Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103883
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-८

 Translated Chapter :

શતક-૮
Section : उद्देशक-१ पुदगल Translated Section : ઉદ્દેશક-૧ પુદગલ
Sutra Number : 383 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] पयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कतिविहा पन्नत्ता? गोयमा! पंचविहा पन्नत्ता, तं जहा–एगिंदियपयोगपरिणया, बेइंदियपयोगपरिणया, तेइंदिय-पयोग-परिणया, चउरिंदियपयोगपरिणया, पंचिंदियपयोगपरिणया। एगिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कतिविहा पन्नत्ता? गोयमा! पंचविहा पन्नत्ता, तं जहा–पुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया, आउकाइयएगिंदिय-पयोगपरिणया, तेउकाइय-एगिंदियपयोगपरिणया, वाउकाइय-एगिंदियपयोगपरिणया, वणस्सइ-काइय-एगिंदियपयोगपरिणया। पुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कतिविहा पन्नत्ता? गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– सुहुमपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया, बादरपुढवि-काइयएगिंदियपयोगपरिणया य। आउकाइयएगिंदियपयोगपरिणया एवं चेव। एवं दुयओ भेदो जाव वणस्सइकायइ य। बेइंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! अनेगविहा पन्नत्ता। एवं तेइंदिय-चउरिंदियपयोगपरिणया वि। पंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा– नेरइयपंचिंदियपयोगपरिणया, तिरिक्ख-मनुस्स-देवपंचिंदियपयोगपरिणया। नेरइयपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! सत्तविहा पन्नत्ता, तं जहा–रयणप्पभपुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणया वि जाव अहेसत्तमपुढविनेरइयपंचिंदियप-योगपरिणया वि। तिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! तिविहा पन्नत्ता, तं जहा–जलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणया, थलचरतिरिक्ख-जोणियपंचिंदियपयोगपरिणया, खहचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणया। जलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– संमुच्छिमजलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणया, गब्भ-वक्कंतियजलचरतिरिक्खजो-णियपंचिंदियपयोगपरिणया। थलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– चउप्पयथलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणया, परिसप्प-थलचरतिरिक्खजोणियपं-चिंदियपयोगपरिणया। चउप्पयथलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–संमुच्छिमचउप्पयथलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोग-परिणया, गब्भवक्कंतियचउप्पयथलचरतिरिक्खजोणियपंचिंदियपयोगपरिणया। एवं एएणं अभिलावेणं परिसप्पा दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–उरपरिसप्पा य भुयपरिसप्पा य। उरपरिसप्पा दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–संमुच्छिमा य गब्भवक्कंतिया य। एवं भुयपरिसप्पा वि। एवं खहयरा वि। मनुस्सपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– संमुच्छिममनुस्सपंचिंदियपयोगपरिणया, गब्भवक्कंतिय-मनुस्सपंचिंदियपयोगपरिणया। देवपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–भवनवासिदेवपंचिंदियपयोगपरिणया, एवं जाव वेमाणिया। भवनवासिदेवपंचिंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दसविहा पन्नत्ता, तं जहा– असुरकुमारदेवपंचिंदियपयोगपरिणया जाव थणियकुमारदेव-पंचिंदियपयोगपरिणया। एवं एएणं अभिलावेणं अट्ठविहा वाणमंतरा–पिसाया जाव गंधव्वा। जोतिसिया पंचविहा पन्नत्ता, तं जहा–चंदविमानजोतिसिया जाव ताराविमानजोतिसियदेवपंचिंदियपयोगपरिणया। वेमाणिया दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–कप्पोवगवेमाणिया कप्पातीतगवेमाणिया। कप्पोवगवेमाणिया दुवालसविहा पन्नत्ता, तं जहा–सोहम्मकप्पोवगवेमाणिया जाव अच्चुयकप्पोवगवेमाणिया। कप्पातीतगवेमाणिया दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– गेवेज्जगकप्पातीतगवेमाणिया, अनुत्तरो-ववातियकप्पातीतगवेमाणिया। गेवे-ज्जगकप्पातीतगवेमाणिया नवविहा पन्नत्ता, तं जहा–हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेज्जगकप्पातीतगवेमाणिया जाव उवरिम-उवरिमगेवेज्जगकप्पातीतगवेमाणिया। अनुत्तरोववातियकप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कतिविहा पन्नत्ता? गोयमा! पंचविहा पन्नत्ता, तं जहा– विजयअनुत्तरोववातिय कप्पातीतगवेमानियदेव-पंचिंदियपयोगपरिणया जाव सव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववातियकप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदियपयोग- परिणया। सुहुमपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया णं भंते! पोग्गला कतिविहा पन्नत्ता? गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तासुहुमपुढविकाइय एगिंदियपयोगपरिणया य, अपज्जत्ता-सुहुमपुढविकाइय एगिंदि-यपयोगपरिणया य। बादरपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया एवं चेव, एवं जाव वणस्सइकाइया। एक्केका दुविहा सुहुमा य, बादरा य, पज्जत्तगा अपज्जत्तगा य भाणियव्वा। बेइंदियपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगबेइंदियपयोगपरिणया य, अपज्जत्तग जाव परिणया य। एवं तेइंदिया वि, एवं चउरिंदिया वि। रयणप्पभपुढविनेरइयपयोगपरिणयाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगरयणप्पभ जाव परिणया य, अपज्जत्तग जाव परिणया य। एवं जाव अहेसत्तमा। संमुच्छिमजलचरतिरिक्ख–पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तग अपज्जत्तग। एवं गब्भवक्कंतिया वि। संमुच्छिम-चउप्पयथलचरा एवं चेव। एवं गब्भवक्कंतिया वि। एवं जाव संमुच्छिमखहयरगब्भवक्कंतिया य। एक्केक्के पज्जत्तगा अपज्जत्तगा य भाणियव्वा। संमुच्छिममनुस्सपंचिंदिय–पुच्छा। गोयमा! एगविहा पन्नत्ता–अपज्जत्तगा चेव। गब्भवक्कंतियमनुस्सपंचिंदिय पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगगब्भवक्कंतिया वि, अपज्जत्तगगब्भवक्कंतिया वि। असुरकुमारभवनवासिदेवाणं पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तगअसुरकुमार, अपज्जत्तगअसुरकुमार। एवं जाव थणियकुमारा पज्जत्तगा अपज्जत्तगा य। एवं एतेणं अभिलावेणं दुयएणं भेदेणं पिसाया जाव गंधव्वा। चंदा जाव ताराविमाना। सोहम्मकप्पोवगा जाव- च्चुतो। हेट्ठिमहेट्ठिम-गेवेज्जकप्पातीत जाव उवरिमउवरिमगेवेज्ज। विजय-अनुत्तरोववाइय जाव अपराजिय। सव्वट्ठसिद्धकप्पातीत–पुच्छा। गोयमा! दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय, अपज्जत्तासव्वट्ठ जाव परिणया वि। जे अपज्जत्तासुहुम-पुढविकाइयएगिंदिय-पयोगपरिणया ते ओरालिय-तेया-कम्मासरीर प्पयोगपरिणया। जे पज्जत्तासुहुम जाव परिणया ते ओरालिय-तेया-कम्मासरीरप्पयोगपरिणया। एवं जाव चउरिंदिया पज्जत्ता, नवरं– जे पज्जत्ताबादरवाउकाइयएगिंदियप्पयोगपरिणया ते ओरालिय-वेउव्विय-तेया-कम्मासरीरप्पयोगपरिणया। सेसं तं चेव। जे अपज्जत्तरयणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणया ते वेउव्विय- तेयाकम्मासरीर-प्पयोग-परिणया। एवं पज्जत्तगा वि। एवं जाव अहेसत्तमा। जे अपज्जत्तासंमुच्छिमजलचर जाव परिणया ते ओरालिय-तेया-कम्मासरीर जाव परिणया। एवं पज्जत्तगा वि। गब्भवक्कंतियअपज्जत्ता एवं चेव। पज्जत्तगा णं एवं चेव, नवरं–सरीरगाणि चत्तारि जहा बादरवाउकाइयाणं पज्जत्तगाणं। एवं जहा जलचरेसु चत्तारि आलावग भणिया एवं चउप्पया-उरपरिसप्पभुयपरिसप्प खहयरेसु वि चत्तारि आलावगा भाणियव्वा। जे संमुच्छिममनुस्सपंचिंदियपयोगपरिणया ते ओरालिय-तेया-कम्मासरीरप्पयोगपरिणया। एवं गब्भवक्कंतिया वि। अपज्जत्तगा वि, पज्जत्तगा वि एवं चेव, नवरं–सरीरगाणि पंच भाणियव्वाणि। जे अपज्जत्ताअसुरकुमारभवनवासि जहा नेरइया तहेव। एवं पज्जत्तगा वि। एवं दुयएणं भेदेणं जाव थणियकुमारा एवं पिसाया जाव गंधव्वा। चंदा जाव ताराविमाना। सोहम्मकप्पो जावच्चुओ। हेट्ठिमहेट्ठिमगेवेज्जग जाव उवरिमउवरिमगेवेज्जग। विजयअनुत्तरोववाइय जाव सव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय। एक्केक्के दुयओ भेदो भाणियव्वो जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय-कप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदियपयोगपरिणया ते वेउव्विय-तेया-कम्मासरीर-प्पयोगपरिणया। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिंदियपयोगपरिणया ते फासिंदियपयोगपरिणया जे पज्जत्ता-सुहुमपुढविकाइय एवं चेव। जे अपज्जत्ताबादरपुढविकाइय एवं चेव। एवं पज्जत्तगा वि। एवं चउक्कएणं भेदेण जाव वणस्सतिकाइया। जे अपज्जत्ताबेइंदियपयोगपरिणया ते जिब्भिंदिय-फासिंदियपयोगपरिणया, जे पज्जत्ताबेइंदिय एवं चेव। एवं जाव चउरिंदिया, नवरं–एक्केक्कं इंदियं वड्ढेयव्वं। जे अपज्जत्तरयणप्पभपुढविनेरइयपंचिंदियपयोगपरिणया ते सोइंदिय-चक्खिंदिय-घाणिंदिय -जिब्भिंदिय-फासिंदिय-पयोगपरिणया। एवं पज्जत्तगा वि। एवं सव्वे भाणियव्वा तिरिक्खजोणिय-मनुस्स-देवा जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय कप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदिय-पयोग-परिणया ते सोइंदिय-चक्खिंदिय-घाणिंदिय-जिब्भिंदिय-फासिंदियपयोगपरिणया। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिंदियओरालिय-तेया-कम्मासरीरप्पयोगपरिणया ते फासिंदिय-पयोगपरिणया। जे पज्जत्तासुहुमएवं चेव। बादरअपज्जत्ता एवं चेव। एवं पज्जत्तगा वि। एवं एतेणं अभिलावेणं जस्स जति इंदियाणि सरीराणि य तस्स ताणि भाणियव्वाणि जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय कप्पातीतगवेमानियदेवपंचिंदियवेउव्विय-तेया-कम्मासरीर-प्पयोगपरिणया ते सोइंदिय-चक्खिंदिय जाव फासिंदियप्पयोगपरिणया। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविक्काइयएगिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि, नील-लोहिय-हालिद्द-सुक्किलवण्णपरिणया वि; गंधओ सुब्भिगंधपरिणया वि, दुब्भिगंधपरिणया वि; रसओ तित्तरसपरिणया वि, कडुयरसपरिणया वि, कसायरसपरिणया वि, अंबिलरसपरिणया वि, महुररसपरिणया वि; फासओ कक्खडफासपरिणया वि, मउयफासपरिणया वि, गरु-यफासपरिणया वि, लहुयफासपरिणया वि, सीतफासपरिणया वि, उसिणफासपरिणया वि, णिद्धफासपरिणया वि, लुक्खफासपरिणया वि; संठाणओ परिमंडलसंठाणपरिणया वि, वट्ट-तंस-चउरंस-आयत-संठाणपरिणया वि। जे पज्जत्तासुहुमपुढवि एवं चेव। एवं जहाणुपुव्वीए नेयव्वं जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय जाव परिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठाणपरिणया वि। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिंदियओरालिय-तेया-कम्मासरीरपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठाणपरिणया वि। जे पज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय एवं चेव। एवं जहाणुपुव्वीए नेयव्वं, जस्स जइ सरीराणि जाव जे पज्जत्ता-सव्वट्ठसिद्ध-अनुत्तरोववाइय-कप्पातीतग-वेमानियदेव-पंचिंदियवेउव्विय-तेया-कम्मा सरीरपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठाण-परिणया वि। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविक्काइयएगिंदियफासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्ण-परिणया वि जाव आयतसंठाणपरिणया वि। जे पज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय एवं चेव। एवं जहाणुपुव्वीए जस्स जति इंदियाणि तस्स तति भाणियव्वाणि जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइयकप्पातीतग वेमानियदेवपंचिंदिय- सोतिंदिय जाव फासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयत- संठाणपरिणया वि। जे अपज्जत्तासुहुमपुढविकाइयएगिंदियओरालिय-तेया-कम्मा-फासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्णपरिणया वि जाव आयतसंठाणपरिणया वि। जे पज्जत्तासुहुमपुढविक्काइय एवं चेव। एवं जहाणुपुव्वीए जस्स जति सरीराणि इंदियाणि य तस्स तति भाणियव्वाणि जाव जे पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइयकप्पातीतगवेमानियदेव- पंचिंदिय- वेउव्विय-तेया-कम्मा-सोइंदिय जाव फासिंदियपयोगपरिणया ते वण्णओ कालवण्ण-परिणया वि जाव आयतसंठाण परिणया वि। एते नव दंडगा।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે કહ્યા? ગૌતમ! પાંચ પ્રકારે કહ્યા – એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, બેઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, તેઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, ચઉરિન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, પંચેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત. ભગવન્‌ ! એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે છે ? ગૌતમ ! પાંચ પ્રકારે. પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, અપ્કાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત યાવત્‌ વનસ્પતિકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત. ભગવન્‌ ! પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણ પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે છે ? ગૌતમ ! બે પ્રકારે – સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત, બાદર પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત. ભગવન્‌ ! અપ્‌કાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત એ પ્રમાણે જ જાણવા. એ રીતે વનસ્પતિકાય સુધી કહેવું. ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે છે ? ગૌતમ ! તે અનેક પ્રકારે છે. આ પ્રમાણે તેઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય પ્રયોગપરિણતોને પણ જાણવા. ભગવન! પંચેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે છે ? ગૌતમ ! તે ચાર ભેદે છે – નૈરયિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત, તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત, મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત, દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત. ભગવન્‌ ! નૈરયિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણતની પૃચ્છા – ગૌતમ તે સાત પ્રકારે છે – રત્નપ્રભાપૃથ્વી નૈરયિક પ્રયોગપરિણત યાવત્‌ અધઃસપ્તમપૃથ્વી નૈરયિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત. ભગવન્‌ ! તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણતની પૃચ્છા. ગૌતમ ! તે ત્રણ ભેદે છે – જલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ યોનિક પરિણત પુદ્‌ગલ, સ્થલચર પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત, ખેચર પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત. જલચર તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણતની પૃચ્છા – ગૌતમ ! બે ભેદે છે – સંમૂર્ચ્છિમ જલચર૦ ગર્ભ વ્યુત્ક્રાંતિક જલચર૦ સ્થલચર તિર્યંચનો પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણતનો પ્રશ્ન – ગૌતમ ! બે ભેદે – ચતુષ્પદ સ્થલચર૦, પરિસર્પ સ્થલચર૦, ચતુષ્પદ સ્થલચર૦નો પ્રશ્ન – ગૌતમ ! તે બે ભેદે – સંમૂર્ચ્છિમ ચતુષ્પદ સ્થલચર૦, ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક ચતુષ્પદ સ્થલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. એ પ્રમાણે આ આલાવાથી પરિસર્પ બે ભેદે – ઉર પરિસર્પ, ભુજગ પરિસર્પ કહેવા. ઉરપરિસર્પ બે ભેદે – સંમૂર્ચ્છિમ અને ગર્ભ વ્યુત્ક્રાંતિક. એ પ્રમાણે ભુજપરિસર્પ અને ખેચરના પણ બબ્બે જાણવા. ભગવન્‌ ! મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલોનો કેટલા પ્રકાર છે ? ગૌતમ ! મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય૦ બે ભેદે છે – સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય૦ અને ગર્ભ વ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. ભગવન્‌ ! દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા પ્રકારે છે? ગૌતમ ! ચાર ભેદે છે – ભવનવાસી દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલ યાવત્ વૈમાનિક દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલ. ભગવન્‌ ! ભવનવાસી દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલ વિષે પૃચ્છા – ગૌતમ ! તે દશ ભેદે છે – અસુર કુમાર૦ યાવત્‌ સ્તનિતકુમાર ભવનવાસી દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલ એ રીતે આ જ આલાવાથી આઠ ભેદે વ્યંતર કહેવા – પિશાચ યાવત્‌ ગંધર્વ દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત. જ્યોતિષ્ક પાંચ ભેદે છે – ચંદ્ર વિમાન જ્યોતિષ્ક૦ યાવત્‌ તારા વિમાન જ્યોતિષ્ક દેવ પ્રયોગપરિણત. વૈમાનિક દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પ્રયોગપરિણત પુદ્‌ગલો બે ભેદે છે – કલ્પોપપન્નક૦ અને કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. કલ્પોપપન્નક દેવ બાર ભેદે છે – સૌધર્મ યાવત્‌ અચ્યુત કલ્પોપપન્નક વૈમાનિક દેવ૦ કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ૦ ગૌતમ ! બે ભેદે છે – ગ્રૈવેયક કલ્પાતીત વૈમાનિક૦, અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલો. ગ્રૈવેયક૦ નવ ભેદે છે – હેટ્ઠિમહેટ્ઠિમ ગ્રૈવેયક કલ્પાતીત૦ યાવત્‌ ઉપરિમ – ઉપરિમ ગ્રૈવેયક કલ્પાતીત૦ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલ, ભગવન્‌ ! કેટલા પ્રકારે છે? ગૌતમ ! પાંચ પ્રકારે. વિજય યાવત્‌ સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક દેવ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલો. ભગવન્‌ ! સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલો કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! બે ભેદે – પર્યાપ્ત૦ અને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. એ જ રીતે બાદર પૃથ્વીકાયિક એકે૦ ના પણ બે ભેદ છે. તે વનસ્પતિકાયિક સુધી બધાના બબ્બે ભેદ કહેવા – સૂક્ષ્મ અને બાદર તથા પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા કહેવા. ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલનાં કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ ! તેના બે ભેદ છે – પર્યાપ્ત૦ અને, અપર્યાપ્ત બેઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. એ પ્રમાણે તેઇન્દ્રિય અને ચઉરિન્દ્રિય૦ પુદ્ગલના વિષયમાં પણ કહેવું. ભગવન્‌ ! રત્નપ્રભાપૃથ્વી નૈરયિક પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલનાં કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ ! બે ભેદ – પર્યાપ્તા૦ અને અપર્યાપ્તા રત્નપ્રભા પૃથ્વી પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. એ પ્રમાણે અધઃસપ્તમી પૃથ્વી પ્રયોગપરિણત પુદ્ગલ સુધી બબ્બે ભેદ કહેવા – પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત. ભગવન્‌ ! સંમૂર્ચ્છિમ જલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલોના કેટલા પ્રકાર છે ? – ગૌતમ ! બે પ્રકાર છે. – પર્યાપ્તા૦, અપર્યાપ્તા૦. એ રીતે ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક જલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય૦ પણ કહેવા. એ જ રીતે સંમૂર્ચ્છિમ ચતુષ્પદ સ્થલચર૦ અને ગર્ભ વ્યુત્ક્રાંતિક૦ કહેવા. સંમૂર્ચ્છિમ ખેચર ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક સુધી એમ જ જાણવું. દરેકના પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા બબ્બે ભેદ કહેવા. ભગવન્‌ !સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલોના કેટલા ભેદ છે? ગૌતમ ! એક જ ભેદ છે – અપર્યાપ્તક સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. ગર્ભ વ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય વિશે પૃચ્છા. ગૌતમ ! તેના બે ભેદ છે – પર્યાપ્તા૦ અનેઅપર્યાપ્તા ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક પંચેન્દ્રિય મનુષ્ય પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. ભગવન્‌ ! અસુરકુમાર ભવનવાસી દેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલોના કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ ! બે ભેદ. પર્યાપ્તા૦, અને અપર્યાપ્તા અસુરકુમાર ભવનવાસી દેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. એ રીતે સ્તનિતકુમાર સુધી જાણવું. આ આલાવા વડે બબ્બે ભેદે પિશાચથી ગંધર્વ સુધીના આઠ વ્યંતર દેવો કહેવા. ચંદ્રથી તારા સુધી પાંચ જ્યોતિષ્ક દેવો કહેવા. સૌધર્મ કલ્પોપપન્નકથી અચ્યુત સુધીના ૧૨ ભેદે વૈમાનિકો કહ્યા. હેટ્ઠિમ – હેટ્ઠિમ ગ્રૈવેયકથી ઉપરિમ – ઉપરિમ ગ્રૈવેયક સુધી નવ ભેદ કહેવા. વિજયથી અપરાજિત સુધી પાંચ અનુત્તરોપપાતિક ભેદ કહેવા. ભગવન્‌ ! સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીતદેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલોના કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ ! બે ભેદ છે – પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તક સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીતદેવ પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તક સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે ઔદારિક, તૈજસ અને કાર્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત છે. જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાય એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે પણ ઔદારિક આદિ ત્રણે શરીરપ્રયોગ પરિણત છે. એ પ્રમાણે ચતુરિન્દ્રિય પર્યાપ્તા સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે – પર્યાપ્ત બાદર વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે ઔદારિક – વૈક્રિય – તૈજસ – કાર્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત છે. બાકી પૂર્વવત્‌ કહેવું. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિક પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે વૈક્રિય – તૈજસ – કાર્મણશરીર પ્રયોગ પરિણત છે, એ પ્રમાણે પર્યાપ્તા પણ જાણવા. એ રીતે અધઃસપ્તમી પૃથ્વી પ્રયોગ પરિણત પુદ્ગલ સુધી જાણવું. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તક સંમૂર્ચ્છિમ જલચર પ્રયોગ પરિણત છે, તે ઔદારિક – તૈજસ – કાર્મણશરીર પ્રયોગ પરિણત છે. એ પ્રમાણે પર્યાપ્તા પણ જાણવા. ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા બંને એ પ્રમાણે જ જાણવા. વિશેષ એ કે – પર્યાપ્તા બાદર વાયુકાયિકની જેમ પર્યાપ્તાના ચાર શરીર પ્રયોગ પરિણત કહેવા. એ પ્રમાણે જેમ જલચરોમાં ચાર આલાવા કહ્યા તેમ ચતુષ્પદ ઉરપરિસર્પ, ભુજપરિસર્પ અને ખેચરોમાં પણ ચાર આલાવા કહેવા. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે ઔદારિક, તૈજસ, કાર્મણ શરીર પ્રયોગપરિણત છે. એ પ્રમાણે ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક અપર્યાપ્તક, પર્યાપ્તક પણ જાણવા. વિશેષ એ કે – શરીર પાંચ કહેવા. અપર્યાપ્ત અસુરકુમાર ભવનવાસી, નૈરયિકની જેમ જાણવા. એ રીતે પર્યાપ્તા પણ કહેવા. એ પ્રમાણે બબ્બે ભેદથી સ્તનિતકુમાર સુધી ભવનવાસીદેવોના સંબંધમાં કહેવું. એ પ્રમાણે પિશાચથી ગંધર્વ સુધી,ચંદ્રથી તારાવિમાન સુધી જ્યોતિષ્કદેવ, સૌધર્મકલ્પથી અચ્યુત સુધી વૈમાનિક દેવ, હેટ્ઠિમહેટ્ઠિમ ગ્રૈવેયકથી ઉપરિમ ઉપરિમ ગ્રૈવેયક, તથા વિજયથી સર્વાર્થસિદ્ધ સુધી પ્રત્યેકના બબ્બે ભેદો જાણવા. તેમાં બંને ભેદોમાં વૈક્રિય, તૈજસ અને કાર્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત પુદ્‌ગલ કહેવા જોઈએ. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ છે, તે પણ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત જ છે. જે અપર્યાપ્તા બાદરપૃથ્વીકાયિક છે, તે અને પર્યાપ્તા પણ એમ જ છે. એ રીતે ચાર ભેદ(સૂક્ષ્મ, બાદર, પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત) થી વનસ્પતિકાયિક સુધી જાણવું. તે સર્વે સ્પર્શનેન્દ્રીય પ્રયોગ પરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા બેઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે જિહ્વેન્દ્રિય અને સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, પર્યાપ્તા બેઇન્દ્રિય એ પ્રમાણે જ છે. એ રીતે ચાર ઇન્દ્રિય સુધી જાણવું. વિશેષ એ કે – તેમાં એક – એક ઇન્દ્રિયની વૃદ્ધિ કહેવી. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા રત્નપ્રભા પૃથ્વીનૈરયિક પાંચ ઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે તે શ્રોત્ર, ચક્ષુ, ઘ્રાણ, જીહ્વા અને સ્પર્શ ઇન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત કહેવા. એ જ રીતે પર્યાપ્તા કહેવા. એ પ્રમાણે સાતે નરક સંબંધી કથન કરવું પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવો એ સર્વેના વિષયમાં પણ એમજ કહેવું યાવત્‌ જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત દેવ પ્રયોગ પરિણત છે તેઓ પાંચે ઇન્દ્રિયોથી૦ પરિણત છે, ત્યાં સુધી કથન કરવું. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક – તૈજસ – કાર્મણ શરીરપ્રયોગ પરિણત છે. તે સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, જે પુદ્ગલ પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ૦ છે તે અને બાદર અપર્યાપ્તા – પર્યાપ્તા છે, તે બધાં એ પ્રમાણે જ જાણવા. એ રીતે આ આલાવાથી જેની જેટલી ઇન્દ્રિયો અને શરીરો છે, તે તેને કહેવા. યાવત્‌ જે પુદ્ગલ પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય – તૈજસ – કાર્મણ શરીર પ્રયોગ પરિણત છે, તે શ્રોત્ર યાવત્‌ સ્પર્શ ઇન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે તે વર્ણથી કાળો – નીલો – રાતો – પીળો – સફેદ વર્ણ પરિણત છે. ગંધથી સુરભિ – દુરભિગંધ પરિણત છે, રસથી તિક્ત – કડુય – કસાય – અંબિલ – મધુર રસ પરિણત છે, સ્પર્શથી કર્કશ યાવત્‌ રૂક્ષ પરિણત, સંસ્થાનથી પરિમંડલ – વૃત્ત – ત્ર્યસ્ર – ચતુરસ્ર – આયત સંસ્થાન પરિણત છે. જે પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ એ જ પ્રમાણે છે. એ પ્રમાણે અનુક્રમે જાણવું કે જેના જેટલા શરીરો યાવત્‌ જે પર્યાપ્ત સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય – તૈજસ – કાર્મણશરીરી યાવત્‌ પરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા યાવત્‌ આયત સંસ્થાન પરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા યાવત્‌ આયત – સંસ્થાન પરિણત છે. પર્યાપ્તા સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ એમ જ છે. એ રીતે અનુક્રમે જેને જેટલી ઇન્દ્રિયો છે, તેને તેટલી કહેવી, યાવત્‌ જે પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તર યાવત્‌ શ્રોત્રથી સ્પર્શ સુધી પરિણત છે, વર્ણથી કાળા યાવત્‌ આયત સંસ્થાન પરિણત છે. જે પુદ્ગલ અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય ઔદારિક તૈજસ – કાર્મણ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત છે, તે વર્ણથી કાળા વર્ણ યાવત્‌ આયત સંસ્થાન પરિણત છે, જે સૂક્ષ્મ પૃથ્વી૦ તેમજ છે. એ રીતે અનુક્રમે જેને જેટલા શરીર અને ઇન્દ્રિયો છે, તેને તેટલા કહેવા. યાવત્‌ જે પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય – તૈજસ – કાર્મણ૦ તે શ્રોત્ર યાવત્‌ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રયોગ પરિણત૦ વર્ણથી કાળ વર્ણ પરિણત યાવત્‌ આયત સંસ્થાન પરિણત છે. એ રીતે નવ દંડકો થયા.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] payogaparinaya nam bhamte! Poggala kativiha pannatta? Goyama! Pamchaviha pannatta, tam jaha–egimdiyapayogaparinaya, beimdiyapayogaparinaya, teimdiya-payoga-parinaya, chaurimdiyapayogaparinaya, pamchimdiyapayogaparinaya. Egimdiyapayogaparinaya nam bhamte! Poggala kativiha pannatta? Goyama! Pamchaviha pannatta, tam jaha–pudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya, aukaiyaegimdiya-payogaparinaya, teukaiya-egimdiyapayogaparinaya, vaukaiya-egimdiyapayogaparinaya, vanassai-kaiya-egimdiyapayogaparinaya. Pudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya nam bhamte! Poggala kativiha pannatta? Goyama! Duviha pannatta, tam jaha– suhumapudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya, badarapudhavi-kaiyaegimdiyapayogaparinaya ya. Aukaiyaegimdiyapayogaparinaya evam cheva. Evam duyao bhedo java vanassaikayai ya. Beimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Anegaviha pannatta. Evam teimdiya-chaurimdiyapayogaparinaya vi. Pamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Chauvviha pannatta, tam jaha– neraiyapamchimdiyapayogaparinaya, tirikkha-manussa-devapamchimdiyapayogaparinaya. Neraiyapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Sattaviha pannatta, tam jaha–rayanappabhapudhavineraiyapamchimdiyapayogaparinaya vi java ahesattamapudhavineraiyapamchimdiyapa-yogaparinaya vi. Tirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Tiviha pannatta, tam jaha–jalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinaya, thalacharatirikkha-joniyapamchimdiyapayogaparinaya, khahacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinaya. Jalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha– sammuchchhimajalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinaya, gabbha-vakkamtiyajalacharatirikkhajo-niyapamchimdiyapayogaparinaya. Thalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha– chauppayathalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinaya, parisappa-thalacharatirikkhajoniyapam-chimdiyapayogaparinaya. Chauppayathalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–sammuchchhimachauppayathalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayoga-parinaya, gabbhavakkamtiyachauppayathalacharatirikkhajoniyapamchimdiyapayogaparinaya. Evam eenam abhilavenam parisappa duviha pannatta, tam jaha–uraparisappa ya bhuyaparisappa ya. Uraparisappa duviha pannatta, tam jaha–sammuchchhima ya gabbhavakkamtiya ya. Evam bhuyaparisappa vi. Evam khahayara vi. Manussapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha– sammuchchhimamanussapamchimdiyapayogaparinaya, gabbhavakkamtiya-manussapamchimdiyapayogaparinaya. Devapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Chauvviha pannatta, tam jaha–bhavanavasidevapamchimdiyapayogaparinaya, evam java vemaniya. Bhavanavasidevapamchimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Dasaviha pannatta, tam jaha– asurakumaradevapamchimdiyapayogaparinaya java thaniyakumaradeva-pamchimdiyapayogaparinaya. Evam eenam abhilavenam atthaviha vanamamtara–pisaya java gamdhavva. Jotisiya pamchaviha pannatta, tam jaha–chamdavimanajotisiya java taravimanajotisiyadevapamchimdiyapayogaparinaya. Vemaniya duviha pannatta, tam jaha–kappovagavemaniya kappatitagavemaniya. Kappovagavemaniya duvalasaviha pannatta, tam jaha–sohammakappovagavemaniya java achchuyakappovagavemaniya. Kappatitagavemaniya duviha pannatta, tam jaha– gevejjagakappatitagavemaniya, anuttaro-vavatiyakappatitagavemaniya. Geve-jjagakappatitagavemaniya navaviha pannatta, tam jaha–hetthimahetthimagevejjagakappatitagavemaniya java uvarima-uvarimagevejjagakappatitagavemaniya. Anuttarovavatiyakappatitagavemaniyadevapamchimdiyapayogaparinaya nam bhamte! Poggala kativiha pannatta? Goyama! Pamchaviha pannatta, tam jaha– vijayaanuttarovavatiya kappatitagavemaniyadeva-pamchimdiyapayogaparinaya java savvatthasiddhaanuttarovavatiyakappatitagavemaniyadevapamchimdiyapayoga- parinaya. Suhumapudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya nam bhamte! Poggala kativiha pannatta? Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattasuhumapudhavikaiya egimdiyapayogaparinaya ya, apajjatta-suhumapudhavikaiya egimdi-yapayogaparinaya ya. Badarapudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya evam cheva, evam java vanassaikaiya. Ekkeka duviha suhuma ya, badara ya, pajjattaga apajjattaga ya bhaniyavva. Beimdiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattagabeimdiyapayogaparinaya ya, apajjattaga java parinaya ya. Evam teimdiya vi, evam chaurimdiya vi. Rayanappabhapudhavineraiyapayogaparinayanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattagarayanappabha java parinaya ya, apajjattaga java parinaya ya. Evam java ahesattama. Sammuchchhimajalacharatirikkha–puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattaga apajjattaga. Evam gabbhavakkamtiya vi. Sammuchchhima-chauppayathalachara evam cheva. Evam gabbhavakkamtiya vi. Evam java sammuchchhimakhahayaragabbhavakkamtiya ya. Ekkekke pajjattaga apajjattaga ya bhaniyavva. Sammuchchhimamanussapamchimdiya–puchchha. Goyama! Egaviha pannatta–apajjattaga cheva. Gabbhavakkamtiyamanussapamchimdiya puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattagagabbhavakkamtiya vi, apajjattagagabbhavakkamtiya vi. Asurakumarabhavanavasidevanam puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattagaasurakumara, apajjattagaasurakumara. Evam java thaniyakumara pajjattaga apajjattaga ya. Evam etenam abhilavenam duyaenam bhedenam pisaya java gamdhavva. Chamda java taravimana. Sohammakappovaga java- chchuto. Hetthimahetthima-gevejjakappatita java uvarimauvarimagevejja. Vijaya-anuttarovavaiya java aparajiya. Savvatthasiddhakappatita–puchchha. Goyama! Duviha pannatta, tam jaha–pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya, apajjattasavvattha java parinaya vi. Je apajjattasuhuma-pudhavikaiyaegimdiya-payogaparinaya te oraliya-teya-kammasarira ppayogaparinaya. Je pajjattasuhuma java parinaya te oraliya-teya-kammasarirappayogaparinaya. Evam java chaurimdiya pajjatta, navaram– je pajjattabadaravaukaiyaegimdiyappayogaparinaya te oraliya-veuvviya-teya-kammasarirappayogaparinaya. Sesam tam cheva. Je apajjattarayanappabhapudhavineraiyapamchimdiyapayogaparinaya te veuvviya- teyakammasarira-ppayoga-parinaya. Evam pajjattaga vi. Evam java ahesattama. Je apajjattasammuchchhimajalachara java parinaya te oraliya-teya-kammasarira java parinaya. Evam pajjattaga vi. Gabbhavakkamtiyaapajjatta evam cheva. Pajjattaga nam evam cheva, navaram–sariragani chattari jaha badaravaukaiyanam pajjattaganam. Evam jaha jalacharesu chattari alavaga bhaniya evam chauppaya-uraparisappabhuyaparisappa khahayaresu vi chattari alavaga bhaniyavva. Je sammuchchhimamanussapamchimdiyapayogaparinaya te oraliya-teya-kammasarirappayogaparinaya. Evam gabbhavakkamtiya vi. Apajjattaga vi, pajjattaga vi evam cheva, navaram–sariragani pamcha bhaniyavvani. Je apajjattaasurakumarabhavanavasi jaha neraiya taheva. Evam pajjattaga vi. Evam duyaenam bhedenam java thaniyakumara evam pisaya java gamdhavva. Chamda java taravimana. Sohammakappo javachchuo. Hetthimahetthimagevejjaga java uvarimauvarimagevejjaga. Vijayaanuttarovavaiya java savvatthasiddha-anuttarovavaiya. Ekkekke duyao bhedo bhaniyavvo java je pajjattasavvatthasiddha-anuttarovavaiya-kappatitagavemaniyadevapamchimdiyapayogaparinaya te veuvviya-teya-kammasarira-ppayogaparinaya. Je apajjattasuhumapudhavikaiyaegimdiyapayogaparinaya te phasimdiyapayogaparinaya je pajjatta-suhumapudhavikaiya evam cheva. Je apajjattabadarapudhavikaiya evam cheva. Evam pajjattaga vi. Evam chaukkaenam bhedena java vanassatikaiya. Je apajjattabeimdiyapayogaparinaya te jibbhimdiya-phasimdiyapayogaparinaya, je pajjattabeimdiya evam cheva. Evam java chaurimdiya, navaram–ekkekkam imdiyam vaddheyavvam. Je apajjattarayanappabhapudhavineraiyapamchimdiyapayogaparinaya te soimdiya-chakkhimdiya-ghanimdiya -jibbhimdiya-phasimdiya-payogaparinaya. Evam pajjattaga vi. Evam savve bhaniyavva tirikkhajoniya-manussa-deva java je pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya kappatitagavemaniyadevapamchimdiya-payoga-parinaya te soimdiya-chakkhimdiya-ghanimdiya-jibbhimdiya-phasimdiyapayogaparinaya. Je apajjattasuhumapudhavikaiyaegimdiyaoraliya-teya-kammasarirappayogaparinaya te phasimdiya-payogaparinaya. Je pajjattasuhumaevam cheva. Badaraapajjatta evam cheva. Evam pajjattaga vi. Evam etenam abhilavenam jassa jati imdiyani sarirani ya tassa tani bhaniyavvani java je pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiya kappatitagavemaniyadevapamchimdiyaveuvviya-teya-kammasarira-ppayogaparinaya te soimdiya-chakkhimdiya java phasimdiyappayogaparinaya. Je apajjattasuhumapudhavikkaiyaegimdiyapayogaparinaya te vannao kalavannaparinaya vi, nila-lohiya-halidda-sukkilavannaparinaya vi; gamdhao subbhigamdhaparinaya vi, dubbhigamdhaparinaya vi; rasao tittarasaparinaya vi, kaduyarasaparinaya vi, kasayarasaparinaya vi, ambilarasaparinaya vi, mahurarasaparinaya vi; phasao kakkhadaphasaparinaya vi, mauyaphasaparinaya vi, garu-yaphasaparinaya vi, lahuyaphasaparinaya vi, sitaphasaparinaya vi, usinaphasaparinaya vi, niddhaphasaparinaya vi, lukkhaphasaparinaya vi; samthanao parimamdalasamthanaparinaya vi, vatta-tamsa-chauramsa-ayata-samthanaparinaya vi. Je pajjattasuhumapudhavi evam cheva. Evam jahanupuvvie neyavvam java je pajjattasavvatthasiddha-anuttarovavaiya java parinaya te vannao kalavannaparinaya vi java ayatasamthanaparinaya vi. Je apajjattasuhumapudhavikaiyaegimdiyaoraliya-teya-kammasarirapayogaparinaya te vannao kalavannaparinaya vi java ayatasamthanaparinaya vi. Je pajjattasuhumapudhavikkaiya evam cheva. Evam jahanupuvvie neyavvam, jassa jai sarirani java je pajjatta-savvatthasiddha-anuttarovavaiya-kappatitaga-vemaniyadeva-pamchimdiyaveuvviya-teya-kamma sarirapayogaparinaya te vannao kalavannaparinaya vi java ayatasamthana-parinaya vi. Je apajjattasuhumapudhavikkaiyaegimdiyaphasimdiyapayogaparinaya te vannao kalavanna-parinaya vi java ayatasamthanaparinaya vi. Je pajjattasuhumapudhavikkaiya evam cheva. Evam jahanupuvvie jassa jati imdiyani tassa tati bhaniyavvani java je pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiyakappatitaga vemaniyadevapamchimdiya- sotimdiya java phasimdiyapayogaparinaya te vannao kalavannaparinaya vi java ayata- samthanaparinaya vi. Je apajjattasuhumapudhavikaiyaegimdiyaoraliya-teya-kamma-phasimdiyapayogaparinaya te vannao kalavannaparinaya vi java ayatasamthanaparinaya vi. Je pajjattasuhumapudhavikkaiya evam cheva. Evam jahanupuvvie jassa jati sarirani imdiyani ya tassa tati bhaniyavvani java je pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiyakappatitagavemaniyadeva- pamchimdiya- veuvviya-teya-kamma-soimdiya java phasimdiyapayogaparinaya te vannao kalavanna-parinaya vi java ayatasamthana parinaya vi. Ete nava damdaga.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Prayogaparinata pudgalo ketala prakare kahya? Gautama! Pamcha prakare kahya – ekendriya prayogaparinata, beindriya prayogaparinata, teindriya prayogaparinata, chaurindriya prayogaparinata, pamchendriya prayogaparinata. Bhagavan ! Ekendriya prayogaparinata pudgalo ketala prakare chhe\? Gautama ! Pamcha prakare. Prithvikaya ekendriya prayogaparinata, apkaya ekendriya prayogaparinata yavat vanaspatikaya ekendriya prayogaparinata. Bhagavan ! Prithvikaya ekendriya prayogaparina pudgalo ketala prakare chhe\? Gautama ! Be prakare – sukshmaprithvikaya ekendriya prayogaparinata, badara prithvikaya ekendriya prayogaparinata. Bhagavan ! Apkayika ekendriya prayoga parinata e pramane ja janava. E rite vanaspatikaya sudhi kahevum. Bhagavan ! Beindriya prayogaparinata pudgalo ketala prakare chhe\? Gautama ! Te aneka prakare chhe. A pramane teindriya, chaurindriya prayogaparinatone pana janava. Bhagavana! Pamchendriya prayogaparinata pudgalo ketala prakare chhe\? Gautama ! Te chara bhede chhe – nairayika pamchendriya prayoga parinata, tiryamcha pamchendriya prayoga parinata, manushya pamchendriya prayoga parinata, deva pamchendriya prayoga parinata. Bhagavan ! Nairayika pamchendriya prayogaparinatani prichchha – gautama te sata prakare chhe – ratnaprabhaprithvi nairayika prayogaparinata yavat adhahsaptamaprithvi nairayika pamchendriya prayogaparinata. Bhagavan ! Tiryamchayonika pamchendriya prayoga parinatani prichchha. Gautama ! Te trana bhede chhe – jalachara pamchendriya tiryamcha yonika parinata pudgala, sthalachara pamchendriya prayoga parinata, khechara pamchendriya prayoga parinata. Jalachara tiryamchayonika pamchendriya prayoga parinatani prichchha – gautama ! Be bhede chhe – sammurchchhima jalachara0 garbha vyutkramtika jalachara0 sthalachara tiryamchano pamchendriya prayoga parinatano prashna – gautama ! Be bhede – chatushpada sthalachara0, parisarpa sthalachara0, chatushpada sthalachara0no prashna – gautama ! Te be bhede – sammurchchhima chatushpada sthalachara0, garbhavyutkramtika chatushpada sthalachara tiryamcha pamchendriya prayoga parinata pudgala. E pramane a alavathi parisarpa be bhede – ura parisarpa, bhujaga parisarpa kaheva. Uraparisarpa be bhede – sammurchchhima ane garbha vyutkramtika. E pramane bhujaparisarpa ane khecharana pana babbe janava. Bhagavan ! Manushya pamchendriya prayoga parinata pudgalono ketala prakara chhe\? Gautama ! Manushya pamchendriya0 be bhede chhe – sammurchchhima manushya0 ane garbha vyutkramtika manushya pamchendriya prayoga parinata pudgala. Bhagavan ! Deva pamchendriya prayoga prayogaparinata pudgalo ketala prakare chhe? Gautama ! Chara bhede chhe – bhavanavasi deva pamchendriya prayoga prayogaparinata pudgala yavat vaimanika deva pamchendriya prayoga prayogaparinata pudgala. Bhagavan ! Bhavanavasi deva pamchendriya prayoga prayoga parinata pudgala vishe prichchha – gautama ! Te dasha bhede chhe – asura kumara0 yavat stanitakumara bhavanavasi deva pamchendriya prayoga parinata pudgala E rite a ja alavathi atha bhede vyamtara kaheva – pishacha yavat gamdharva deva pamchendriya prayoga parinata. Jyotishka pamcha bhede chhe – chamdra vimana jyotishka0 yavat tara vimana jyotishka deva prayogaparinata. Vaimanika deva pamchendriya prayoga prayogaparinata pudgalo be bhede chhe – kalpopapannaka0 ane kalpatita vaimanika deva prayoga parinata pudgala. Kalpopapannaka deva bara bhede chhe – saudharma yavat achyuta kalpopapannaka vaimanika deva0 kalpatita vaimanika deva0 gautama ! Be bhede chhe – graiveyaka kalpatita vaimanika0, anuttaropapatika kalpatita vaimanika deva prayoga parinata pudgalo. Graiveyaka0 nava bhede chhe – hetthimahetthima graiveyaka kalpatita0 yavat uparima – uparima graiveyaka kalpatita0 Anuttaropapatika kalpatita vaimanika deva pamchendriya prayoga parinata pudgala, bhagavan ! Ketala prakare chhe? Gautama ! Pamcha prakare. Vijaya yavat sarvarthasiddha anuttaropapatika deva pamchendriya prayoga parinata pudgalo. Bhagavan ! Sukshma prithvikayika ekendriya prayoga parinata pudgalo ketala bhede chhe\? Gautama ! Be bhede – paryapta0 ane aparyapta sukshma prithvikayika prayoga parinata pudgala. E ja rite badara prithvikayika eke0 na pana be bheda chhe. Te vanaspatikayika sudhi badhana babbe bheda kaheva – sukshma ane badara tatha paryapta ane aparyapta kaheva. Bhagavan ! Beindriya prayoga parinata pudgalanam ketala bheda chhe\? Gautama ! Tena be bheda chhe – paryapta0 ane, aparyapta beindriya prayoga parinata pudgala. E pramane teindriya ane chaurindriya0 pudgalana vishayamam pana kahevum. Bhagavan ! Ratnaprabhaprithvi nairayika prayoga parinata pudgalanam ketala bheda chhe\? Gautama ! Be bheda – paryapta0 ane aparyapta ratnaprabha prithvi prayoga parinata pudgala. E pramane adhahsaptami prithvi prayogaparinata pudgala sudhi babbe bheda kaheva – paryapta ane aparyapta. Bhagavan ! Sammurchchhima jalachara tiryamcha pamchendriya prayoga parinata pudgalona ketala prakara chhe\? – gautama ! Be prakara chhe. – paryapta0, aparyapta0. E rite garbhavyutkramtika jalachara tiryamcha pamchendriya0 pana kaheva. E ja rite sammurchchhima chatushpada sthalachara0 ane garbha vyutkramtika0 kaheva. Sammurchchhima khechara garbhavyutkramtika sudhi ema ja janavum. Darekana paryapta, aparyapta babbe bheda kaheva. Bhagavan !Sammurchchhima manushya pamchendriya prayoga parinata pudgalona ketala bheda chhe? Gautama ! Eka ja bheda chhe – aparyaptaka sammurchchhima manushya pamchendriya prayoga parinata pudgala. Garbha vyutkramtika manushya pamchendriya vishe prichchha. Gautama ! Tena be bheda chhe – paryapta0 aneaparyapta garbhavyutkramtika pamchendriya manushya prayoga parinata pudgala. Bhagavan ! Asurakumara bhavanavasi deva prayoga parinata pudgalona ketala bheda chhe\? Gautama ! Be bheda. Paryapta0, ane aparyapta asurakumara bhavanavasi deva prayoga parinata pudgala. E rite stanitakumara sudhi janavum. A alava vade babbe bhede pishachathi gamdharva sudhina atha vyamtara devo kaheva. Chamdrathi tara sudhi pamcha jyotishka devo kaheva. Saudharma kalpopapannakathi achyuta sudhina 12 bhede vaimaniko kahya. Hetthima – hetthima graiveyakathi uparima – uparima graiveyaka sudhi nava bheda kaheva. Vijayathi aparajita sudhi pamcha anuttaropapatika bheda kaheva. Bhagavan ! Sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatitadeva prayoga parinata pudgalona ketala bheda chhe\? Gautama ! Be bheda chhe – paryaptaka ane aparyaptaka sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatitadeva prayoga parinata pudgala. Je pudgala aparyaptaka sukshma prithvikaya ekendriya prayogaparinata chhe, te audarika, taijasa ane karmana sharira prayoga parinata chhe. Je pudgala paryapta sukshma prithvikaya ekendriya prayogaparinata chhe, te pana audarika adi trane shariraprayoga parinata chhe. E pramane chaturindriya paryapta sudhi kahevum. Vishesha e ke – paryapta badara vayukayika ekendriya prayoga parinata chhe, te audarika – vaikriya – taijasa – karmana sharira prayoga parinata chhe. Baki purvavat kahevum. Je pudgala aparyapta ratnaprabha prithvi nairayika pamchendriya prayoga parinata chhe, te vaikriya – taijasa – karmanasharira prayoga parinata chhe, e pramane paryapta pana janava. E rite adhahsaptami prithvi prayoga parinata pudgala sudhi janavum. Je pudgala aparyaptaka sammurchchhima jalachara prayoga parinata chhe, te audarika – taijasa – karmanasharira prayoga parinata chhe. E pramane paryapta pana janava. Garbhavyutkramtika paryapta, aparyapta bamne e pramane ja janava. Vishesha e ke – paryapta badara vayukayikani jema paryaptana chara sharira prayoga parinata kaheva. E pramane jema jalacharomam chara alava kahya tema chatushpada uraparisarpa, bhujaparisarpa ane khecharomam pana chara alava kaheva. Je pudgala aparyapta sammurchchhima manushya pamchendriya prayoga parinata chhe, te audarika, taijasa, karmana sharira prayogaparinata chhe. E pramane garbhavyutkramtika aparyaptaka, paryaptaka pana janava. Vishesha e ke – sharira pamcha kaheva. Aparyapta asurakumara bhavanavasi, nairayikani jema janava. E rite paryapta pana kaheva. E pramane babbe bhedathi stanitakumara sudhi bhavanavasidevona sambamdhamam kahevum. E pramane pishachathi gamdharva sudhi,chamdrathi taravimana sudhi jyotishkadeva, saudharmakalpathi achyuta sudhi vaimanika deva, hetthimahetthima graiveyakathi uparima uparima graiveyaka, tatha vijayathi sarvarthasiddha sudhi pratyekana babbe bhedo janava. Temam bamne bhedomam vaikriya, taijasa ane karmana sharira prayoga parinata pudgala kaheva joie. Je pudgala aparyapta sukshma prithvikayika ekendriya prayogaparinata chhe, te sparshanendriya prayogaparinata chhe, je pudgala paryapta sukshma prithvi0 chhe, te pana sparshanendriya prayogaparinata ja chhe. Je aparyapta badaraprithvikayika chhe, te ane paryapta pana ema ja chhe. E rite chara bheda(sukshma, badara, paryapta, aparyapta) thi vanaspatikayika sudhi janavum. Te sarve sparshanendriya prayoga parinata chhe. Je pudgala aparyapta beindriya prayogaparinata chhe, te jihvendriya ane sparshanendriya prayogaparinata chhe, paryapta beindriya e pramane ja chhe. E rite chara indriya sudhi janavum. Vishesha e ke – temam eka – eka indriyani vriddhi kahevi. Je pudgala aparyapta ratnaprabha prithvinairayika pamcha indriya prayoga parinata chhe te shrotra, chakshu, ghrana, jihva ane sparsha indriya prayoga parinata kaheva. E ja rite paryapta kaheva. E pramane sate naraka sambamdhi kathana karavum Pamchendriya tiryamcha, manushya ane devo e sarvena vishayamam pana emaja kahevum yavat je pudgala paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita deva prayoga parinata chhe teo pamche indriyothi0 parinata chhe, tyam sudhi kathana karavum. Je pudgala aparyapta sukshma prithvikayika ekendriya audarika – taijasa – karmana shariraprayoga parinata chhe. Te sparshanendriya prayogaparinata chhe, je pudgala paryapta sukshma0 chhe te ane badara aparyapta – paryapta chhe, te badham e pramane ja janava. E rite a alavathi jeni jetali indriyo ane shariro chhe, te tene kaheva. Yavat je pudgala paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita deva pamchendriya vaikriya – taijasa – karmana sharira prayoga parinata chhe, te shrotra yavat sparsha indriya prayogaparinata chhe. Je pudgala aparyapta sukshma prithvikayika ekendriya prayogaparinata chhe te varnathi kalo – nilo – rato – pilo – sapheda varna parinata chhe. Gamdhathi surabhi – durabhigamdha parinata chhe, rasathi tikta – kaduya – kasaya – ambila – madhura rasa parinata chhe, sparshathi karkasha yavat ruksha parinata, samsthanathi parimamdala – vritta – tryasra – chaturasra – ayata samsthana parinata chhe. Je paryapta sukshma prithvi0 e ja pramane chhe. E pramane anukrame janavum ke jena jetala shariro yavat je paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika deva pamchendriya vaikriya – taijasa – karmanashariri yavat parinata chhe, te varnathi kala yavat ayata samsthana parinata chhe. Je pudgala aparyapta sukshma prithvikayika ekendriya sparshanendriya prayoga parinata chhe, te varnathi kala yavat ayata – samsthana parinata chhe. Paryapta sukshma prithvi0 ema ja chhe. E rite anukrame jene jetali indriyo chhe, tene tetali kahevi, yavat je paryapta sarvarthasiddha anuttara yavat shrotrathi sparsha sudhi parinata chhe, varnathi kala yavat ayata samsthana parinata chhe. Je pudgala aparyapta sukshma prithvikayika ekendriya audarika taijasa – karmana sparshanendriya prayogaparinata chhe, te varnathi kala varna yavat ayata samsthana parinata chhe, je sukshma prithvi0 temaja chhe. E rite anukrame jene jetala sharira ane indriyo chhe, tene tetala kaheva. Yavat je paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika deva pamchendriya vaikriya – taijasa – karmana0 te shrotra yavat sparshanendriya prayoga parinata0 varnathi kala varna parinata yavat ayata samsthana parinata chhe. E rite nava damdako thaya.