોય તે નિયમા બે અજ્ઞાની છે – મતિ અજ્ઞાની અને શ્રુત અજ્ઞાની. એ રીતે તેઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય પણ જાણવા. ભગવન્‌ ! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક જીવ જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની ? ગૌતમ ! તે જ્ઞાની અને અજ્ઞાની બંને છે. જે જ્ઞાની છે તેમાં કોઈ બે, કોઈ ત્રણ જ્ઞાનવાળા છે. એ રીતે ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પે છે. મનુષ્યોને જીવની માફક પાંચ જ્ઞાન અને ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પે છે. વ્યંતરો, નૈરયિક માફક જાણવા. જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિકોને ત્રણ જ્ઞાન, ત્રણ અજ્ઞાન નિયમા હોય. સિદ્ધો વિશે પ્રશ્ન – તે જ્ઞાની છે, અજ્ઞાની નથી. તેઓ નિયમા કેવળજ્ઞાન – એક જ્ઞાનવાળા છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] kativihe nam bhamte! Nane pannatte? Goyama! Pamchavihe nane pannatte, tam jaha–abhinibohiyanane, suyanane, ohinane, manapajjavanane, kevalanane. Se kim tam abhinibohiyanane? Abhinibohiyanane chauvvihe pannatte, tam jaha–oggaho, iha, avao, dharana. Evam jaha rayappasenaijje nananam bhedo taheva iha bhaniyavvo java settam kevalanane. Annane nam bhamte! Kativihe pannatte? Goyama! Tivihe pannatte, tam jaha–maiannane, suyaannane, vibhamganane. Se kim tam maiannane? Maiannane chauvvihe pannatte, tam jaha–oggaho, iha, avao, dharana. Se kim tam oggahe? Oggahe duvihe pannatte, tam jaha–atthoggahe ya vamjanoggahe ya. Evam jaheva abhinibohiyananam taheva, navaram–egatthiyavajjam java noimdiyadharana. Settam dharana, settam maiannane. Se kim tam suyaannane? Suyaannane–jam imam annaniehim michchhaditthiehim sachchhamdabuddhi-mai-viggapiyam, tam jaha–bharaham, ramayanam jaha namdie java chattari veda samgovamga. Settam suyaannane. Se kim tam vibhamganane? Vibhamganane anegavihe pannatte, tam jaha–gamasamthie, nagarasamthie, java sannivesasamthie, divasamthie, samuddasamthie, vasasamthie, vasaharasamthie, pavvayasamthie, rukkhasamthie, thubhasamthie, hayasamthie, gayasamthie, narasamthie, kinnarasamthie, kimpurisasamthie, mahoragasam-thie, gamdhavvasamthie, usabhasamthie, pasusamthie, pasayasamthie, vihagasamthie, vanarasamthie–nanasamthanasamthie pannatte. Jiva nam bhamte! Kim nani? Annani? Goyama! Jiva nani vi, annani vi. Je nani te atthegatiya dunnani, atthegatiya tinnani, atthegatiya chaunani, atthegatiya eganani. Je dunnani te abhinibohiyanani suyanani ya. Je tinnani te abhinibohiyanani, suyanani, ohinani, ahava abhinibohiyanani, suya nani, manapajjavanani. Je chaunani te abhinibohiyanani, suyanani, ohinani, manapajjavanani. Je eganani te niyama kevalanani. Je annani te atthegatiya duannani, atthegatiya tiannani. Je duannani te maiannani suyaannani ya. Je tiannani te maiannani, suyaannani, vibhamganani. Neraiya nam bhamte! Kim nani? Annani? Goyama! Nani vi, annani vi. Je nani te niyama tinnani, tam taha–abhinibohiyanani, suyanani, ohinani. Je annani te atthegatiya duannani atthegatiya tiannani. Evam tinni annanani bhayanae. Asurakumara nam bhamte! Kim nani? Annani? Jaheva neraiya taheva, tinni nanani niyama, tinni annanani bhayanae. Evam java thaniyakumara. Pudhavikkaiya nam bhamte! Kim nani? Annani? Goyama! No nani, annani. Je annani te niyama duannani-maiannani suyaannani ya. Evam java vanassaikaiya Beimdiyanam puchchha. Goyama! Nani vi annani vi. Je nani te niyama dunnani, tam jaha–abhinibohiyanani suyanani ya. Je annani te niyama duannani, tam jaha–maiannani suyaannani ya. Evam teimdiya-chaurimdiya vi. Pamchimdiyatirikkhajoniyanam puchchha. Goyama! Nani vi, annani vi. Je nani te atthegatiya dunnani, atthegatiya tinnani. Je annani te atthegatiya duannani, atthegatiya tiannani. Evam tinni nanani, tinni annanani bhayanae. Manussa jaha jiva, taheva pamcha nanani, tinni annanani bhayanae. Vanamamtara jaha neraiya. Joisiya-vemaniyanam tinni nanani, tinni annanani niyama. Siddhanam bhamte! Puchchha. Goyama! Nani, no annani; niyama eganani–kevalanani.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Jnyana ketala bhede chhe\? Gautama ! Pamcha bhede – abhinibodhika jnyana, shrutajnyana, avadhijnyana, manahparyavajnyana, kevala jnyana. Bhagavan ! Te abhinibodhika jnyana shum chhe\? Te chara bhede chhe – avagraha, iha, apaya, dharana. E rite jema rayappasenaiyamam jnyanana bhedo kahya chhe, tema ahim pana kaheva. Te kevalajnyana sudhi kathana karavum. Bhagavan ! Ajnyana ketala bhede chhe\? Gautama ! Trana bhede – mati ajnyana, shruta ajnyana, vibhamgajnyana. Bhagavan ! Te matiajnyana shum chhe\? Gautama ! Chara bhede chhe – avagraha, iha, avaya, dharana. Bhagavan ! Te avagraha shum chhe\? Be bhede chhe – arthavagraha, vyamjanavagraha. E pramane jema abhinibodhika jnyanana vishayamam kahayu chhe, te pramane ahim janavum. Vishesha e ke – avagraha adina ekarthika shabdone chhodine a noindriya dharana chhe, a dharananum svarupa chhe tyam sudhi kahevum., te a matiajnyana chhe. Bhagavan ! Te shruta ajnyana shum chhe\? Je rite namdisutramam kahyum ke – je ajnyani mithyadrishti dvara svachchhamda buddhi – mati thi prarupita chhe, te shruta ajnyana chhe. Bhagavan ! Te vibhamgajnyana shum chhe\? Te aneka bhede chhe – gama samsthita, nagara samsthita yavat samnivesha samsthita, dvipa – samudra – varsha – varshadhara – parvata – vriksha – stupa – ashva – hathi – nara – kimnara – kimpurisha – mahoraga gamdharva – vrishabhasamsthita tatha pashu – pashaya – pakshi – vanara samsthana samsthita. A rite vibhamgajnyana vividha akarothi yukta chhe. Bhagavan ! Jivo jnyani ke ajnyani\? Gautama ! Jivo jnyani pana chhe ane ajnyani pana chhe. Je jnyani chhe temam koi be jnyanavala chhe, koi trana, koi chara, koi eka jnyanavala chhe. Je be jnyanavala – te abhinibodhika jnyani, shrutajnyani chhe. Je trana jnyanavala – te abhinibodhika, shruta, avadhi jnyani chhe athava abhinibodhika, shruta, manahparyavajnyani chhe. Je chaturjnyani chhe te abhinibodhika, shruta, avadhi, manahparyavajnyani chhe. Je eka jnyani chhe te niyama kevalajnyani chhe. Je ajnyani chhe. Te koi be ajnyanavala chhe, koi trana ajnyanavala chhe. Be ajnyanavala te mati – shruta ajnyani. Trana vala te mati ajnyani,, shruta ajnyani ane vibhamgajnyani. Bhagavan ! Nairayika jivo jnyani chhe ke ajnyani\? Gautama ! Bamne. Je jnyani chhe, te niyama trana jnyanavala chhe – abhinibodhika, shruta ane avadhi. Je ajnyani chhe, te koi be ajnyanavala chhe, koi trana ajnyanavala chhe. E rite trana ajnyana bhajanae chhe. Bhagavan ! Asurakumaro jnyani chhe ke ajnyani\? Nairayikani maphaka janava. Trana jnyano niyama hoya, trana ajnyana vikalpe hoya chhe. E rite stanitakumara sudhi janava. Bhagavan ! Prithvikayika jnyani chhe ke ajnyani\? Gautama ! Te jnyani nathi, ajnyani chhe. Je ajnyani chhe tene niyamathi be ajnyana hoya chhe – mati ajnyana ane shruta ajnyana. E pramane vanaspatikaya sudhi janavum. Bhagavan ! Beindriya jiva jnyani ke ajnyani\? Gautama ! Jnyani, ajnyani bamne. Jnyani hoya te niyama mati – shrutajnyani. Ajnyani hoya te niyama be ajnyani chhe – mati ajnyani ane shruta ajnyani. E rite teindriya, chaurindriya pana janava. Bhagavan ! Pamchendriya tiryamchayonika jiva jnyani chhe ke ajnyani\? Gautama ! Te jnyani ane ajnyani bamne chhe. Je jnyani chhe temam koi be, koi trana jnyanavala chhe. E rite trana jnyana, trana ajnyana vikalpe chhe. Manushyone jivani maphaka pamcha jnyana ane trana ajnyana vikalpe chhe. Vyamtaro, nairayika maphaka janava. Jyotishka ane vaimanikone trana jnyana, trana ajnyana niyama hoya. Siddho vishe prashna – te jnyani chhe, ajnyani nathi. Teo niyama kevalajnyana – eka jnyanavala chhe.