Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1104280
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-२०

 Translated Chapter :

શતક-૨૦
Section : उद्देशक-१ बेईन्द्रिय Translated Section : ઉદ્દેશક-૧ બેઈન્દ્રિય
Sutra Number : 780 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] रायगिहे जाव एवं वयासी–सिय भंते! जाव चत्तारि पंच बेंदिया एगयओ साहरणसरीर बंधंति, बंधित्ता तओ पच्छा आहारेंति वा परिणामेंति वा सरीरं वा बंधंति? नो इणट्ठे समट्ठे। बेंदिया णं पत्तेयाहारा पत्तेयपरिणामा पत्तेयसरीरं बंधंति, बंधित्ता तओ पच्छा आहारेंति वा परिणामेंति वा सरीरं वा बंधंति। तेसि णं भंते! जीवाणं कति लेस्साओ पन्नत्ताओ? गोयमा! तओ लेस्साओ पन्नत्ताओ, तं जहा–कण्हलेस्सा, नीललेस्सा, काउलेस्सा। एवं जहा एगूण-वीसतिमे सए तेउक्काइयाणं जाव उव्वट्टंति, नवरं–सम्मदिट्ठी वि मिच्छदिट्ठी वि, नो सम्मामिच्छदिट्ठी, दो नाणा दो अन्नाणा नियमं, नो मणजोगी, वइजोगी वि कायजोगी वि, आहारो नियमं छद्दिसि। तेसि णं भंते! जीवाणं एवं सण्णाति वा पण्णाति वा मणेति वा वईति वा–अम्हे णं इट्ठानिट्ठे रसे, इट्ठानिट्ठे फासे पडिसंवेदेमो? नो इणट्ठे समट्ठे, पडिसंवेदेति पुण ते। ठिती जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं बारस संवच्छराइं, सेसं तं चेव। एवं तेइंदिया वि, एवं चउरिंदिया वि, नाणत्तं इंदिएसु ठितीए य, सेसं तं चेव, ठिती जहा पन्नवणाए। सिय भंते! जाव चत्तारि पंच पंचिंदिया एगयओ साहरणसरीरं बंधंति? एवं जहा बेंदियाणं, नवरं–छल्लेसा, दिट्ठी तिविहा वि, चत्तारि नाणा तिन्नि अन्नाणा भयणाए, तिविहो जोगो। तेसि णं भंते! जीवाणं एवं सण्णाति वा पण्णाति वा मणेति वा वईति वा–अम्हे णं आहार-माहारेमो? गोयमा! अत्थेगतियाणं एवं सण्णाति वा पण्णाति वा मणेति वा वईति वा–अम्हे णं आहारमाहारेमो। अत्थेगतियाणं नो एवं सण्णाति वा जाव वईति वा–अम्हे णं आहारमाहारेमो, आहारेंति पुण ते। तेसि णं भंते! जीवाणं एवं सण्णाति वा जाव वईति वा–अम्हे णं इट्ठानिट्ठे सद्दे, इट्ठानिट्ठे रूवे, इट्ठानिट्ठे गंधे, इट्ठानिट्ठे रसे, इट्ठानिट्ठे फासे पडिसंवेदेमो? गोयमा! अत्थेगतियाणं एवं सण्णाति वा जाव वईति वा–अम्हे णं इट्ठानिट्ठे सद्दे जाव इट्ठानिट्ठे फासे पडिसंवेदेमो। अत्थेगति-याणं नो एवं सण्णाति वा जाव वईति वा–अम्हे णं इट्ठानिट्ठे सद्दे जाव इट्ठानिट्ठे फासे पडिसंवेदेमो, पडिसंवेदेति पुण ते। ते णं भंते! जीवा किं पाणाइवाए उवक्खाइज्जंति–पुच्छा। गोयमा! अत्थेगतिया पाणातिवाए वि उवक्खाइज्जंति जाव मिच्छादंसणसल्ले वि उव-क्खाइज्जंति अत्थेगतिया नो पाणाइवाए उवक्खाइज्जंति, नो मुसावाए जाव नो मिच्छादंसणसल्ले उवक्खाइज्जंति। जेसिं पि णं जीवाणं ते जीवा एवमाहिज्जंति तेसिं पि णं जीवाणं अत्थेगतियाणं विण्णाए नाणत्ते। अत्थेगतियाणं नो विण्णाए नाणत्ते। उववाओ सव्वओ जाव सव्वट्ठसिद्धाओ। ठिती जहण्णेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं। छस्समुग्घाया केवलिवज्जा, उव्वट्टणा सव्वत्थ गच्छंति जाव सव्वट्ठसिद्धं ति, सेसं जहा बेंदियाणं। एएसि णं भंते! बेइंदियाणं जाव पंचिंदियाणं य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा? बहुया वा? तुल्ला वा? विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा पंचिंदिया, चउरिंदिया विसेसाहिया, तेइंदिया विसेसाहिया, बेइंदिया विसेसाहिया। सेवं भंते! सेवं भंते! त्ति जाव विहरइ।
Sutra Meaning : રાજગૃહ નગરમાં યાવત્‌ ગૌતમસ્વામીએ આમ કહ્યું – ભગવન્‌ ! કદાચ યાવત્‌ ચાર, પાંચ બેઇન્દ્રિયો મળીને એક સાધારણ શરીર બાંધે ? સાધારણ શરીર બાંધીને પછી આહાર કરે છે ? કે આહાર પરિણમાવે છે, પછી શરીરને બાંધે છે ? ગૌતમ ! તે અર્થ સમર્થ નથી, કેમ કે બેઇન્દ્રિય પૃથક્‌ – પૃથક્‌ આહારી, પૃથક્‌ – પૃથક્‌ પરિણમન કરનાર, પૃથક્‌ શરીર બાંધે છે, પછી આહાર કરે છે, પછી તેને પરિણમાવે છે. પછી શરીરને પુષ્ટ કરે છે. ભગવન્‌ ! બેઇન્દ્રિય જીવોને કેટલી લેશ્યાઓ છે ? ગૌતમ ! ત્રણ. તે આ – કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત લેશ્યા. એ પ્રમાણે જેમ શતક – ૧૯મા તેઉકાયના વિષયમાં કહ્યું તેમ અહી યાવત્‌ ઉદ્વર્તે છે, સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે – બેઇન્દ્રિય જીવો સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ પણ છે, મિથ્યાદૃષ્ટિ પણ છે. પણ સમ્યગ્‌ મિથ્યાદૃષ્ટિ નથી હોતા. બે જ્ઞાન – બે અજ્ઞાન નિયમા છે. મનોયોગી નથી, વચનયોગી અને કાયયોગી છે. આહાર, નિયમા છ દિશાથી લે. ભગવન્‌ ! તે જીવોને શું એવી સંજ્ઞા, પ્રજ્ઞા, મન કે વચન હોય છે કે – અમે ઇષ્ટાનિષ્ટ રસ અને સ્પર્શ અનુભવીએ છીએ ? તે અર્થ સમર્થ નથી, પણ તેઓ અનુભવ કરે જ છે. સ્થિતિ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી બાર વર્ષ છે. બાકી પૂર્વવત્‌. એ પ્રમાણે તેઇન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિયમાં પણ જાણવુ. માત્ર ઇન્દ્રિય, સ્થિતિમાં ભેદ છે. સ્થિતિ પન્નવણા સૂત્રના પદ – ૪ મુજબ જાણવી. ભગવન્‌ ! કદાચિત યાવત્‌ ચાર – પાંચ પંચેન્દ્રિયો મળીને એક સાધારણ શરીર બાંધે ? પૂર્વવત્‌. બેઇન્દ્રિય જીવો સમાન જાણવુ. વિશેષ એ કે – લેશ્યા – ૬, દૃષ્ટિ – ૩, ચાર જ્ઞાન – ત્રણ અજ્ઞાન ભજનાથી, યોગ ત્રણ છે. ભગવન્‌ ! તે પંચેન્દ્રિય જીવોને એવી સંજ્ઞા કે પ્રજ્ઞા કે યાવત્‌ વચન હોય છે કે – ‘‘અમે આહાર કરીએ છીએ ?’’ ગૌતમ ! કેટલાકને એવી સંજ્ઞા કે પ્રજ્ઞા કે મન કે વચન હોય છે કે – ‘‘અમે આહાર કરીએ છીએ’’ કેટલાકને એવી સંજ્ઞા યાવત્‌ વચન હોતું નથી કે – ‘‘અમે આહાર કરીએ છીએ.’’ જો કે તેઓ આહાર તો કરે જ છે. ભગવન્‌ ! તે પંચેન્દ્રિય જીવોને એવી સંજ્ઞા યાવત્‌ વચન હોય કે – ‘‘અમે ઇષ્ટાનિષ્ટ એવા – શબ્દ, રૂપ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ અનુભવીએ છીએ ? ગૌતમ ! કેટલાકને એવી સંજ્ઞા યાવત્‌ વચન હોય છે કે – અમે ઇષ્ટાનિષ્ટ શબ્દ યાવત્‌ સ્પર્શ અનુભવીએ છીએ. કેટલાકને એવી સંજ્ઞા યાવત્‌ વચન હોતા નથી કે અમે ઇષ્ટાનિષ્ટ શબ્દ યાવત્‌ સ્પર્શ અનુભવીએ છીએ, પણ અનુભવે છે. ભગવન્‌ ! તે પંચેન્દ્રિયો જીવો શું પ્રાણાતિપાત યાવત્‌ મિથ્યાદર્શન શલ્યમાં રહેલા હોય છે ? ગૌતમ ! કેટલાક પ્રાણાતિપાત યાવત્‌ મિથ્યાદર્શન શલ્યમાં રહેલા હોય છે. કેટલાક પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ યાવત્‌ મિથ્યાદર્શન શલ્યમાં રહેલા હોતા નથી. જે જીવો પ્રત્યે, તે જીવો આવો વ્યવહાર કરે છે, તે જીવોમાં કેટલાકને એવું વિજ્ઞાન – જ્ઞાન હોય છે અને કેટલાકને એવું વિજ્ઞાન – જ્ઞાન હોતા નથી. કે અમે માર્યા જઇશું કે આ અમને મારી નાંખશે.. આ જીવોનો ઉત્પાદ યાવત્‌ સર્વાર્થસિદ્ધ છે, સ્થિતિ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩ – સાગરોપમ, કેવલી સિવાયના છ સમુદ્‌ઘાતો, ઉદ્વર્તના – તે બધા યાવત્‌ સર્વાર્થસિદ્ધ સુધી જઈ શકે છે. બાકી બેઇન્દ્રિયવત્‌ બધુ જાણવુ. ભગવન્‌ ! આ બેઇન્દ્રિય યાવત્‌ પંચેન્દ્રિયમાં કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સૌથી ઓછા પંચેન્દ્રિય છે, ચતુરિન્દ્રિય તેથી વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સૌથી ઓછા પંચેન્દ્રિય છે, ચતુરિન્દ્રિય તેથી વિશેષાધિક છે, તેઇન્દ્રિય વિશેષાધિક, બેઇન્દ્રિય વિશેષાધિક છે. ભગવન્‌ ! તે એમ જ છે, એમ જ છે, યાવત્‌ વિચરે છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] rayagihe java evam vayasi–siya bhamte! Java chattari pamcha bemdiya egayao saharanasarira bamdhamti, bamdhitta tao pachchha aharemti va parinamemti va sariram va bamdhamti? No inatthe samatthe. Bemdiya nam patteyahara patteyaparinama patteyasariram bamdhamti, bamdhitta tao pachchha aharemti va parinamemti va sariram va bamdhamti. Tesi nam bhamte! Jivanam kati lessao pannattao? Goyama! Tao lessao pannattao, tam jaha–kanhalessa, nilalessa, kaulessa. Evam jaha eguna-visatime sae teukkaiyanam java uvvattamti, navaram–sammaditthi vi michchhaditthi vi, no sammamichchhaditthi, do nana do annana niyamam, no manajogi, vaijogi vi kayajogi vi, aharo niyamam chhaddisi. Tesi nam bhamte! Jivanam evam sannati va pannati va maneti va vaiti va–amhe nam itthanitthe rase, itthanitthe phase padisamvedemo? No inatthe samatthe, padisamvedeti puna te. Thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam barasa samvachchharaim, sesam tam cheva. Evam teimdiya vi, evam chaurimdiya vi, nanattam imdiesu thitie ya, sesam tam cheva, thiti jaha pannavanae. Siya bhamte! Java chattari pamcha pamchimdiya egayao saharanasariram bamdhamti? Evam jaha bemdiyanam, navaram–chhallesa, ditthi tiviha vi, chattari nana tinni annana bhayanae, tiviho jogo. Tesi nam bhamte! Jivanam evam sannati va pannati va maneti va vaiti va–amhe nam ahara-maharemo? Goyama! Atthegatiyanam evam sannati va pannati va maneti va vaiti va–amhe nam aharamaharemo. Atthegatiyanam no evam sannati va java vaiti va–amhe nam aharamaharemo, aharemti puna te. Tesi nam bhamte! Jivanam evam sannati va java vaiti va–amhe nam itthanitthe sadde, itthanitthe ruve, itthanitthe gamdhe, itthanitthe rase, itthanitthe phase padisamvedemo? Goyama! Atthegatiyanam evam sannati va java vaiti va–amhe nam itthanitthe sadde java itthanitthe phase padisamvedemo. Atthegati-yanam no evam sannati va java vaiti va–amhe nam itthanitthe sadde java itthanitthe phase padisamvedemo, padisamvedeti puna te. Te nam bhamte! Jiva kim panaivae uvakkhaijjamti–puchchha. Goyama! Atthegatiya panativae vi uvakkhaijjamti java michchhadamsanasalle vi uva-kkhaijjamti atthegatiya no panaivae uvakkhaijjamti, no musavae java no michchhadamsanasalle uvakkhaijjamti. Jesim pi nam jivanam te jiva evamahijjamti tesim pi nam jivanam atthegatiyanam vinnae nanatte. Atthegatiyanam no vinnae nanatte. Uvavao savvao java savvatthasiddhao. Thiti jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam tettisam sagarovamaim. Chhassamugghaya kevalivajja, uvvattana savvattha gachchhamti java savvatthasiddham ti, sesam jaha bemdiyanam. Eesi nam bhamte! Beimdiyanam java pamchimdiyanam ya kayare kayarehimto appa va? Bahuya va? Tulla va? Visesahiya va? Goyama! Savvatthova pamchimdiya, chaurimdiya visesahiya, teimdiya visesahiya, beimdiya visesahiya. Sevam bhamte! Sevam bhamte! Tti java viharai.
Sutra Meaning Transliteration : Rajagriha nagaramam yavat gautamasvamie ama kahyum – bhagavan ! Kadacha yavat chara, pamcha beindriyo maline eka sadharana sharira bamdhe\? Sadharana sharira bamdhine pachhi ahara kare chhe\? Ke ahara parinamave chhe, pachhi sharirane bamdhe chhe\? Gautama ! Te artha samartha nathi, kema ke beindriya prithak – prithak ahari, prithak – prithak parinamana karanara, prithak sharira bamdhe chhe, pachhi ahara kare chhe, pachhi tene parinamave chhe. Pachhi sharirane pushta kare chhe. Bhagavan ! Beindriya jivone ketali leshyao chhe\? Gautama ! Trana. Te a – krishna, nila, kapota leshya. E pramane jema shataka – 19ma teukayana vishayamam kahyum tema ahi yavat udvarte chhe, sudhi kahevum. Vishesha e ke – beindriya jivo samyagdrishti pana chhe, mithyadrishti pana chhe. Pana samyag mithyadrishti nathi hota. Be jnyana – be ajnyana niyama chhe. Manoyogi nathi, vachanayogi ane kayayogi chhe. Ahara, niyama chha dishathi le. Bhagavan ! Te jivone shum evi samjnya, prajnya, mana ke vachana hoya chhe ke – ame ishtanishta rasa ane sparsha anubhavie chhie\? Te artha samartha nathi, pana teo anubhava kare ja chhe. Sthiti jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi bara varsha chhe. Baki purvavat. E pramane teindriya, chaturindriyamam pana janavu. Matra indriya, sthitimam bheda chhe. Sthiti pannavana sutrana pada – 4 mujaba janavi. Bhagavan ! Kadachita yavat chara – pamcha pamchendriyo maline eka sadharana sharira bamdhe\? Purvavat. Beindriya jivo samana janavu. Vishesha e ke – leshya – 6, drishti – 3, chara jnyana – trana ajnyana bhajanathi, yoga trana chhe. Bhagavan ! Te pamchendriya jivone evi samjnya ke prajnya ke yavat vachana hoya chhe ke – ‘‘ame ahara karie chhie\?’’ gautama ! Ketalakane evi samjnya ke prajnya ke mana ke vachana hoya chhe ke – ‘‘ame ahara karie chhie’’ ketalakane evi samjnya yavat vachana hotum nathi ke – ‘‘ame ahara karie chhie.’’ jo ke teo ahara to kare ja chhe. Bhagavan ! Te pamchendriya jivone evi samjnya yavat vachana hoya ke – ‘‘ame ishtanishta eva – shabda, rupa, gamdha, rasa, sparsha anubhavie chhie\? Gautama ! Ketalakane evi samjnya yavat vachana hoya chhe ke – ame ishtanishta shabda yavat sparsha anubhavie chhie. Ketalakane evi samjnya yavat vachana hota nathi ke ame ishtanishta shabda yavat sparsha anubhavie chhie, pana anubhave chhe. Bhagavan ! Te pamchendriyo jivo shum pranatipata yavat mithyadarshana shalyamam rahela hoya chhe\? Gautama ! Ketalaka pranatipata yavat mithyadarshana shalyamam rahela hoya chhe. Ketalaka pranatipata, mrishavada yavat mithyadarshana shalyamam rahela hota nathi. Je jivo pratye, te jivo avo vyavahara kare chhe, te jivomam ketalakane evum vijnyana – jnyana hoya chhe ane ketalakane evum vijnyana – jnyana hota nathi. Ke ame marya jaishum ke a amane mari namkhashe.. A jivono utpada yavat sarvarthasiddha chhe, sthiti jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi 33 – sagaropama, kevali sivayana chha samudghato, udvartana – te badha yavat sarvarthasiddha sudhi jai shake chhe. Baki beindriyavat badhu janavu. Bhagavan ! A beindriya yavat pamchendriyamam kona konathi alpa, bahu, tulya ke visheshadhika chhe\? Gautama ! Sauthi ochha pamchendriya chhe, chaturindriya tethi visheshadhika chhe\? Gautama ! Sauthi ochha pamchendriya chhe, chaturindriya tethi visheshadhika chhe, teindriya visheshadhika, beindriya visheshadhika chhe. Bhagavan ! Te ema ja chhe, ema ja chhe, yavat vichare chhe.