Sutra Navigation: Pragnapana ( પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1106466
Scripture Name( English ): Pragnapana Translated Scripture Name : પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

पद-२ स्थान

 Translated Chapter :

પદ-૨ સ્થાન
Section : Translated Section :
Sutra Number : 166 Category : Upang-04
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं मनुस्सा? मनुस्सा दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–समुच्छिममनुस्सा य गब्भवक्कंतियमनुस्सा य। से किं तं सम्मुच्छिममनुस्सा? सम्मुच्छिममनुस्सा एगागारा पन्नत्ता। कहि णं भंते! सम्मुच्छिममनुस्सा सम्मुच्छंति? गोयमा! अंतोमनुस्सखेत्ते पणतालीसाए जोयणसयसहस्सेसु अड्ढाइज्जेसु दीव-समुद्देसु पन्नरससु कम्मभूमीसु तीसाए अकम्मभूमीसु छप्पन्नाए अंतरदीवएसु गब्भवक्कंतियमनुस्साणं चेव उच्चारेसु वा पासवणेसु वा खेलेसु वा सिंघाणेसु वा वंतेसु वा पित्तेसु वा पूएसु वा सोणिएसु वा सुक्केसु वा सुक्कपोग्गलपरिसाडेसु वा विगतजीव-कलेवरेसु वा थीपुरिससंजोएसु वा गामनिद्धमणेसु वा? नगरनिद्धमणेसु वा सव्वेसु चेव असुइएसु ठाणेसु, एत्थ णं सम्मुच्छिममनुस्सा सम्मुच्छंति। अंगुलस्स असंखेज्जइभागमेत्तीए ओगाहणाए असण्णी मिच्छद्दिट्ठी अन्नाणी सव्वाहिं पज्जत्तीहिं अपज्जत्तगा अंतोमुहुत्ताउया चेव कालं करेंति। से त्तं सम्मुच्छिममनुस्सा। से किं तं गब्भवक्कंतियमनुस्सा? गब्भवक्कंतियमनुस्सा तिविहा पन्नत्ता, तं जहा–कम्मभूमगा अकम्मभूमगा अंतरदीवगा। से किं तं अंतरदीवया? अंतरदीवया अट्ठावीसतिविहा पन्नत्ता, तं जहा–एगोरुया आभासिया वेसाणिया नंगोली हयकण्णा गयकण्णा गोकण्णा सक्कुलिकण्णा आयंसमुहा मेंढमुहा अयोमुहा गोमुहा आसमुहा हत्थिमुहा सीहमुहा वग्घमुहा आसकण्णा सीहकण्णा अकण्णा कण्णपाउरणा उक्कामुहा मेहमुहा विज्जुमुहा विज्जुदंता घणदंता लट्ठदंता गूढदंता सुद्धदंता। से त्तं अंतरदीवगा। से किं तं अकम्मभूमगा? अकम्मभूमगा तीसतिविहा पन्नत्ता, तं जहा–पंचहिं हेमवएहिं, पंचहिं हिरण्णवएहिं, पंचहिं हरिवासेहिं, पंचहिं रम्मगवासेहिं, पंचहिं देवकुरूहिं, पंचहिं उत्तरकुरूहिं। से त्तं अकम्मभूमगा। से किं तं कम्मभूमगा? कम्मभूमगा पन्नरसविहा पन्नत्ता, तं जहा–पंचहिं भरहेहिं, पंचहिं एरवतेहिं, पंचहिं महाविदेहेहिं। ते समासतो दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–आरिया य मिलक्खू य। से किं तं मिलक्खू? मिलक्खू अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–सग जवण चिलाव सबर बब्बर काय मुरुंड उड्ड भडग निन्नग पक्कणिय कुलक्ख गोड सिंहल पारस गोध कोंच दमिल चिल्लल पुलिंद हारोस डोंव वोक्काण गंधाहारग बहलिय अज्जल रोम पास पउसा मलया य चुंचुया य सूयलि कोंकनग मेय पल्हव मालव मग्गर आभासिय णक्क चीणा ल्हसिय खस खासिय णेद्दर मोंढ डोंविलग लउस बउस केक्कया अरबागा हूण रोसग भरु मरुय चिलायाविसयवासी य एवमादी। से त्तं मिलक्खू। से किं तं आरिया? आरिया दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–इड्ढिपत्तारिया य अणिड्ढिपत्तारिया य। से किं तं इड्ढिपत्तारिया? इड्ढिपत्तारिया छव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–अरहंता चक्कवट्टी बलदेवा वासुदेवा चारणा विज्जाहरा। से त्तं इड्ढिपत्तारिया। से किं तं अणिड्ढिपत्तारिया? अणिड्ढिपत्तारिया नवविहा पन्नत्ता, तं जहा–खेत्तारिया जाति-आरिया कुलारिया कम्मारिया सिप्पारिया भासारिया नाणारिया दंसणारिया चरित्तारिया। से किं तं खेत्तारिया? खेत्तारिया अद्धछव्वीसतिविहा पन्नत्ता, तं जहा–
Sutra Meaning : [૧] તે મનુષ્યો કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે – સંમૂર્ચ્છિમ અને ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક. તે સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્યો કેટલા ભેદે છે ? ભગવન્‌ ! તે સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્યો ક્યાં સંમૂર્ચ્છે છે ? ગૌતમ ! પીસ્તાળીશ લાખ યોજન પ્રમાણ મનુષ્ય ક્ષેત્રમાં અઢી દ્વીપ અને સમુદ્રોમાં પંદર કર્મભૂમિમાં, ત્રીશ અકર્મભૂમિમાં તથા છપ્પન અંતર્દ્વીપોમાં ગર્ભજ મનુષ્યના જ – મળમાં, મૂત્રમાં, કફમાં, નાકના મેલમાં, વમનમાં, પિત્તમાં, પરુમાં, લોહીમાં, વીર્યમાં, શુક્રપુદ્‌ગલના પરિત્યાગમાં, જીવરહિત કલેવરમાં, સ્ત્રી – પુરુષના સંયોગમાં, નગરની ખાળમાં, સર્વે અશુચિ સ્થાનોમાં આ ચૌદ સ્થાનોમાં. ઉપજે છે. તેઓ અંગુલના અસંખ્યાત ભાગ પ્રમાણ અવગાહનાથી ઉત્પન્ન થાય છે. અસંજ્ઞી, મિથ્યાદૃષ્ટિ, અજ્ઞાની, સર્વ પર્યાપ્તિઓ વડે અપર્યાપ્તા, અંતર્મુહૂર્ત્ત માત્ર આયુવાળા હોય. ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્યો કેટલા ભેદે છે ? ત્રણ ભેદે – કર્મભૂમિક, અકર્મભૂમક, અંતર્દ્વીપજ. તે અંતર્દ્વીપજ મનુષ્યોકેટલા ભેદે છે ? અઠ્ઠાવીસ ભેદે છે – એકોરુક, આભાસિક, વૈષાણિક, નાંગોલિક, હયકર્ણ, ગજકર્ણ, ગોકર્ણ, શષ્કુલિકર્ણ, આદર્શ મુખ, મેંઢમુખ, અયોમુખ, ગોમુખ, અશ્વમુખ, હસ્તિમુખ, સિંહમુખ, વ્યાઘ્રમુખ, અશ્વકર્ણ, હરિકર્ણ, અકર્ણ, કર્ણપ્રાવરણ, ઉલ્કામુખ, મેઘમુખ, વિદ્યુન્મુખ, વિદ્યુદ્દન્ત, ઘનદંત, લષ્ટદંત, ગૂઢદંત, શુદ્ધદંત. અકર્મભૂમક કેટલા ભેદે છે ? ત્રીશ ભેદે કહ્યા છે – પાંચ હૈમવત, પાંચ હિરણ્યવંત, પાંચ હરિવર્ષ, પાંચ રમ્યક્‌ વર્ષ, પાંચ દેવકુરુ, પાંચ ઉત્તરકુરુ વડે છે. તે અકર્મભૂમજ કહ્યા. [૨] કર્મભૂમક મનુષ્યો કેટલા ભેદે છે ? પંદર ભેદે કહ્યા છે – પાંચ ભરત, પાંચ ઐરવત, પાંચ મહાવિદેહ વડે. તેઓ સંક્ષેપથી બે ભેદે છે – આર્યો અને મ્લેચ્છો. મ્લેચ્છો કેટલા ભેદે છે? અનેક ભેદે છે – શક, યવન, ચિલાત, શબર, બર્બર, મુરુંડોડ, ભડગ, નિણ્ણગ, પકણીય, કુલક્ષ, ગોંડ, સિંહલ, પારસ, ગોધ, કોંચ, અંબડ, ઇદમિલ, ચિલ્લલ, પુલિંદ, હારોસ, દોવ, વોક્કાણ, ગંધાહારગ, પહલિય, અજ્ઝલ, રોમપાસ, પઉસ, મલયાય, બંધુયાય, સૂયલિ, કોંકણગ, મેય, પલ્હવ, માલવ, મગ્ગર, આભાસિય, ણક્ક, ચીણ, લ્હસિય, ખસ, ઘાસિય, નહર, મોંઢ, ડોંબિલગ, લઓસ, પઓસ, કક્કેય, અકખાગ, હૂણ, રોમગ, ભરુ, ભરુય, ચિલાત આદિ. [૩] તે આર્યો કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે છે – ઋદ્ધિપ્રાપ્ત, અનૃદ્ધિપ્રાપ્ત. ઋદ્ધિપ્રાપ્ત આર્યો કેટલા ભેદે છે ? છ ભેદે કહ્યા – અરિહંત, ચક્રવર્તી, બલદેવ, વાસુદેવ, ચારણમુનિ, વિદ્યાધર. અનૃદ્ધિ પ્રાપ્ત આર્યો કેટલા ભેદે છે ? નવ ભેદે – ક્ષેત્રાર્ય, જાતિઆર્ય, કુલાર્ય, કર્માર્ય, શિલ્પાર્ય, ભાષાર્ય, જ્ઞાનાર્ય, દર્શનાર્ય, ચારિત્રાર્ય. ક્ષેત્રાર્યો કેટલા ભેદ છે ? સાડા પચીશ ભેદે કહ્યા છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam manussa? Manussa duviha pannatta, tam jaha–samuchchhimamanussa ya gabbhavakkamtiyamanussa ya. Se kim tam sammuchchhimamanussa? Sammuchchhimamanussa egagara pannatta. Kahi nam bhamte! Sammuchchhimamanussa sammuchchhamti? Goyama! Amtomanussakhette panatalisae joyanasayasahassesu addhaijjesu diva-samuddesu pannarasasu kammabhumisu tisae akammabhumisu chhappannae amtaradivaesu gabbhavakkamtiyamanussanam cheva uchcharesu va pasavanesu va khelesu va simghanesu va vamtesu va pittesu va puesu va soniesu va sukkesu va sukkapoggalaparisadesu va vigatajiva-kalevaresu va thipurisasamjoesu va gamaniddhamanesu va? Nagaraniddhamanesu va savvesu cheva asuiesu thanesu, ettha nam sammuchchhimamanussa sammuchchhamti. Amgulassa asamkhejjaibhagamettie ogahanae asanni michchhadditthi annani savvahim pajjattihim apajjattaga amtomuhuttauya cheva kalam karemti. Se ttam sammuchchhimamanussa. Se kim tam gabbhavakkamtiyamanussa? Gabbhavakkamtiyamanussa tiviha pannatta, tam jaha–kammabhumaga akammabhumaga amtaradivaga. Se kim tam amtaradivaya? Amtaradivaya atthavisativiha pannatta, tam jaha–egoruya abhasiya vesaniya namgoli hayakanna gayakanna gokanna sakkulikanna ayamsamuha memdhamuha ayomuha gomuha asamuha hatthimuha sihamuha vagghamuha asakanna sihakanna akanna kannapaurana ukkamuha mehamuha vijjumuha vijjudamta ghanadamta latthadamta gudhadamta suddhadamta. Se ttam amtaradivaga. Se kim tam akammabhumaga? Akammabhumaga tisativiha pannatta, tam jaha–pamchahim hemavaehim, pamchahim hirannavaehim, pamchahim harivasehim, pamchahim rammagavasehim, pamchahim devakuruhim, pamchahim uttarakuruhim. Se ttam akammabhumaga. Se kim tam kammabhumaga? Kammabhumaga pannarasaviha pannatta, tam jaha–pamchahim bharahehim, pamchahim eravatehim, pamchahim mahavidehehim. Te samasato duviha pannatta, tam jaha–ariya ya milakkhu ya. Se kim tam milakkhu? Milakkhu anegaviha pannatta, tam jaha–saga javana chilava sabara babbara kaya murumda udda bhadaga ninnaga pakkaniya kulakkha goda simhala parasa godha komcha damila chillala pulimda harosa domva vokkana gamdhaharaga bahaliya ajjala roma pasa pausa malaya ya chumchuya ya suyali komkanaga meya palhava malava maggara abhasiya nakka china lhasiya khasa khasiya neddara momdha domvilaga lausa bausa kekkaya arabaga huna rosaga bharu maruya chilayavisayavasi ya evamadi. Se ttam milakkhu. Se kim tam ariya? Ariya duviha pannatta, tam jaha–iddhipattariya ya aniddhipattariya ya. Se kim tam iddhipattariya? Iddhipattariya chhavviha pannatta, tam jaha–arahamta chakkavatti baladeva vasudeva charana vijjahara. Se ttam iddhipattariya. Se kim tam aniddhipattariya? Aniddhipattariya navaviha pannatta, tam jaha–khettariya jati-ariya kulariya kammariya sippariya bhasariya nanariya damsanariya charittariya. Se kim tam khettariya? Khettariya addhachhavvisativiha pannatta, tam jaha–
Sutra Meaning Transliteration : [1] te manushyo ketala bhede chhe\? Be bhede – sammurchchhima ane garbhavyutkramtika. Te sammurchchhima manushyo ketala bhede chhe\? Bhagavan ! Te sammurchchhima manushyo kyam sammurchchhe chhe\? Gautama ! Pistalisha lakha yojana pramana manushya kshetramam adhi dvipa ane samudromam pamdara karmabhumimam, trisha akarmabhumimam tatha chhappana amtardvipomam garbhaja manushyana ja – malamam, mutramam, kaphamam, nakana melamam, vamanamam, pittamam, parumam, lohimam, viryamam, shukrapudgalana parityagamam, jivarahita kalevaramam, stri – purushana samyogamam, nagarani khalamam, sarve ashuchi sthanomam a chauda sthanomam. Upaje chhe. Teo amgulana asamkhyata bhaga pramana avagahanathi utpanna thaya chhe. Asamjnyi, mithyadrishti, ajnyani, sarva paryaptio vade aparyapta, amtarmuhurtta matra ayuvala hoya. Garbhavyutkramtika manushyo ketala bhede chhe\? Trana bhede – karmabhumika, akarmabhumaka, amtardvipaja. Te amtardvipaja manushyoketala bhede chhe\? Aththavisa bhede chhe – ekoruka, abhasika, vaishanika, namgolika, hayakarna, gajakarna, gokarna, shashkulikarna, adarsha mukha, memdhamukha, ayomukha, gomukha, ashvamukha, hastimukha, simhamukha, vyaghramukha, ashvakarna, harikarna, akarna, karnapravarana, ulkamukha, meghamukha, vidyunmukha, vidyuddanta, ghanadamta, lashtadamta, gudhadamta, shuddhadamta. Akarmabhumaka ketala bhede chhe\? Trisha bhede kahya chhe – pamcha haimavata, pamcha hiranyavamta, pamcha harivarsha, pamcha ramyak varsha, pamcha devakuru, pamcha uttarakuru vade chhe. Te akarmabhumaja kahya. [2] karmabhumaka manushyo ketala bhede chhe\? Pamdara bhede kahya chhe – pamcha bharata, pamcha airavata, pamcha mahavideha vade. Teo samkshepathi be bhede chhe – aryo ane mlechchho. Mlechchho ketala bhede chhe? Aneka bhede chhe – shaka, yavana, chilata, shabara, barbara, murumdoda, bhadaga, ninnaga, pakaniya, kulaksha, gomda, simhala, parasa, godha, komcha, ambada, idamila, chillala, pulimda, harosa, dova, vokkana, gamdhaharaga, pahaliya, ajjhala, romapasa, pausa, malayaya, bamdhuyaya, suyali, komkanaga, meya, palhava, malava, maggara, abhasiya, nakka, china, lhasiya, khasa, ghasiya, nahara, momdha, dombilaga, laosa, paosa, kakkeya, akakhaga, huna, romaga, bharu, bharuya, chilata adi. [3] te aryo ketala bhede chhe\? Be bhede chhe – riddhiprapta, anriddhiprapta. Riddhiprapta aryo ketala bhede chhe\? Chha bhede kahya – arihamta, chakravarti, baladeva, vasudeva, charanamuni, vidyadhara. Anriddhi prapta aryo ketala bhede chhe\? Nava bhede – kshetrarya, jatiarya, kularya, karmarya, shilparya, bhasharya, jnyanarya, darshanarya, charitrarya. Kshetraryo ketala bheda chhe\? Sada pachisha bhede kahya chhe.