Sutra Navigation: Pragnapana ( પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1106462
Scripture Name( English ): Pragnapana Translated Scripture Name : પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

पद-२ स्थान

 Translated Chapter :

પદ-૨ સ્થાન
Section : Translated Section :
Sutra Number : 162 Category : Upang-04
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं परिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया? परिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया दुविहा पन्नत्ता, तं जहा– उरपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया य भुयपरिसप्पथलयरपंचेंदिय-तिरिक्खजोणिया य। से किं तं उरपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया? उरपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्ख-जोणिया चउव्विहा पन्नत्ता, तं जहा–अही अयगरा आसालिया महोरगा। से किं तं अही? अही दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–दव्वीकरा य मउलिणो य। से किं तं दव्वीकरा? दव्वीकरा अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–आसीविसा दिट्ठीविसा उग्गविसा भोगविसा तयाविसा लालाविसा उस्सासविसा निस्सासविसा कण्हसप्पा सेदसप्पा काओदरा दब्भपुप्फा कोलाहा मेलिमिंदा। जे यावन्ने तहप्पगारा। से त्तं दव्वीकरा। से किं तं मउलिणो? मउलिणो अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–दिव्वा गोनसा कसाहिया वइउला चित्तलिणो मंडलिणो मालिणो अही अहिसलागा पडागा। जे यावन्ने तहप्पगारा। से त्तं मउलिणो। से त्तं अही। से किं तं अयगरा? अयगरा एगागारा पन्नत्ता, से त्तं अयगरा। से किं तं आसालिया? आसालिया एगागारा पन्नत्ता। कहि णं भंते! आसालिया सम्मुच्छति? गोयमा! अंतोमनुस्सखित्ते अड्ढाइज्जेसु दीवेसु, निव्वाघाएणं पन्नरससु कम्मभूमीसु, वाघातं पडुच्च पंचसु महाविदेहेसु, चक्कवट्टिखंधावारेसु वासुदेवखंधावारेसु बलदेवखंधावारेसु मंडलियखंधावारेसु महामंडलियखंधावारेसु गामनिवेसेसु नगरनिवेसेसु निगमणिवेसेसु खेडनिवेसेसु कब्बडनिवेसेसु मडंबनिवेसेसु दोणमुहनिवेसेसु पट्टण-निवेसेसु आगरनिवेसेसु आसमनिवेसेसु संबाहनिवेसेसु रायहाणीनिवेसेसु एतेसि णं चेव विनासेसु एत्थ णं आसालिया सम्मुच्छंति, जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागमेत्तीए ओगाहणाए उक्कोसेणं बारसजोयणाइं, तयनुरूवं च णं विक्खंभबाहल्लेणं भूमिं दालित्ताणं समुट्ठेति अस्सण्णी मिच्छद्दिट्ठी अन्नाणी अंतोमुहुत्तद्धाउयाचेव कालं करेइ। से त्तं आसालिया। से किं तं महोरगा? महोरगा अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–अत्थेगइया अंगुलं पि अंगुलपुहत्तिया वि वियत्थिं पि वियत्थिपुहत्तिया वि रयणिं पि रयणिपुहत्तिया वि कुच्छिं पि कुच्छिपुहत्तिया वि धणुं पि धणुपुहत्तिया वि गाउयं पि गाउयपुहत्तिया वि जोयणं पि जोयणपुहत्तिया वि जोयणसतं पि जोयणसतपुहत्तिया वि जोयणसहस्सं पि। ते णं थले जाता जले वि चरंति थले वि चरंति। ते नत्थि इहं, बाहिरएसु दीव-समुद्दएसु हवंति। जे यावन्ने तहप्पगारा। से त्तं महोरगा। ते समासतो दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–सम्मुच्छिमा य गब्भवक्कंतिया य। तत्थ णं जेते सम्मुच्छिमा ते सव्वे नपुंसगा। तत्थ णं जेते गब्भवक्कंतिया ते णं तिविहा पन्नत्ता, तं जहा–इत्थी पुरिसा नपुंसगा। एएसि णं एवमाइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं उरपरिसप्पाणं दस जाइकुलकोडीजोणिप्पमुह-सतसहस्सा हवंतीति मक्खातं। से त्तं उरपरिसप्पा। से किं तं भुयपरिसप्पा? भुयपरिसप्पा अनेगविहा पन्नत्ता, तं जहा–नउला गोहा सेहा सरडा सल्ला सरंडा सारा घरोइला विस्संभरा मूसा मंगुसा पयलाइया छीरविरालिया जाहा चउप्पाइया। जे यावऽन्ने तहप्पगारा। ते समासतो दुविहा पन्नत्ता, तं जहा–सम्मुच्छिमा य गब्भवक्कंतिया य। तत्थ णं जेते सम्मुच्छिमा ते सव्वे नपुंसगा। तत्थ णं जेते गब्भवक्कंतिया ते णं तिविहा पन्नत्ता, तं जहा–इत्थी पुरिसा नपुंसगा। एतेसि णं एवमाइयाणं पज्जत्तापज्जत्ताणं भुयपरिसप्पाणं नव जाइकुलकोडि-जोणीपमुहसयसहस्सा हवंतीति मक्खायं। से त्तं भुयपरिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया। से त्तं परिसप्पथलयरपंचेंदियतिरिक्खजोणिया।
Sutra Meaning : પરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક કેટલા ભેદે છે ? તે બે ભેદે કહેલ છે – ઉરપરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક, ભુજપરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક. તે ઉરપરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક કેટલા ભેદે છે ? તે ચાર ભેદે છે – અહી, અજગર, આસાલિક, મહોરગ. તે અહીં કેટલા ભેદે છે ? બે ભેદે છે – દર્વીકર, મુકુલી. તે દર્વીકર કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે છે – આશીવિષ, દૃષ્ટિવિષ, ઉગ્રવિષ, ભોગવિષ, ત્વચાવિષ, લાલાવિષ, ઉચ્છ્‌વાસવિષ, નિઃશ્વાસવિષ, કૃષ્ણસર્પ, શ્વેતસર્પ, કાકોદર, દગ્ધપુષ્પ, કોલાહ, મેલિમિંદ્ર, શેષેન્દ્ર અને જે આવા પ્રકારના અન્ય હોય તે બધા. એમ દર્વીકર કહ્યા. મુકુલી અહીં કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે – દિવ્વાગ, ગોણસ, કસાહીય, વઈઉલ, ચિત્તલી, મંડલી, માલી, અહી, અહીસલાગ, વાસપતાકા અને આવા પ્રકારના બીજા જે હોય તે બધા. એમ મુકુલી કહ્યા, અહી કહ્યા. અજગરો કેટલા ભેદે છે ? એક પ્રકારે, એમ અજગર કહ્યા. આસાલિકા કેટલા ભેદે છે ? ભગવન્‌ ! આસાલિકા ક્યાં સંમૂર્ચ્છિમરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે ? ગૌતમ ! મનુષ્યક્ષેત્ર – અઢી દ્વીપમાં, નિર્વ્યાઘાતથી પંદર કર્મભૂમિમાં અને વ્યાઘાતથી પાંચ મહાવિદેહમાં, ચક્રવર્તીની છાવણીમાં, એ રીતે વાસુદેવ – બલદેવ – માંડલિક – મહામાંડલિકની છાવણીમાં, ગામ – નગર – ખેડ – કર્બટ – મડંબ – દ્રોણમુખ – પટ્ટન – આકર – આશ્રમ – સંબાધ – રાજધાનીના સ્થળોમાં તેઓના વિનાશ થવાનો હોય ત્યારે અહીં આસાલિકો સંમૂર્ચ્છિમરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે. તે જઘન્ય અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ માત્ર અને ઉત્કૃષ્ટ બાર યોજન પ્રમાણ શરીરાવગાહનાથી અને તેને યોગ્ય વિસ્તાર અને જાડાઈ વડે ભૂમિને વિદારીને ઉત્પન્ન થાય છે. તે આસાલિકો અસંજ્ઞી, મિથ્યાદૃષ્ટિ, અજ્ઞાની અંતર્મુહૂર્ત્ત આયુ પૂર્ણ કરી મરણ પામનારા છે. એમ આસાલિક કહ્યા. મહોરગો કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે – કેટલાક અંગુલ પ્રમાણ – અંગુલ પૃથક્ત્વ પ્રમાણ, વેંત – વેંતપૃથક્ત્વ, હસ્ત – હસ્તપૃથક્ત્વ, કુક્ષિ – કુક્ષિપૃથક્ત્વ, ધનુષ્‌ – ધનુષ્‌પૃથક્ત્વ, ગાઉ – ગાઉપૃથક્ત્વ, યોજન – યોજનપૃથક્ત્વ, યોજનશત – યોજનશત પૃથક્ત્વ, યોજનસહસ્ર – યોજનસહસ્ર પૃથક્ત્વ પ્રમાણ હોય. તે સ્થળે જન્મી, જળ કે સ્થળમાં ફરે છે, બહારના દ્વીપ – સમુદ્રોમાં હોય છે. તે સિવાય બીજા પણ તે પ્રકારના મહોરગો કહ્યા છે. મહોરગો કહ્યા. આ પરિસર્પ સ્થલચર સંક્ષેપથી બે ભેદે – સંમૂર્ચ્છિમ અને ગર્ભજ. તેમાં જે સંમૂર્ચ્છિમ છે, તે બધા નપુંસકો છે. જે ગર્ભજ છે તે ત્રણ ભેદે – સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. એવા પ્રકારના પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા એ ઉરપરિસર્પો દશ લાખ ક્રોડ જાતિકુળ યોનિપ્રમુખ હોય છે, તેમ કહેલ છે. તે આ ઉરપરિસર્પ કહ્યા. તે ભુજપરિસર્પો કેટલા ભેદે છે ? અનેક ભેદે છે – નકુલ, સેહા, કાકીડા, શલ્ય, સરંઠ, સારા, ખોર, ઘરોલી, વિશ્વંભર, મૂષક, મંગુસ, પ્રચલાયિત, ક્ષીરવિરાલીય, જોહા, ચતુષ્પાદિકા અને તેવા પ્રકારના બીજા પણ જે હોય તે. તે સંક્ષેપથી બે ભેદે કહ્યા – સંમૂર્ચ્છિમ, ગર્ભજ. તેમાં સંમૂર્ચ્છિમ બધા નપુંસક છે અને ગર્ભજ છે તે ત્રણ પ્રકારે છે – સ્ત્રી, પુરુષ, નપુંસક. એવા પ્રકારના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા એ ભુજ પરિસર્પોના નવ લાખ ક્રોડ જાતિકુલ યોનિ પ્રમુખ છે એમ કહ્યું છે. એ પ્રમાણે ભુજપરિસર્પ કહ્યા. એ પ્રમાણે પરિસર્પ સ્થલચર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકો કહ્યા.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam parisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya? Parisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya duviha pannatta, tam jaha– uraparisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya ya bhuyaparisappathalayarapamchemdiya-tirikkhajoniya ya. Se kim tam uraparisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya? Uraparisappathalayarapamchemdiyatirikkha-joniya chauvviha pannatta, tam jaha–ahi ayagara asaliya mahoraga. Se kim tam ahi? Ahi duviha pannatta, tam jaha–davvikara ya maulino ya. Se kim tam davvikara? Davvikara anegaviha pannatta, tam jaha–asivisa ditthivisa uggavisa bhogavisa tayavisa lalavisa ussasavisa nissasavisa kanhasappa sedasappa kaodara dabbhapuppha kolaha melimimda. Je yavanne tahappagara. Se ttam davvikara. Se kim tam maulino? Maulino anegaviha pannatta, tam jaha–divva gonasa kasahiya vaiula chittalino mamdalino malino ahi ahisalaga padaga. Je yavanne tahappagara. Se ttam maulino. Se ttam ahi. Se kim tam ayagara? Ayagara egagara pannatta, se ttam ayagara. Se kim tam asaliya? Asaliya egagara pannatta. Kahi nam bhamte! Asaliya sammuchchhati? Goyama! Amtomanussakhitte addhaijjesu divesu, nivvaghaenam pannarasasu kammabhumisu, vaghatam paduchcha pamchasu mahavidehesu, chakkavattikhamdhavaresu vasudevakhamdhavaresu baladevakhamdhavaresu mamdaliyakhamdhavaresu mahamamdaliyakhamdhavaresu gamanivesesu nagaranivesesu nigamanivesesu khedanivesesu kabbadanivesesu madambanivesesu donamuhanivesesu pattana-nivesesu agaranivesesu asamanivesesu sambahanivesesu rayahaninivesesu etesi nam cheva vinasesu ettha nam asaliya sammuchchhamti, jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagamettie ogahanae ukkosenam barasajoyanaim, tayanuruvam cha nam vikkhambhabahallenam bhumim dalittanam samuttheti assanni michchhadditthi annani amtomuhuttaddhauyacheva kalam karei. Se ttam asaliya. Se kim tam mahoraga? Mahoraga anegaviha pannatta, tam jaha–atthegaiya amgulam pi amgulapuhattiya vi viyatthim pi viyatthipuhattiya vi rayanim pi rayanipuhattiya vi kuchchhim pi kuchchhipuhattiya vi dhanum pi dhanupuhattiya vi gauyam pi gauyapuhattiya vi joyanam pi joyanapuhattiya vi joyanasatam pi joyanasatapuhattiya vi joyanasahassam pi. Te nam thale jata jale vi charamti thale vi charamti. Te natthi iham, bahiraesu diva-samuddaesu havamti. Je yavanne tahappagara. Se ttam mahoraga. Te samasato duviha pannatta, tam jaha–sammuchchhima ya gabbhavakkamtiya ya. Tattha nam jete sammuchchhima te savve napumsaga. Tattha nam jete gabbhavakkamtiya te nam tiviha pannatta, tam jaha–itthi purisa napumsaga. Eesi nam evamaiyanam pajjattapajjattanam uraparisappanam dasa jaikulakodijonippamuha-satasahassa havamtiti makkhatam. Se ttam uraparisappa. Se kim tam bhuyaparisappa? Bhuyaparisappa anegaviha pannatta, tam jaha–naula goha seha sarada salla saramda sara gharoila vissambhara musa mamgusa payalaiya chhiraviraliya jaha chauppaiya. Je yavanne tahappagara. Te samasato duviha pannatta, tam jaha–sammuchchhima ya gabbhavakkamtiya ya. Tattha nam jete sammuchchhima te savve napumsaga. Tattha nam jete gabbhavakkamtiya te nam tiviha pannatta, tam jaha–itthi purisa napumsaga. Etesi nam evamaiyanam pajjattapajjattanam bhuyaparisappanam nava jaikulakodi-jonipamuhasayasahassa havamtiti makkhayam. Se ttam bhuyaparisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya. Se ttam parisappathalayarapamchemdiyatirikkhajoniya.
Sutra Meaning Transliteration : Parisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonika ketala bhede chhe\? Te be bhede kahela chhe – uraparisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonika, bhujaparisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonika. Te uraparisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayonika ketala bhede chhe\? Te chara bhede chhe – ahi, ajagara, asalika, mahoraga. Te ahim ketala bhede chhe\? Be bhede chhe – darvikara, mukuli. Te darvikara ketala bhede chhe\? Aneka bhede chhe – ashivisha, drishtivisha, ugravisha, bhogavisha, tvachavisha, lalavisha, uchchhvasavisha, nihshvasavisha, krishnasarpa, shvetasarpa, kakodara, dagdhapushpa, kolaha, melimimdra, sheshendra ane je ava prakarana anya hoya te badha. Ema darvikara kahya. Mukuli ahim ketala bhede chhe\? Aneka bhede – divvaga, gonasa, kasahiya, vaiula, chittali, mamdali, mali, ahi, ahisalaga, vasapataka ane ava prakarana bija je hoya te badha. Ema mukuli kahya, ahi kahya. Ajagaro ketala bhede chhe\? Eka prakare, ema ajagara kahya. Asalika ketala bhede chhe\? Bhagavan ! Asalika kyam sammurchchhimarupe utpanna thaya chhe\? Gautama ! Manushyakshetra – adhi dvipamam, nirvyaghatathi pamdara karmabhumimam ane vyaghatathi pamcha mahavidehamam, chakravartini chhavanimam, e rite vasudeva – baladeva – mamdalika – mahamamdalikani chhavanimam, gama – nagara – kheda – karbata – madamba – dronamukha – pattana – akara – ashrama – sambadha – rajadhanina sthalomam teona vinasha thavano hoya tyare ahim asaliko sammurchchhimarupe utpanna thaya chhe. Te jaghanya amgulana asamkhyatama bhaga matra ane utkrishta bara yojana pramana shariravagahanathi ane tene yogya vistara ane jadai vade bhumine vidarine utpanna thaya chhe. Te asaliko asamjnyi, mithyadrishti, ajnyani amtarmuhurtta ayu purna kari marana pamanara chhe. Ema asalika kahya. Mahorago ketala bhede chhe\? Aneka bhede – ketalaka amgula pramana – amgula prithaktva pramana, vemta – vemtaprithaktva, hasta – hastaprithaktva, kukshi – kukshiprithaktva, dhanush – dhanushprithaktva, gau – gauprithaktva, yojana – yojanaprithaktva, yojanashata – yojanashata prithaktva, yojanasahasra – yojanasahasra prithaktva pramana hoya. Te sthale janmi, jala ke sthalamam phare chhe, baharana dvipa – samudromam hoya chhe. Te sivaya bija pana te prakarana mahorago kahya chhe. Mahorago kahya. A parisarpa sthalachara samkshepathi be bhede – sammurchchhima ane garbhaja. Temam je sammurchchhima chhe, te badha napumsako chhe. Je garbhaja chhe te trana bhede – stri, purusha, napumsaka. Eva prakarana paryapta, aparyapta e uraparisarpo dasha lakha kroda jatikula yonipramukha hoya chhe, tema kahela chhe. Te a uraparisarpa kahya. Te bhujaparisarpo ketala bhede chhe\? Aneka bhede chhe – nakula, seha, kakida, shalya, saramtha, sara, khora, gharoli, vishvambhara, mushaka, mamgusa, prachalayita, kshiraviraliya, joha, chatushpadika ane teva prakarana bija pana je hoya te. Te samkshepathi be bhede kahya – sammurchchhima, garbhaja. Temam sammurchchhima badha napumsaka chhe ane garbhaja chhe te trana prakare chhe – stri, purusha, napumsaka. Eva prakarana paryapta ane aparyapta e bhuja parisarpona nava lakha kroda jatikula yoni pramukha chhe ema kahyum chhe. E pramane bhujaparisarpa kahya. E pramane parisarpa sthalachara pamchendriya tiryamchayoniko kahya.