Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1104120
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-१४

 Translated Chapter :

શતક-૧૪
Section : उद्देशक-७ संसृष्ट Translated Section : ઉદ્દેશક-૭ સંસૃષ્ટ
Sutra Number : 620 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] कतिविहे णं भंते! तुल्लए पन्नत्ते? गोयमा! छव्विहे तुल्लए पन्नत्ते, तं जहा–दव्वतुल्लए, खेत्ततुल्लए, कालतुल्लए, भवतुल्लए, भावतुल्लए, संठाणतुल्लए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–दव्वतुल्लए-दव्वतुल्लए? गोयमा! परमाणुपोग्गले परमाणुपोग्गलस्स दव्वओ तुल्ले, परमाणुपोग्गले परमाणुपोग्गल-वइरित्तस्स दव्वओ नो तुल्ले। दुपएसिए खंधे दुपएसियस्स खंधस्स दव्वओ तुल्ले, दुपएसिए खंधे दुपएसियवइरित्तस्स खंधस्स दव्वओ नो तुल्ले। एवं जाव दसपएसिए। तुल्लसंखेज्जपएसिए खंधे तुल्लसंखेज्जपएसियस्स खंधस्स दव्वओ तुल्ले, तुल्लसंखेज्जपएसिए खंधे तुल्लसंखेज्जपएसिय- वइरित्तस्स खंधस्स दव्वओ नो तुल्ले, एवं तुल्लअसंखेज्जपएसिए वि, एवं तुल्लअनंतपएसिए वि। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ–दव्वतुल्लए-दव्वतुल्लए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–खेत्ततुल्लए-खेत्ततुल्लए? गोयमा! एगपएसोगाढे पोग्गले एगपएसोगाढस्स पोग्गलस्स खेत्तओ तुल्ले, एगपएसोगाढे पोग्गले एगपएसोगाढवइरित्तस्स पोग्गलस्स खेत्तओ नो तुल्ले, एवं जाव दसपएसोगाढे। तुल्लसंखेज्ज-पएसोगाढे पोग्गले तुल्लसंखेज्जपएसोगाढस्स पोग्गलस्स खेत्तओ तुल्ले, तुल्ल-संखेज्जपएसोगाढे पोग्गले तुल्लसंखेज्जपएसोगाढवइरित्तस्स पोग्गलस्स खेत्तओ नो तुल्ले, एवं तुल्लअसंखेज्ज-पएसोगाढे वि। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ–खेत्ततुल्लए-खेत्ततुल्लए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–कालतुल्लए-कालतुल्लए? गोयमा! एगसमयठितीए पोग्गले एगसमयठितीयस्स पोग्गलस्स कालओ तुल्ले, एकसमयठितीए पोग्गले एगसमयठितीयवइरित्तस्स पोग्गलस्स कालओ नो तुल्ले, एवं जाव दस-समयट्ठितीए, तुल्लसंखेज्जसमयट्ठितीए एवं चेव, एवं तुल्लअसंखेज्जसमयट्ठितीए वि। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ– कालतुल्लए-कालतुल्लए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ– भवतुल्लए-भवतुल्लए? गोयमा! नेरइए नेरइयस्स भवट्ठयाए तुल्ले, नेरइयवइरित्तस्स भवट्ठयाए नो तुल्ले, तिरिक्खजोणिए एवं चेव, एवं मनुस्से, एवं देवे वि। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ– भवतुल्लए-भवतुल्लए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ– भावतुल्लए-भावतुल्लए? गोयमा! एगगुणकालए पोग्गले एगगुणकालगस्स पोग्गलस्स भावओ तुल्ले, एगगुणकालए पोग्गले एगगुणकालावइरित्तस्स पोग्गलस्स भावओ नो तुल्ले, एवं जाव दसगुणकालए, एवं तुल्ल-संखेज्ज-गुणकालए पोग्गले, एवं तुल्लअसंखेज्जगुणकालए वि, एवं तुल्लअनंतगुणकालए वि। जहा कालए, एवं नीलए, लोहियए, हालिद्दए, सुक्किलए। एवं सुब्भिगंधे, एवं दुब्भिगंधे। एवं तित्ते जाव महुरे। एवं कक्खडे जाव लुक्खे। ओदइए भावे ओदइयस्स भावस्स भावओ तुल्ले, ओदइए भावे ओदइय-भाववइरित्तस्स भावस्स भावओ नो तुल्ले, एवं ओवसमिए, खइए, खओवसमिए, पारिणामिए। सन्निवाइए भावे सन्निवाइयस्स भावस्स भावओ तुल्ले, सन्निवाइए भावे सन्निवाइय-भाववइरित्तस्स भावस्स भावओ नो तुल्ले। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ–भावतुल्लए-भावतुल्लएए। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ– संठाणतुल्लए-संठाणतुल्लए? गोयमा! परिमंडले संठाणे परिमंडलस्स संठाणस्स संठाणओ तुल्ले परिमंडले संठाणे परिमंडल-संठाणवइरित्तस्स संठाणस्स संठाणओ नो तुल्ले, एवं वट्टे, तंसे, चउरंसे, आयए। समचउरंससंठाणे समचउरंसस्स संठाणस्स संठाणओ तुल्ले समचउरंसे संठाणे समचउरंस-संठाणवइरित्तस्स संठाणस्स संठाणओ नो तुल्ले, एवं परिमंडले वि, एवं साई खुज्जे वामणे हुंडे। से तेणट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ–संठाणतुल्लए-संठाणतुल्लए।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! તુલ્યો કેટલા ભેદે છે ? છ ભેદે છે – દ્રવ્યતુલ્ય, ક્ષેત્રતુલ્ય, કાળતુલ્ય, ભવતુલ્ય, ભાવતુલ્ય, સંસ્થાનતુલ્ય. ભગવન્‌ ! ‘ દ્રવ્યતુલ્ય એમ કેમ કહેવાય છે ? ગૌતમ ! એક પરમાણુ પુદ્‌ગલ બીજા પરમાણુ પુદ્‌ગલથી દ્રવ્યથી તુલ્ય છે, પરંતુ પરમાણુ પુદ્‌ગલ, પરમાણુ પુદ્‌ગલ વ્યતિરિક્ત દ્રવ્યથી તુલ્ય નથી. દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધ, બીજા દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધ દ્રવ્યથી તુલ્ય નથી. એ પ્રમાણે યાવત્‌ દશ પ્રદેશિક સ્કંધ કહેવો. સંખ્યાત પ્રદેશિક સ્કંધ બીજા સંખ્યાત પ્રદેશિક સ્કંધને તુલ્ય છે, પણ તુલ્ય સંખ્યાત પ્રદેશિક સ્કંધ, તુલ્ય સંખ્યાત પ્રદેશિક વ્યતિરિક્ત સ્કંધ દ્રવ્યની તુલ્ય નથી. એ પ્રમાણે તુલ્ય અસંખ્યાત પ્રદેશિક, તુલ્ય અનંત પ્રદેશિક સ્કંધ પણ કહેવો. તેથી હે ગૌતમ ! એ પ્રમાણે કહ્યું કે તે દ્રવ્યથી તુલ્ય છે. ભગવન્‌ ! કયા કારણથી એ ‘ક્ષેત્રતુલ્ય’ કહેવાય છે ? ગૌતમ ! એક પ્રદેશાવગાઢ પુદ્‌ગલ, બીજા એક પ્રદેશાવગાઢ પુદ્‌ગલના ક્ષેત્રથી તુલ્ય છે. પણ એક પ્રદેશાવગાઢ પુદ્‌ગલ, એક પ્રદેશાવગાઢથી વ્યતિરિક્ત પુદ્‌ગલના ક્ષેત્રથી તુલ્ય નથી. ભગવન્‌ ! કયા કારણથી એ ‘કાળતુલ્ય’ કહેવાય છે ? ગૌતમ ! એક સમય સ્થિતિક પુદ્‌ગલ, બીજા એક સમય સ્થિતિક પુદ્‌ગલને કાળથી તુલ્ય છે, પણ એક સમય સ્થિતિક વ્યતિરિક્ત પુદ્‌ગલને કાળથી તુલ્ય નથી, એ રીતે યાવત્‌ દશ સ્થિતિક. એ પ્રમાણે તુલ્ય સંખ્યાત સ્થિતિક, એ પ્રમાણે જ તુલ્ય અસંખ્યાત સ્થિતિક જાણવુ. ભગવન્‌ ! કયા કારણથી તે ‘ભવતુલ્ય’ એમ કહેવાય છે ? ગૌતમ ! નૈરયિક, બીજા નૈરયિકને ભવાર્થતાથી તુલ્ય છે, નૈરયિકથી વ્યતિરિક્તને ભવાર્થતાથી તુલ્ય નથી, એ પ્રમાણે તિર્યંચયોનિક, મનુષ્ય અને દેવમાં પણ જાણવુ. તે કારણથી યાવત્‌ ભવતુલ્ય છે. ભગવન્‌ ! કયા કારણથી તે ભાવતુલ્ય, ભાવતુલ્ય કહેવાય છે ? ગૌતમ ! એક ગુણ કાળા પુદ્‌ગલ, એક ગુણ કાળા પુદ્‌ગલને ભાવથી તુલ્ય છે. પણ એકગુણ કાળા વ્યતિરિક્ત પુદ્‌ગલને ભાવથી તુલ્ય નથી, એ પ્રમાણે યાવત્‌ દશગુણ કાળા. એ રીતે તુલ્ય સંખ્યાત ગુણ કાળા પુદ્‌ગલ, એ રીતે તુલ્ય અસંખ્યાત ગુણ કાળા, એ રીતે તુલ્ય અનંતગુણ કાળાના વિષયમાં પણ જાણવુ. જેમ કાળા તેમ નીલા, રાતા, પીળા, સફેદમાં કહેવું. એ પ્રમાણે સુરભિગંધ, દુરભિગંધમાં. એ રીતે તિક્ત યાવત્‌ મધુરમાં, એ રીતે કર્કશ યાવત્‌ રૂક્ષમાં પણ જાણવુ. ઔદયિક ભાવ, ઔદયિક ભાવને ભાવથી તુલ્ય છે, પણ ઔદયિક ભાવ વ્યતિરિક્ત ભાવને ભાવથી તુલ્ય નથી. એ પ્રમાણે ઔપશમિક, ક્ષાયિક, ક્ષાયોપશમિક, પારિણામિક, સંનિપાતિક ભાવમાં જાણવું ભાવતુલ્ય કહ્યું. ભગવન્‌ ! સંસ્થાનતુલ્યને સંસ્થાનતુલ્ય કેમ કહે છે? ગૌતમ ! પરિમંડલસંસ્થાન, બીજા પરિમંડલ સંસ્થાનથી તુલ્ય છે, પણ પરિમંડલ સંસ્થાન વ્યતિરિક્ત સંસ્થાનને તુલ્ય નથી. એ પ્રમાણે વૃત્ત, ત્ર્યસ્ર, ચતુરસ્ર, આયત સંસ્થાનમાં પણ કહેવું. સમચતુરસ્ર સંસ્થાન, બીજા સમચતુરસ્ર સંસ્થાનને સંસ્થાનથી તુલ્ય છે, પરંતુ સમચતુરસ્ર સંસ્થાન વ્યતિરિક્ત સંસ્થાનને તુલ્ય નથી. એ પ્રમાણે પરિમંડલ યાવત્‌ હુંડક સંસ્થાનમાં પણ જાણવુ, તેથી સંસ્થાનતુલ્ય કહ્યું.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] kativihe nam bhamte! Tullae pannatte? Goyama! Chhavvihe tullae pannatte, tam jaha–davvatullae, khettatullae, kalatullae, bhavatullae, bhavatullae, samthanatullae. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–davvatullae-davvatullae? Goyama! Paramanupoggale paramanupoggalassa davvao tulle, paramanupoggale paramanupoggala-vairittassa davvao no tulle. Dupaesie khamdhe dupaesiyassa khamdhassa davvao tulle, dupaesie khamdhe dupaesiyavairittassa khamdhassa davvao no tulle. Evam java dasapaesie. Tullasamkhejjapaesie khamdhe tullasamkhejjapaesiyassa khamdhassa davvao tulle, tullasamkhejjapaesie khamdhe tullasamkhejjapaesiya- vairittassa khamdhassa davvao no tulle, evam tullaasamkhejjapaesie vi, evam tullaanamtapaesie vi. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai–davvatullae-davvatullae. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–khettatullae-khettatullae? Goyama! Egapaesogadhe poggale egapaesogadhassa poggalassa khettao tulle, egapaesogadhe poggale egapaesogadhavairittassa poggalassa khettao no tulle, evam java dasapaesogadhe. Tullasamkhejja-paesogadhe poggale tullasamkhejjapaesogadhassa poggalassa khettao tulle, tulla-samkhejjapaesogadhe poggale tullasamkhejjapaesogadhavairittassa poggalassa khettao no tulle, evam tullaasamkhejja-paesogadhe vi. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai–khettatullae-khettatullae. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–kalatullae-kalatullae? Goyama! Egasamayathitie poggale egasamayathitiyassa poggalassa kalao tulle, ekasamayathitie poggale egasamayathitiyavairittassa poggalassa kalao no tulle, evam java dasa-samayatthitie, tullasamkhejjasamayatthitie evam cheva, evam tullaasamkhejjasamayatthitie vi. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai– kalatullae-kalatullae. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai– bhavatullae-bhavatullae? Goyama! Neraie neraiyassa bhavatthayae tulle, neraiyavairittassa bhavatthayae no tulle, tirikkhajonie evam cheva, evam manusse, evam deve vi. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai– bhavatullae-bhavatullae. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai– bhavatullae-bhavatullae? Goyama! Egagunakalae poggale egagunakalagassa poggalassa bhavao tulle, egagunakalae poggale egagunakalavairittassa poggalassa bhavao no tulle, evam java dasagunakalae, evam tulla-samkhejja-gunakalae poggale, evam tullaasamkhejjagunakalae vi, evam tullaanamtagunakalae vi. Jaha kalae, evam nilae, lohiyae, haliddae, sukkilae. Evam subbhigamdhe, evam dubbhigamdhe. Evam titte java mahure. Evam kakkhade java lukkhe. Odaie bhave odaiyassa bhavassa bhavao tulle, odaie bhave odaiya-bhavavairittassa bhavassa bhavao no tulle, evam ovasamie, khaie, khaovasamie, parinamie. Sannivaie bhave sannivaiyassa bhavassa bhavao tulle, sannivaie bhave sannivaiya-bhavavairittassa bhavassa bhavao no tulle. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai–bhavatullae-bhavatullaee. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai– samthanatullae-samthanatullae? Goyama! Parimamdale samthane parimamdalassa samthanassa samthanao tulle parimamdale samthane parimamdala-samthanavairittassa samthanassa samthanao no tulle, evam vatte, tamse, chauramse, ayae. Samachauramsasamthane samachauramsassa samthanassa samthanao tulle samachauramse samthane samachauramsa-samthanavairittassa samthanassa samthanao no tulle, evam parimamdale vi, evam sai khujje vamane humde. Se tenatthenam goyama! Evam vuchchai–samthanatullae-samthanatullae.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Tulyo ketala bhede chhe\? Chha bhede chhe – dravyatulya, kshetratulya, kalatulya, bhavatulya, bhavatulya, samsthanatulya. Bhagavan ! ‘ dravyatulya ema kema kahevaya chhe\? Gautama ! Eka paramanu pudgala bija paramanu pudgalathi dravyathi tulya chhe, paramtu paramanu pudgala, paramanu pudgala vyatirikta dravyathi tulya nathi. Dvipradeshika skamdha, bija dvipradeshika skamdha dravyathi tulya nathi. E pramane yavat dasha pradeshika skamdha kahevo. Samkhyata pradeshika skamdha bija samkhyata pradeshika skamdhane tulya chhe, pana tulya samkhyata pradeshika skamdha, tulya samkhyata pradeshika vyatirikta skamdha dravyani tulya nathi. E pramane tulya asamkhyata pradeshika, tulya anamta pradeshika skamdha pana kahevo. Tethi he gautama ! E pramane kahyum ke te dravyathi tulya chhe. Bhagavan ! Kaya karanathi e ‘kshetratulya’ kahevaya chhe\? Gautama ! Eka pradeshavagadha pudgala, bija eka pradeshavagadha pudgalana kshetrathi tulya chhe. Pana eka pradeshavagadha pudgala, eka pradeshavagadhathi vyatirikta pudgalana kshetrathi tulya nathi. Bhagavan ! Kaya karanathi e ‘kalatulya’ kahevaya chhe\? Gautama ! Eka samaya sthitika pudgala, bija eka samaya sthitika pudgalane kalathi tulya chhe, pana eka samaya sthitika vyatirikta pudgalane kalathi tulya nathi, e rite yavat dasha sthitika. E pramane tulya samkhyata sthitika, e pramane ja tulya asamkhyata sthitika janavu. Bhagavan ! Kaya karanathi te ‘bhavatulya’ ema kahevaya chhe\? Gautama ! Nairayika, bija nairayikane bhavarthatathi tulya chhe, nairayikathi vyatiriktane bhavarthatathi tulya nathi, e pramane tiryamchayonika, manushya ane devamam pana janavu. Te karanathi yavat bhavatulya chhe. Bhagavan ! Kaya karanathi te bhavatulya, bhavatulya kahevaya chhe\? Gautama ! Eka guna kala pudgala, eka guna kala pudgalane bhavathi tulya chhe. Pana ekaguna kala vyatirikta pudgalane bhavathi tulya nathi, e pramane yavat dashaguna kala. E rite tulya samkhyata guna kala pudgala, e rite tulya asamkhyata guna kala, e rite tulya anamtaguna kalana vishayamam pana janavu. Jema kala tema nila, rata, pila, saphedamam kahevum. E pramane surabhigamdha, durabhigamdhamam. E rite tikta yavat madhuramam, e rite karkasha yavat rukshamam pana janavu. Audayika bhava, audayika bhavane bhavathi tulya chhe, pana audayika bhava vyatirikta bhavane bhavathi tulya nathi. E pramane aupashamika, kshayika, kshayopashamika, parinamika, samnipatika bhavamam janavum bhavatulya kahyum. Bhagavan ! Samsthanatulyane samsthanatulya kema kahe chhe? Gautama ! Parimamdalasamsthana, bija parimamdala samsthanathi tulya chhe, pana parimamdala samsthana vyatirikta samsthanane tulya nathi. E pramane vritta, tryasra, chaturasra, ayata samsthanamam pana kahevum. Samachaturasra samsthana, bija samachaturasra samsthanane samsthanathi tulya chhe, paramtu samachaturasra samsthana vyatirikta samsthanane tulya nathi. E pramane parimamdala yavat humdaka samsthanamam pana janavu, tethi samsthanatulya kahyum.