Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103886
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-८

 Translated Chapter :

શતક-૮
Section : उद्देशक-१ पुदगल Translated Section : ઉદ્દેશક-૧ પુદગલ
Sutra Number : 386 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] एगे भंते! दव्वे किं पयोगपरिणए? मीसापरिणए? वीससापरिणए? गोयमा! पयोगपरिणए वा, मीसापरिणए वा, वीससापरिणए वा। जइ पयोगपरिणए किं मनपयोगपरिणए? वइपयोगपरिणए? कायपयोगपरिणए? गोयमा! मनपयोगपरिणए वा, वइपयोगपरिणए वा, कायपयोगपरिणए वा। जइ मनपयोगपरिणए किं सच्चमनपयोगपरिणए? मोसमनपयोगपरिणए? सच्चामोसमन-पयोग-परिणए? असच्चामोसमनपयोगपरिणए? गोयमा! सच्चमनपयोगपरिणए वा, मोसमनपयोगपरिणए वा, सच्चामोसमनपयोगपरिणए वा, असच्चामोसमनपयोगपरिणए वा। जइ सच्चमनपयोगपरिणए किं आरंभसच्चमनपयोगपरिणए? अनारंभसच्चमनपयोग-परिणए? सारंभसच्चमनपयोगपरिणए? असारंभसच्चमनपयोगपरिणए? समारंभसच्चमनपयोग-परिणए? असमारंभसच्चमनपयोगपरिणए? गोयमा! आरंभसच्चमनपयोगपरिणए वा जाव असमारंभसच्चमनपयोगपरिणए वा। जइ मोसमनपयोगपरिणए किं आरंभमोसमनपयोगपरिणए? एवं जहा सच्चेणं तहा मोसेण वि। एवं सच्चामोसमनपयोगेण वि। एवं असच्चामोसमन-पयोगेण वि। जइ वइपयोगपरिणए किं सच्चवइपयोगपरिणए? मोसवइपयोगपरिणए? एवं जहा मनपयोगपरिणए तहा वइपयोगपरिणए वि जाव असमारंभवइपयोगपरिणए वा। जइ कायपयोगपरिणए किं ओरालियसरीरकायपयोगपरिणए? ओरालियमीसासरीरकाय-पयोगपरिणए? वेउव्वियसरीरकायपयोगपरिणए? वेउव्वियमीसासरीरकायपयोगपरिणए? आहारग-सरीरकायपयोगपरिणए? आहारगमीसासरीरकायपयोगपरिणए? कम्मासरीरकायपयोगपरिणए? गोयमा! ओरालियसरीरकायपयोगपरिणए वा जाव कम्मासरीरकायपयोगपरिणए वा। जइ ओरालियसरीरकायपयोगपरिणए किं एगिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए? जाव पंचिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए? गोयमा! एगिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए वा जाव पंचिंदियओरालियसरीरकाय-पयोग-परिणए वा। जइ एगिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए किं पुढविक्काइयएगिंदिय ओरालियसरीर-कायपयोगपरिणए? जाव वणस्सइकाइयएगिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए? गोयमा! पुढविक्काइयएगिंदिय ओरालियसरीरकायपयोगपरिणए वा जाव वणस्सइकाइय-एगिंदिय ओरालियसरीरकायपयोग परिणए वा। जइ पुढविकाइयएगिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए किं सुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए? बादरपुढविक्काइय जाव परिणए? गोयमा! सुहुमपुढविकाइयएगिंदिय जाव परिणए वा, बादरपुढविक्काइय जाव परिणए वा। जइ सुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए किं पज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए? अपज्जत्ता-सुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए? गोयमा! पज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए वा, अपज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय जाव परिणए वा। एवं बादरा वि। एवं जाव वणस्सइकाइयाणं चउक्कओ भेदो। बेइंदिय-तेइंदिय-चउरिंदियाणं दुयओ भेदो– पज्जत्तगा य अपज्जत्तगा य। जइ पंचिंदियओरालियसरीरकायपयोगपरिणए किं तिरिक्खजोणियपंचिंदियओरालियसरीर कायपयोगपरिणए? मनुस्सपंचिंदिय जाव परिणए? गोयमा! तिरिक्खजोणिय जाव परिणए वा, मनुस्सपंचिंदिय जाव परिणए वा। जइ तिरिक्खजोणिय जाव परिणए किं जलचरतिरिक्खजोणिय जाव परिणए? थलचर-खहचर जाव परिणए? एवं चउक्कओ भेदो जाव खहचराणं। जइ मनुस्सपंचिंदिय जाव परिणए किं संमुच्छिममनुस्सपंचिंदिय जाव परिणए? गब्भ-वक्कंतिय-मनुस्स जाव परिणए? गोयमा! दोसु वि। जइ गब्भवक्कंतियमनुस्स जाव परिणए किं पज्जत्तागब्भवक्कंतिय जाव परिणए? अपज्जत्तागब्भवक्कंतिय जाव परिणए? गोयमा! पज्जत्तागब्भवक्कंतिय जाव परिणए वा, अपज्जत्तागब्भवक्कंतिय जाव परिणए वा। जइ ओरालियमीसासरीरकायपयोगपरिणए किं एगिंदियओरालियमीसासरीरकायपयोग-परिणए? बेइंदिय जाव परिणए? जाव पंचिंदियओरालिय जाव परिणए? गोयमा! एगिंदियओरालियमीसासरीरकायपयोगपरिणए एवं जहा ओरालियसरीरकाय-पयोगपरिणएणं आलावगो भणिओ तहा ओरालियमीसासरीरकायपयोग-परिणएण वि आलावगो भाणियव्वो, नवरं–बादरवाउक्काइय-गब्भवक्कंतियपंचिंदियतिरिक्ख-जोणीय-गब्भवक्कंतिय-मनुस्साणं–एएसिणं पज्जत्तापज्जत्तगाणं, सेसाणं अपज्जत्तगाणं। जइ वेउव्वियसरीरकायपयोगपरिणए किं एगिंदियवेउव्वियसरीरकायपयोगपरिणए? पंचिंदिय-वेउव्वियसरीर जाव परिणए? गोयमा! एगिंदिय जाव परिणए वा, पंचिंदिय जाव परिणए वा। जइ एगिंदिय जाव परिणए किं वाउक्काइयएगिंदिय जाव परिणए? अवाउक्काइयएगिंदिय जाव परिणए? गोयमा! वाउक्काइयएगिंदिय जाव परिणए, नो अवाउक्काइयएगिंदिय जाव परिणए। एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगाहण-संठाणे वेउव्वियसरीरं भणियं तहा इह वि भाणियव्वं जाव पज्जत्ता-सव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय-कप्पातीता-वेमानियदेव-पंचिंदिय-वेउव्वियसरीर-कायपयोग परिणए वा, अपज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय जाव परिणए वा। जइ वेउव्वियमीसासरीरकायपयोगपरिणए किं एगिंदियमीसासरीरकायपयोगपरिणए? जाव पंचिंदियमीसासरीरकायपयोगपरिणए? एवं जहा वेउव्वियं तहा वेउव्वियमीसगं पि, नवरं–देव-नेरइयाणं अपज्जत्तगाणं, सेसाणं पज्जत्तगाणं जाव नो पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय जाव परिणए, अपज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय- देवपंचिंदियवेउव्वियमीसासरीरकायपयोगपरिणए। जइ आहारगसरीरकायपयोगपरिणए किं मनुस्साहारगसरीरकायपयोगपरिणए? अमनुस्सा-हारग जाव परिणए? एवं जहा ओगाहणसंठाणे जाव इड्ढिपत्तपमत्तसंजयसम्मदिट्ठिपज्जत्तगसंखेज्जवासाउय जाव परिणए, नो अणिड्ढिपत्तपमत्तसंजय-सम्मदिट्ठिपज्जत्तसंखेज्जवासाउय जाव परिणए। जइ आहारगमीसासरीरकायपयोगपरिणए किं मनुस्साहारगमीसासरीरकायपयोगपरिणए? एवं जहा आहारगं तहेव मोसगं पि निरवसेसं भाणियव्वं। जइ कम्मासरीरकायपयोगपरिणए किं एगिंदियकम्मासरीरकायपयोगपरिणए? जाव पंचिंदिय-कम्मासरीरकायपयोग-परिणए? गोयमा! एगिंदियकम्मासरीरकायपयोगपरिणए, एवं जहा ओगाहणसंठाणे कम्मगस्स भेदो तहेव इह वि जाव पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय कप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदियकम्मा- सरीरकाय-पयोगपरिणए वा, अपज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय जाव परिणए वा। जइ मीसापरिणए किं मणमीसापरिणए? वइमीसापरिणए? कायमीसापरिणए? गोयमा! मनमीसापरिणए वा, वइमीसापरिणए वा, कायमीसापरिणए वा। जइ मनमीसापरिणए किं सच्चमनमीसापरिणए? मोसमनमीसापरिणए? जहा पयोगपरिणए तहा मीसापरिणए वि भाणियव्वं निरवसेसं जाव पज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरो-ववाइय जाव देवपंचिंदियकम्मा सरीरगमीसापरिणए वा, अपज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय जाव कम्मासरीरमीसापरिणए वा। जइ वीससापरिणए किं वण्णपरिणए? गंधपरिणए? रसपरिणए? फासपरिणए? संठाण-परिणए? गोयमा! वण्णपरिणए वा, गंधपरिणए वा, रसपरिणए वा, फासपरिणए वा, संठाणपरिणए वा। जइ वण्णपरिणए किं कालवण्णपरिणए जाव सुक्किलवण्णपरिणए? गोयमा! कालवण्णपरिणए वा जाव सुक्किलवण्णपरिणए वा। जइ गंधपरिणए किं सुब्भिगंधपरिणए? दुब्भिगंधपरिणए? गोयमा! सुब्भिगंधपरिणए वा, दुब्भिगंधपरिणए वा। जइ रसपरिणए किं तित्तरसपरिणए? पुच्छा। गोयमा! तित्तरसपरिणए वा जाव महुररसपरिणए वा। जइ फासपरिणए किं कक्खडफासपरिणए जाव लुक्खफासपरिणए? गोयमा! कक्खडफासपरिणए जाव लुक्खफासपरिणए। जइ संठाणपरिणए–पुच्छा। गोयमा! परिमंडलसंठाणपरिणए वा जाव आयतसंठाणपरिणए वा।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! શું એક દ્રવ્ય, પ્રયોગ પરિણત, મિશ્ર પરિણત કે વિસ્રસા પરિણત હોય ? ગૌતમ ! પ્રયોગ કે મિશ્ર કે વિસ્રસા ત્રણે પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો એક દ્રવ્ય પ્રયોગ પરિણત હોય, તો મનપ્રયોગ પરિણત હોય, વચન પ્રયોગ પરિણત કે કાય પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! મન કે વચન કે કાય ત્રણે પ્રયોગ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો તે મન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, મૃષા મન પ્રયોગ પરિણત, સત્યામૃષા મન પ્રયોગ પરિણત કે અસત્યામૃષા મન પ્રયોગ પરિણત હોય? ગૌતમ ! તે સત્ય૦ કે મૃષા૦ કે સત્યામૃષા૦ કે અસત્યામૃષા ચારે મનપ્રયોગ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય સત્ય મન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું આરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, અનારંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય, સંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય કે અસંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય સમારંભ સંરંભ સત્યમન પ્રયોગ પરિણત હોય કે અસમારંભ સત્ય મન પ્રયોગ પરિણત હોય? ગૌતમ ! તે છ એ હોય. જો તે દ્રવ્ય મૃષામન પ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું આરંભ મૃષા મન પ્રયોગ પરિણત હોય કે, એ પ્રમાણે સત્યમન પ્રયોગ પરિણત ની જેમ મૃષા મન પ્રયોગ પરિણતના વિષયમાં પણ કહેવું. એ રીતે સત્યામૃષા અને અસત્યામૃષા મનપ્રયોગ પણ કહેવો. ભગવન્‌ ! જો વચન પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું સત્યવચન પ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત અસત્યામૃષા વચન પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! એ રીતે મનપ્રયોગ પરિણત માફક વચનપ્રયોગ પરિણત પણ યાવત્‌ અસમારંભ વચનપ્રયોગ પરિણત સુધી કહેવું. ભગવન્‌ ! જો કાય પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, ઔદારિક મિશ્ર૦, વૈક્રિય૦, વૈક્રિય – મિશ્ર૦, આહારક૦, આહારક – મિશ્ર૦ કે કાર્મણ શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત છે ? ગૌતમ ! ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત કે યાવત્‌ કાર્મણ શરીરકાય પ્રયોગ પરિણત પણ હોય છે. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! તે પાંચે પણ હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીરકાય પ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીરકાય પ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત્‌ વનસ્પતિકાય એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય ગૌતમ ! પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીકાયપ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત્‌ વનસ્પતિકાય૦ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત્‌ બાદર પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક૦ હોય કે યાવત્‌ બાદર પૃથ્વીકાયિક૦ હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણત હોય તો શું પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મપૃથ્વી૦ પરિણત હોય કે અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ પરિણત હોય? ગૌતમ ! પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ હોય કે અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ હોય. એ પ્રમાણે બાદર પણ જાણવું. યાવત્‌ વનસ્પતિકાયના ચાર ભેદો જાણવા. બે – ત્રણ – ચાર ઇન્દ્રિયવાળાના બે ભેદો જાણવા – પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય કે મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય યાવત્‌ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! તિર્યંચયોનિક યાવત્‌ પરિણત હોય કે મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય યાવત્‌ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય તો શું જલચર તિર્યંચયોનિક૦ પરિણત હોય કે સ્થલચર૦ કે ખેચર૦ હોય? ગૌતમ ! તે જલચર૦, સ્થલચર૦ કે ખેચર૦ ત્રણે તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય એ પ્રમાણે જ ચાર ચાર ભેદ ખેચર સુધી કહેવા. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય યાવત્‌ પરિણત હોય કે ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્ય યાવત્‌ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! બંને. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત છે, તો શું પર્યાપ્ત ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક યાવત્‌ પરિણત છે કે અપર્યાપ્ત ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક૦? ગૌતમ ! તે પર્યાપ્ત ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક કે અપર્યાપ્ત ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય ઔદારિક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત બંને હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય ઔદારિક મિશ્ર શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત છે, તો શું એકેન્દ્રિય ઔદારિક મિશ્ર શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત છે, બેઇન્દ્રિય૦ પરિણત છે યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય૦ પરિણત છે? ગૌતમ ! એકેન્દ્રિય ઔદારિક૦માં જેમ ઔદારિક શરીર કાય પ્રયોગ પરિણતનો આલાવો કહ્યો, તેમ ઔદારિકમિશ્ર શરીર કાયપ્રયોગ પરિણતનો આલાવો કહેવો. વિશેષ એ કે – બાદર વાયુકાયિક, ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ, ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્યો, આ ત્રણમાં પર્યાપ્તા – અપર્યાપ્તા કહેવા, બાકીનામાં અપર્યાપ્તા કહેવા. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય વૈક્રિય શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત છે, તો શું એકેન્દ્રિય૦ યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર કાયપ્રયોગ પરિણત છે ? ગૌતમ ! તે એકેન્દ્રિય૦ અથવા યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય યાવત્‌ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય એકેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય તો શું વાયુકાયિક૦ હોય, અવાયુકાયિક એકેન્દ્રિય યાવત્‌ પરિણત હોય ? ગૌતમ ! વાયુકાયિક૦ કે અવાયુકાયિક૦ બંને હોય. એ રીતે આ આલાવા વડે જેમ અવગાહના સંસ્થાનમાં વૈક્રિયશરીર કહ્યું તેમ અહીં પણ પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત કે અપર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત કહેવું. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય વૈક્રિયમિશ્ર શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો એકેન્દ્રિય મિશ્ર શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય કે યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય૦ હોય ? એ પ્રમાણે જેમ વૈક્રિય શરીર કાય પ્રયોગમાં કહ્યું તેમ વૈક્રિય મિશ્ર૦માં પણ કહેવું વિશેષ એ કે – દેવ,અને નૈરયિકના અપર્યાપ્ત, અને બાકીના સર્વ જીવોના પર્યાપ્તામાં, તે પ્રમાણે જ યાવત્‌ પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ૦ યાવત્‌ પરિણત ન હોય, અપર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ૦ પરિણત હોય, ત્યાં સુધી કહેવું. ભગવન્‌ ! જો તે દ્રવ્ય આહારક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું મનુષ્ય આહારક શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, અમનુષ્ય આહારક૦ પરિણત હોય? એ પ્રમાણે જેમ પ્રજ્ઞાપાનાસૂત્રના પદ – ૨૧ અવગાહના સંસ્થાનમાં કહ્યું તે રીતે યાવત્‌ ઋદ્ધિ પ્રાપ્ત પ્રમત્તસંયત સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ પર્યાપ્તક સંખ્યાત વર્ષાયુક્ત૦ પરિણત હોય, અનૃદ્ધિ પ્રાપ્ત પ્રમત્ત સંયત સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ યાવત્‌ પરિણત ન હોય કહેવું.. ભગવન્‌ ! જો એક દ્રવ્ય આહારક મિશ્રશરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું મનુષ્યાહારક મિશ્ર શરીર૦? ગૌતમ ! જેમ ‘આહારક’ માં કહ્યું તેમ ‘આહારક મિશ્રમાં બધું કહેવું. ભગવન્‌ ! જો એક દ્રવ્ય કાર્મણ શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય, તો શું એકેન્દ્રિય કાર્મણ શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય કાર્મણ શરીર૦? ગૌતમ ! એકેન્દ્રિય કાર્મણ શરીર કાયપ્રયોગ૦ એ રીતે જેમ ‘અવગાહના સંસ્થાનમાં’ કાર્મણના ભેદો કહ્યા તેમ અહીં પણ કહેવા, તે પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક યાવત્‌ દેવ પંચેન્દ્રિય કાર્મણ શરીર કાયપ્રયોગ પરિણત હોય અથવા અપર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ૦ પરિણત હોય ત્યાં સુધી કહેવું. ભગવન્‌ ! જો એક દ્રવ્ય મિશ્ર પરિણત હોય, તો શું મન૦ વચન૦ કે કાયમિશ્ર પરિણત હોય ? ગૌતમ ! મન કે વચન કે કાયમિશ્ર પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય મન મિશ્ર પરિણત હોય તો શું સત્યમન૦ કે મૃષામનમિશ્ર પરિણત હોય? જેમ પ્રયોગ પરિણત, તેમ મિશ્રપરિણત પણ કહેવું. તે પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક યાવત્‌ દેવ પંચેન્દ્રિય કાર્મણ શરીર મિશ્ર પરિણત કે અપર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ યાવત્‌ કાર્મણ શરીરમિશ્ર પરિણત સુધી કહેવું. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય વિસ્રસા(સ્વભાવથી) પરિણત હોય, તો શું વર્ણ – ગંધ – રસ – સ્પર્શ – સંસ્થાન પરિણત હોય ? ગૌતમ ! વર્ણ કે ગંધ કે રસ કે સ્પર્શ કે સંસ્થાન પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય વર્ણ પરિણત હોય, તો શું કાળા વર્ણ પરિણત હોય કે યાવત્‌ શુક્લ વર્ણ૦ ? ગૌતમ ! કાળા૦ યાવત્‌ શુક્લ વર્ણ પરિણત હોય ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય ગંધ પરિણત હોય, તો શું સુરભિગંધ પરિણત કે દુરભિગંધ ? ગૌતમ ! સુરભિગંધમાં કે દુરભિગંધમાં બંનેમાં પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય રસ પરિણત હોય, તો શું તિક્તરસ પરિણત હોય૦ પ્રશ્ન. ગૌતમ ! તિક્ત યાવત્‌ મધુર રસ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય સ્પર્શ પરિણત હોય, તો શું કર્કશ સ્પર્શ પરિણત હોય યાવત્‌ રૂક્ષ સ્પર્શ પરિણત ? ગૌતમ ! કર્કશ૦ કે યાવત્‌ રૂક્ષ સ્પર્શ પરિણત હોય. ભગવન્‌ ! જે એક દ્રવ્ય સંસ્થાન પરિણત હોય૦ પ્રશ્ન. ગૌતમ ! પરિમંડલ સંસ્થાન પરિણત હોય કે યાવત્‌ આયત સંસ્થાન પરિણત પણ હોય.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] ege bhamte! Davve kim payogaparinae? Misaparinae? Visasaparinae? Goyama! Payogaparinae va, misaparinae va, visasaparinae va. Jai payogaparinae kim manapayogaparinae? Vaipayogaparinae? Kayapayogaparinae? Goyama! Manapayogaparinae va, vaipayogaparinae va, kayapayogaparinae va. Jai manapayogaparinae kim sachchamanapayogaparinae? Mosamanapayogaparinae? Sachchamosamana-payoga-parinae? Asachchamosamanapayogaparinae? Goyama! Sachchamanapayogaparinae va, mosamanapayogaparinae va, sachchamosamanapayogaparinae va, asachchamosamanapayogaparinae va. Jai sachchamanapayogaparinae kim arambhasachchamanapayogaparinae? Anarambhasachchamanapayoga-parinae? Sarambhasachchamanapayogaparinae? Asarambhasachchamanapayogaparinae? Samarambhasachchamanapayoga-parinae? Asamarambhasachchamanapayogaparinae? Goyama! Arambhasachchamanapayogaparinae va java asamarambhasachchamanapayogaparinae va. Jai mosamanapayogaparinae kim arambhamosamanapayogaparinae? Evam jaha sachchenam taha mosena vi. Evam sachchamosamanapayogena vi. Evam asachchamosamana-payogena vi. Jai vaipayogaparinae kim sachchavaipayogaparinae? Mosavaipayogaparinae? Evam jaha manapayogaparinae taha vaipayogaparinae vi java asamarambhavaipayogaparinae va. Jai kayapayogaparinae kim oraliyasarirakayapayogaparinae? Oraliyamisasarirakaya-payogaparinae? Veuvviyasarirakayapayogaparinae? Veuvviyamisasarirakayapayogaparinae? Aharaga-sarirakayapayogaparinae? Aharagamisasarirakayapayogaparinae? Kammasarirakayapayogaparinae? Goyama! Oraliyasarirakayapayogaparinae va java kammasarirakayapayogaparinae va. Jai oraliyasarirakayapayogaparinae kim egimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae? Java pamchimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae? Goyama! Egimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae va java pamchimdiyaoraliyasarirakaya-payoga-parinae va. Jai egimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae kim pudhavikkaiyaegimdiya oraliyasarira-kayapayogaparinae? Java vanassaikaiyaegimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae? Goyama! Pudhavikkaiyaegimdiya oraliyasarirakayapayogaparinae va java vanassaikaiya-egimdiya oraliyasarirakayapayoga parinae va. Jai pudhavikaiyaegimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae kim suhumapudhavikkaiya java parinae? Badarapudhavikkaiya java parinae? Goyama! Suhumapudhavikaiyaegimdiya java parinae va, badarapudhavikkaiya java parinae va. Jai suhumapudhavikkaiya java parinae kim pajjattasuhumapudhavikkaiya java parinae? Apajjatta-suhumapudhavikkaiya java parinae? Goyama! Pajjattasuhumapudhavikkaiya java parinae va, apajjattasuhumapudhavikkaiya java parinae va. Evam badara vi. Evam java vanassaikaiyanam chaukkao bhedo. Beimdiya-teimdiya-chaurimdiyanam duyao bhedo– pajjattaga ya apajjattaga ya. Jai pamchimdiyaoraliyasarirakayapayogaparinae kim tirikkhajoniyapamchimdiyaoraliyasarira kayapayogaparinae? Manussapamchimdiya java parinae? Goyama! Tirikkhajoniya java parinae va, manussapamchimdiya java parinae va. Jai tirikkhajoniya java parinae kim jalacharatirikkhajoniya java parinae? Thalachara-khahachara java parinae? Evam chaukkao bhedo java khahacharanam. Jai manussapamchimdiya java parinae kim sammuchchhimamanussapamchimdiya java parinae? Gabbha-vakkamtiya-manussa java parinae? Goyama! Dosu vi. Jai gabbhavakkamtiyamanussa java parinae kim pajjattagabbhavakkamtiya java parinae? Apajjattagabbhavakkamtiya java parinae? Goyama! Pajjattagabbhavakkamtiya java parinae va, apajjattagabbhavakkamtiya java parinae va. Jai oraliyamisasarirakayapayogaparinae kim egimdiyaoraliyamisasarirakayapayoga-parinae? Beimdiya java parinae? Java pamchimdiyaoraliya java parinae? Goyama! Egimdiyaoraliyamisasarirakayapayogaparinae evam jaha oraliyasarirakaya-payogaparinaenam alavago bhanio taha oraliyamisasarirakayapayoga-parinaena vi alavago bhaniyavvo, navaram–badaravaukkaiya-gabbhavakkamtiyapamchimdiyatirikkha-joniya-gabbhavakkamtiya-manussanam–eesinam pajjattapajjattaganam, sesanam apajjattaganam. Jai veuvviyasarirakayapayogaparinae kim egimdiyaveuvviyasarirakayapayogaparinae? Pamchimdiya-veuvviyasarira java parinae? Goyama! Egimdiya java parinae va, pamchimdiya java parinae va. Jai egimdiya java parinae kim vaukkaiyaegimdiya java parinae? Avaukkaiyaegimdiya java parinae? Goyama! Vaukkaiyaegimdiya java parinae, no avaukkaiyaegimdiya java parinae. Evam eenam abhilavenam jaha ogahana-samthane veuvviyasariram bhaniyam taha iha vi bhaniyavvam java pajjatta-savvatthasiddha-anuttarovavaiya-kappatita-vemaniyadeva-pamchimdiya-veuvviyasarira-kayapayoga parinae va, apajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya java parinae va. Jai veuvviyamisasarirakayapayogaparinae kim egimdiyamisasarirakayapayogaparinae? Java pamchimdiyamisasarirakayapayogaparinae? Evam jaha veuvviyam taha veuvviyamisagam pi, navaram–deva-neraiyanam apajjattaganam, sesanam pajjattaganam java no pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya java parinae, apajjattasavvatthasiddha-anuttarovavaiya- devapamchimdiyaveuvviyamisasarirakayapayogaparinae. Jai aharagasarirakayapayogaparinae kim manussaharagasarirakayapayogaparinae? Amanussa-haraga java parinae? Evam jaha ogahanasamthane java iddhipattapamattasamjayasammaditthipajjattagasamkhejjavasauya java parinae, no aniddhipattapamattasamjaya-sammaditthipajjattasamkhejjavasauya java parinae. Jai aharagamisasarirakayapayogaparinae kim manussaharagamisasarirakayapayogaparinae? Evam jaha aharagam taheva mosagam pi niravasesam bhaniyavvam. Jai kammasarirakayapayogaparinae kim egimdiyakammasarirakayapayogaparinae? Java pamchimdiya-kammasarirakayapayoga-parinae? Goyama! Egimdiyakammasarirakayapayogaparinae, evam jaha ogahanasamthane kammagassa bhedo taheva iha vi java pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya kappatitagavemaniyadevapamchimdiyakamma- sarirakaya-payogaparinae va, apajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya java parinae va. Jai misaparinae kim manamisaparinae? Vaimisaparinae? Kayamisaparinae? Goyama! Manamisaparinae va, vaimisaparinae va, kayamisaparinae va. Jai manamisaparinae kim sachchamanamisaparinae? Mosamanamisaparinae? Jaha payogaparinae taha misaparinae vi bhaniyavvam niravasesam java pajjattasavvatthasiddha-anuttaro-vavaiya java devapamchimdiyakamma sariragamisaparinae va, apajjattasavvatthasiddha-anuttarovavaiya java kammasariramisaparinae va. Jai visasaparinae kim vannaparinae? Gamdhaparinae? Rasaparinae? Phasaparinae? Samthana-parinae? Goyama! Vannaparinae va, gamdhaparinae va, rasaparinae va, phasaparinae va, samthanaparinae va. Jai vannaparinae kim kalavannaparinae java sukkilavannaparinae? Goyama! Kalavannaparinae va java sukkilavannaparinae va. Jai gamdhaparinae kim subbhigamdhaparinae? Dubbhigamdhaparinae? Goyama! Subbhigamdhaparinae va, dubbhigamdhaparinae va. Jai rasaparinae kim tittarasaparinae? Puchchha. Goyama! Tittarasaparinae va java mahurarasaparinae va. Jai phasaparinae kim kakkhadaphasaparinae java lukkhaphasaparinae? Goyama! Kakkhadaphasaparinae java lukkhaphasaparinae. Jai samthanaparinae–puchchha. Goyama! Parimamdalasamthanaparinae va java ayatasamthanaparinae va.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Shum eka dravya, prayoga parinata, mishra parinata ke visrasa parinata hoya\? Gautama ! Prayoga ke mishra ke visrasa trane parinata hoya. Bhagavan ! Jo eka dravya prayoga parinata hoya, to manaprayoga parinata hoya, vachana prayoga parinata ke kaya prayoga parinata hoya\? Gautama ! Mana ke vachana ke kaya trane prayoga parinata hoya. Bhagavan ! Jo te mana prayoga parinata hoya to shum satyamana prayoga parinata hoya, mrisha mana prayoga parinata, satyamrisha mana prayoga parinata ke asatyamrisha mana prayoga parinata hoya? Gautama ! Te satya0 ke mrisha0 ke satyamrisha0 ke asatyamrisha chare manaprayoga parinata hoya. Bhagavan ! Jo te dravya satya mana prayoga parinata hoya to shum arambha satyamana prayoga parinata hoya, anarambha satyamana prayoga parinata hoya, samrambha satyamana prayoga parinata hoya ke asamrambha satyamana prayoga parinata hoya samarambha samrambha satyamana prayoga parinata hoya ke asamarambha satya mana prayoga parinata hoya? Gautama ! Te chha e hoya. Jo te dravya mrishamana prayoga parinata hoya, to shum arambha mrisha mana prayoga parinata hoya ke, e pramane satyamana prayoga parinata ni jema mrisha mana prayoga parinatana vishayamam pana kahevum. E rite satyamrisha ane asatyamrisha manaprayoga pana kahevo. Bhagavan ! Jo vachana prayoga parinata hoya to shum satyavachana prayoga parinata hoya ke yavata asatyamrisha vachana prayoga parinata hoya\? Gautama ! E rite manaprayoga parinata maphaka vachanaprayoga parinata pana yavat asamarambha vachanaprayoga parinata sudhi kahevum. Bhagavan ! Jo kaya prayoga parinata hoya to shum audarika sharira kayaprayoga parinata hoya, audarika mishra0, vaikriya0, vaikriya – mishra0, aharaka0, aharaka – mishra0 ke karmana sharira kaya prayoga parinata chhe\? Gautama ! Audarika sharira kayaprayoga parinata ke yavat karmana sharirakaya prayoga parinata pana hoya chhe. Bhagavan ! Jo te dravya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya to shum ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya ke yavat pamchendriya sharira kaya prayoga parinata hoya\? Gautama ! Te pamche pana hoya. Bhagavan ! Jo te dravya ekendriya audarika sharirakaya prayoga parinata hoya, to shum prithvikaya ekendriya audarika sharirakaya prayoga parinata hoya ke yavat vanaspatikaya ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya gautama ! Prithvikaya ekendriya audarika sharikayaprayoga parinata hoya ke yavat vanaspatikaya0 parinata hoya. Bhagavan ! Jo te dravya prithvikaya ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya, to shum sukshma prithvikayika ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya ke yavat badara prithvikayika ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya\? Gautama ! Sukshma prithvikayika0 hoya ke yavat badara prithvikayika0 hoya. Bhagavan ! Jo te dravya sukshma prithvikayika ekendriya audarika sharira kaya prayoga parinata hoya to shum paryapta sukshmaprithvi0 parinata hoya ke aparyapta sukshma prithvi0 parinata hoya? Gautama ! Paryapta sukshma prithvi0 hoya ke aparyapta sukshma prithvi0 hoya. E pramane badara pana janavum. Yavat vanaspatikayana chara bhedo janava. Be – trana – chara indriyavalana be bhedo janava – paryapta, aparyapta. Bhagavan ! Jo te dravya pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata hoya, to shum tiryamchayonika pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata hoya ke manushya pamchendriya yavat parinata hoya\? Gautama ! Tiryamchayonika yavat parinata hoya ke manushya pamchendriya yavat parinata hoya. Bhagavan ! Jo te dravya tiryamchayonika pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata hoya to shum jalachara tiryamchayonika0 parinata hoya ke sthalachara0 ke khechara0 hoya? Gautama ! Te jalachara0, sthalachara0 ke khechara0 trane tiryamchayonika pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata hoya e pramane ja chara chara bheda khechara sudhi kaheva. Bhagavan ! Jo te dravya manushya pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata hoya, to shum sammurchchhima manushya pamchendriya yavat parinata hoya ke garbhavyutkramtika manushya yavat parinata hoya\? Gautama ! Bamne. Bhagavan ! Jo te dravya garbhavyutkramtika manushya pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata chhe, to shum paryapta garbhavyutkramtika yavat parinata chhe ke aparyapta garbhavyutkramtika0? Gautama ! Te paryapta garbhavyutkramtika ke aparyapta garbhavyutkramtika manushya pamchendriya audarika sharira kayaprayoga parinata bamne hoya. Bhagavan ! Jo te dravya audarika mishra sharira kayaprayoga parinata chhe, to shum ekendriya audarika mishra sharira kayaprayoga parinata chhe, beindriya0 parinata chhe yavat pamchendriya0 parinata chhe? Gautama ! Ekendriya audarika0mam jema audarika sharira kaya prayoga parinatano alavo kahyo, tema audarikamishra sharira kayaprayoga parinatano alavo kahevo. Vishesha e ke – badara vayukayika, garbhavyutkramtika pamchendriya tiryamcha, garbhavyutkramtika manushyo, a tranamam paryapta – aparyapta kaheva, bakinamam aparyapta kaheva. Bhagavan ! Jo te dravya vaikriya sharira kayaprayoga parinata chhe, to shum ekendriya0 yavat pamchendriya vaikriyasharira kayaprayoga parinata chhe\? Gautama ! Te ekendriya0 athava yavat pamchendriya yavat parinata hoya. Bhagavan ! Jo te dravya ekendriya vaikriya sharira kayaprayoga parinata hoya to shum vayukayika0 hoya, avayukayika ekendriya yavat parinata hoya\? Gautama ! Vayukayika0 ke avayukayika0 bamne hoya. E rite a alava vade jema avagahana samsthanamam vaikriyasharira kahyum tema ahim pana paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita vaimanika deva pamchendriya vaikriya sharira kayaprayoga parinata ke aparyapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita vaimanika deva pamchendriya vaikriya sharira kayaprayoga parinata kahevum. Bhagavan ! Jo te dravya vaikriyamishra sharira kayaprayoga parinata hoya, to ekendriya mishra sharira kayaprayoga parinata hoya ke yavat pamchendriya0 hoya\? E pramane jema vaikriya sharira kaya prayogamam kahyum tema vaikriya mishra0mam pana kahevum vishesha e ke – deva,ane nairayikana aparyapta, ane bakina sarva jivona paryaptamam, te pramane ja yavat paryapta sarvarthasiddha0 yavat parinata na hoya, aparyapta sarvarthasiddha0 parinata hoya, tyam sudhi kahevum. Bhagavan ! Jo te dravya aharaka sharira kayaprayoga parinata hoya, to shum manushya aharaka sharira kayaprayoga parinata hoya, amanushya aharaka0 parinata hoya? E pramane jema prajnyapanasutrana pada – 21 avagahana samsthanamam kahyum te rite yavat riddhi prapta pramattasamyata samyagdrishti paryaptaka samkhyata varshayukta0 parinata hoya, anriddhi prapta pramatta samyata samyagdrishti yavat parinata na hoya kahevum.. Bhagavan ! Jo eka dravya aharaka mishrasharira kayaprayoga parinata hoya, to shum manushyaharaka mishra sharira0? Gautama ! Jema ‘aharaka’ mam kahyum tema ‘aharaka mishramam badhum kahevum. Bhagavan ! Jo eka dravya karmana sharira kayaprayoga parinata hoya, to shum ekendriya karmana sharira kayaprayoga parinata hoya yavat pamchendriya karmana sharira0? Gautama ! Ekendriya karmana sharira kayaprayoga0 e rite jema ‘avagahana samsthanamam’ karmanana bhedo kahya tema ahim pana kaheva, te paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika yavat deva pamchendriya karmana sharira kayaprayoga parinata hoya athava aparyapta sarvarthasiddha0 parinata hoya tyam sudhi kahevum. Bhagavan ! Jo eka dravya mishra parinata hoya, to shum mana0 vachana0 ke kayamishra parinata hoya\? Gautama ! Mana ke vachana ke kayamishra parinata hoya. Bhagavan ! Je eka dravya mana mishra parinata hoya to shum satyamana0 ke mrishamanamishra parinata hoya? Jema prayoga parinata, tema mishraparinata pana kahevum. Te paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika yavat deva pamchendriya karmana sharira mishra parinata ke aparyapta sarvarthasiddha yavat karmana shariramishra parinata sudhi kahevum. Bhagavan ! Je eka dravya visrasa(svabhavathi) parinata hoya, to shum varna – gamdha – rasa – sparsha – samsthana parinata hoya\? Gautama ! Varna ke gamdha ke rasa ke sparsha ke samsthana parinata hoya. Bhagavan ! Je eka dravya varna parinata hoya, to shum kala varna parinata hoya ke yavat shukla varna0\? Gautama ! Kala0 yavat shukla varna parinata hoya Bhagavan ! Je eka dravya gamdha parinata hoya, to shum surabhigamdha parinata ke durabhigamdha\? Gautama ! Surabhigamdhamam ke durabhigamdhamam bamnemam parinata hoya. Bhagavan ! Je eka dravya rasa parinata hoya, to shum tiktarasa parinata hoya0 prashna. Gautama ! Tikta yavat madhura rasa parinata hoya. Bhagavan ! Je eka dravya sparsha parinata hoya, to shum karkasha sparsha parinata hoya yavat ruksha sparsha parinata\? Gautama ! Karkasha0 ke yavat ruksha sparsha parinata hoya. Bhagavan ! Je eka dravya samsthana parinata hoya0 prashna. Gautama ! Parimamdala samsthana parinata hoya ke yavat ayata samsthana parinata pana hoya.