Sutra Navigation: Samavayang ( સમવયાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103327
Scripture Name( English ): Samavayang Translated Scripture Name : સમવયાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

समवाय प्रकीर्णक

 Translated Chapter :

સમવાય પ્રકીર્ણક
Section : Translated Section :
Sutra Number : 227 Category : Ang-04
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं विवागसुए? विवागसुए णं सुक्कडदुक्कडाणं कम्माणं फलविवागे आघविज्जति। ते समासओ दुविहे पन्नत्ते, तं जहा– दुहविवागे चेव, सुहविवागे चेव। तत्थ णं दह दुहविवागाणि दह सुहविवागाणि। से किं तं दुहविवागाणि? दुहविवागेसु णं दुहविवागाणं नगराइं उज्जाणाइं चेइयाइं वणसंडाइं रायाणो अम्मापियरो समोसरणाइं धम्मायरिया धम्मकहाओ नगरगमणाइं संसारपबंधे दुहपरंपराओ य आघविज्जति। सेत्तं दुहविवागाणि। से किं तं सुहविवागाणि? सुहविवागेसु सुहविवागाणं नगराइं उज्जाणाइं चेइयाइं वणसंडाइं रायाणो अम्मापियरो समोसरणाइं धम्मायरिया धम्मकहाओ इहलोइय-परलोइया इड्ढिविसेसा भोगपरिच्चाया पव्वज्जाओ सुयपरिग्गहा तवोवहाणाइं परियागा संलेहणाओ भत्तपच्चक्खाणाइं पाओवगमणाइं देवलोगगमणाइं सुकुलपच्चायाती पुण बोहिलाभो अंतकिरियाओ य आघविज्जंति। दुहविवागेसु णं पाणाइवाय-अलियवयण-चोरिक्क-करण-परदार-मेहुण-संसग्गयाए महति-व्वकसाय-इंदियप्पमाय-पावप्पओय-असुहज्झवसाण-संचियाणं कम्माणं पावगाणं पाव-अनुभाग-फलविवागा निरयगति-तिरिक्खजोणि-बहुविह-वसन-सय-परंपरा-पबद्धाणं, मनुयत्तेवि आगयाणं जहा पावकम्मसेसेण पावगा होंति फलविवागा। वहवसनविनास-नासकण्णोट्ठंगुट्ठकरचरणनहच्छेयण-जिब्भछेयण-अंजन-कडग्गिदाहण-गयचलण-मलणफालणउल्लंबनसू-ललयालउडलट्ठिभंजण-तउसीसग-तेल्लकलकलअभिसिंचन-कुंभिपाग-कंपण-थिरबंधन-वेह-वज्झ-कत्तण-पतिभयकर-करप-लीवणादिदारुणाणि दुक्खाणि अनोवमाणि बहुविविहपरंपरानुबद्धा न मुच्चंति पावकम्मवल्लीए। अवेयइत्ता हु नत्थि मोक्खो तवेण धिइ-धनिय-बद्ध-कच्छेण सोहणं तस्स वावि होज्जा। एत्तो य सुहविवागेसु सील-संजम-नियम-गुण-तवोवहाणेसु साहुसु सुविहिएसु अनुकंपाऽस-यप्पओग-तिकाल-मइविसुद्ध-भत्त पाणाइं पयतमनसा हिय-सुह-नीसेस-तिव्वपरिणाम-निच्छियमई पयच्छिऊणं पओगसुद्धाइं जह य निव्वत्तेंति उ बोहिलाभं, जह य परित्तीकरेंति नर-निरय-तिरिय-सुरगतिगमण-विपुलपरियट्ट-अरति-भय-विसाय-सोक-मिच्छत्त-सेल-संकडं अन्नाणतमंधकार-चिक्खिल्ल-सुदुत्तारं जर-मरण-जोणि-संखुभियचक्कवालं सोलसकसाय-सावय-पयंड-चंडं अना-इयं अनवदग्गं संसारसागरमिणं, जह य निबंधंति आउगं सुरगणेसु, जह य अनुभवंति सुरगण-विमानसोक्खाणि अनोवमाणि, ततो य कालंतरच्चुआणं इहेव नरलोगमागयाणं आउ-वउ-वण्ण-रूव-जाति-कुल-जम्म-आरोग्ग-बुद्धि-मेहा-विसेसा मित्तजण-सयण-धन-धन्न-विभव-समिद्धि-सार-समुदयवि-सेसा बहुविह-कामभोगुब्भवाण सोक्खाण सुहविवागोत्तमेसु। अनुवरयपरंपरानुबद्धा असुभाण सुभाण चेव कम्माण भासिआ बहुविहा विवागा विवागसुयम्मि भगवया जिनवरेण संवेगकारणत्था। अन्नेवि य एवमाइया, बहुविहा वित्थरेणं अत्थपरूवणया आघविज्जति। विवागसुअस्स णं परित्ता वायणा संखेज्जा अनुओगदारा संखेज्जाओ पडिवत्तीओ संखेज्जा वेढा संखेज्जा सिलोगा संखेज्जाओ निज्जुत्तीओ संखेज्जाओ संगहणीओ। से णं अंगट्ठयाए एक्कारसमे अंगे वीसं अज्झयणा वीसं उद्देसनकाला वीसं समुद्देसनकाला संखेज्जाइं पयसयसहस्साइं पयग्गेणं संखेज्जाणि अक्खराणि अनंता गमा अनंता पज्जवा परित्ता तसा अनंता थावरा सासया कडा निबद्धा निकाइया जिनपन्नत्ता भावा आघविज्जंति पन्नविज्जंति परूविज्जंति दंसिज्जंति निदंसिज्जंति उवदंसिज्जंति। से एवं आया एवं णाया एवं विन्नाया एवं चरण-करण-परूवणया आघविज्जति पन्नविज्जति परूविज्जति दंसिज्जति निदंसिज्जति उवदंसिज्जति। सेत्तं विवागसुए।
Sutra Meaning : તે વિપાકશ્રુત શું છે ? વિપાકશ્રુતમાં સુકૃત અને દુષ્કૃત કર્મના ફળવિપાક કહેવાય છે. તે સંક્ષેપથી બે પ્રકારે છે – દુઃખવિપાક અને સુખવિપાક. તેમાં દશ દુઃખવિપાક અને દશ સુખવિપાક છે. તે દુઃખવિપાક કેવા છે ? દુઃખવિપાકમાં દુઃખવિપાકી જીવોના નગર, ઉદ્યાન, ચૈત્ય, વનખંડ, રાજા, માતાપિતા, સમવસરણ, ધર્માચાર્ય, ધર્મકથા, નગર પ્રવેશ, સંસારનો વિસ્તાર અને દુઃખની પરંપરા કહેવાય છે. તે સુખ વિપાક કેવા છે ? સુખવિપાકમાં સુખવિપાકી જીવોના નગર, ઉદ્યાન, ચૈત્ય, વનખંડ, રાજા, માતાપિતા, સમવસરણ, ધર્માચાર્ય, ધર્મકથા, આલોક – પરલોક સંબંધી વિશેષ પ્રકારની સમૃદ્ધિ, ભોગત્યાગ, પ્રવ્રજ્યા, શ્રુતગ્રહણ, તપોપધાન, દીક્ષાપર્યાય, પ્રતિમાવહન, સંલેખના, ભક્તપચ્ચક્ખાણ, પાદપોપગમન, દેવલોકગમન, સુકુલમાં જન્મ, પુનઃ બોધ પ્રાપ્તિ અને અંતક્રિયા એ સર્વે કહેવાય છે. દુઃખવિપાકમાં પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, ચોરી, પરદારમૈથુન, પરિગ્રહસહિત તથા મહાતીવ્રકષાય, ઇન્દ્રિય, પ્રમાદ, પાપપ્રયોગ, અશુભ અધ્યવસાયથી સંચિત કરેલા અશુભ કર્મના અશુભ રસવાળા ફળવિપાક કહે છે – તે જીવોએ નરક ગતિ અને તિર્યંચયોનિમાં બહુવિધ સેંકડો દુઃખોની પરંપરા વડે બાંધેલા અને મનુષ્યપણામાં આવેલા તે જીવોના શેષ પાપકર્મો વડે જે પ્રકારે પાપ – ફળનો વિપાક તે કહે છે. તે આ રીતે – વધ, વૃષણછેદ, નાસિકા – કર્ણ – ઓષ્ઠ – અંગુષ્ઠ – હાથ – પગ અને નખનું છેદન, જિહ્વા છેદ, અંજન, ફાડેલ વાંસના અગ્નિ વડે બાળવું, હાથીના પગ નીચે મર્દન, ફાડવું, લટકાવવું, શૂળ – લતા – લાકડી – સોંટીથી શરીરને ભાંગવુ, ત્રપું – સીસું – તપાવેલ તેલ વડે અભિષેક કરવો, કુંભીમાં પકાવવું, કંપાવવું, સ્થિરબંધન કરવું, વેદ્ય કરવો, ચામડી તોડવી, ઇત્યાદિ ભયંકર અને અનુપમ એવા દુઃખો કહ્યા છે. બહુવિધ દુઃખ પરંપરાથી બંધાયેલા જીવો પાપકર્મરૂપ વેલથી મૂકાતા નથી કેમકે કર્મફળ વેદ્યા વિના મોક્ષ નથી અથવા તપ વડે કર્મ શોધન થઈ શકે છે. સુખવિપાકમાં શીલ, સંયમ, નિયમ, ગુણ, તપમાં સુવિહિત સાધુ અનુકંપાવાળા ચિત્તપ્રયોગ તથા ત્રિકાલિકમતિથી વિશુદ્ધ એવા તથા પ્રયોગશુદ્ધ એવા ભાતપાણીને હિત – સુખ – કલ્યાણકારી તીવ્ર અધ્યવસાયવાળી અને સંશયરહિત બુદ્ધિ વાળા, આદરયુક્ત ચિત્ત વડે જે રીતે બોધિલાભને ઉત્પન્ન કરે છે, તથા જે રીતે નર, નારક, તિર્યંચ, દેવગતિમાં ગમન કરવારૂપ મોટા આવર્ત્તવાળા અરતિ, ભય, વિષાદ, શોક અને મિથ્યાત્વરૂપી પર્વતો વડે સાંકડા, અજ્ઞાનરૂપી અંધકારવાળા, કાદવયુક્ત, દુસ્તર, જરા – મરણ – જન્મરૂપ ક્ષોભ પામ્યું છે. ચક્રવાલ જેમાં એવા ૧૬ – કષાયરૂપી અત્યંત પ્રચંડ શ્વાપદો છે જેમાં એવા આ અનાદિ અનંત સંસાર સમુદ્રને પરિમિત કરે છે. – તથા – જે પ્રકારે દેવસમૂહના આયુષ્યને બાંધે છે, જે રીતે દેવના વિમાનના અનુપમ સુખોને ભોગવે છે અને કાલાંતરે ચ્યવીને આ જ મનુષ્યલોકમાં આવીને વિશેષ પ્રકારના આયુ, શરીર, વર્ણ, રૂપ, જાતિ, કુળ, જન્મ, આરોગ્ય, બુદ્ધિ અને મેઘા તથા વિશેષ પ્રકારના મિત્રજન, સ્વજન, ધન, ધાન્યના વૈભવ તથા સમૃદ્ધિસારનો સમુદય, બહુવિધ કામભોગથી ઉત્પન્ન વિશેષ સુખો આ ઉત્તમ એવો સુખવિપાક છે. તથા અનુક્રમે અશુભ અને શુભ કર્મના નિરંતર પરંપરાના સંબંધવાળા ઘણા પ્રકારના વિપાકો આ વિપાકશ્રુતમાં ભગવંત જિનવરે સંવેગ કારણાર્થે કહ્યા છે. આ તથા અન્ય પણ પદાર્થાદિ કહ્યા છે. આ પ્રમાણે ઘણા પ્રકારની પદાર્થની પ્રરૂપણા વિસ્તારથી કહેવાય છે. આ વિપાક શ્રુતની પરિત્તા વાચના, સંખ્યાતા અનુયોગદ્વારો, અનંતાગમો, અનંત પર્યાયો છે, ત્રસો પરિત્ત અને અનંતા સ્થાવરો છે. તે સર્વે શાશ્વત છે, કૃત છે, નિબદ્ધ છે, નિકાચિત છે. છે. તે અંગાર્થપણે અગિયારમું અંગ છે. તેમાં ૨૦ – અધ્યયનો, ૨૦ – ઉદ્દેશનકાળ, ૨૦ – સમુદ્દેશનકાળ, સંખ્યાતા લાખ પદો, તેમાં સંખ્યાતા અક્ષરો, અનંતાગમો, અનંત પર્યાયો છે, ત્રસો પરિત્ત અને અનંતા સ્થાવરો છે. તે સર્વે શાશ્વત છે, કૃત છે, નિબદ્ધ છે, નિકાચિત છે. આ સર્વે જિનપ્રજ્ઞપ્ત ભાવો કહેવાય છે, પ્રજ્ઞાપાય છે, પ્રરૂપાય છે, નિર્દેશાય છે, ઉપદેશાય છે, તે ભણનારનો આત્મા તદ્રૂપ થાય છે, તે પ્રમાણે જ્ઞાતા, વિજ્ઞાતા થાય છે. આ પ્રમાણે ચરણકરણની પ્રરૂપણા કહેવાય છે. તે આ વિપાકશ્રુત છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam vivagasue? Vivagasue nam sukkadadukkadanam kammanam phalavivage aghavijjati. Te samasao duvihe pannatte, tam jaha– duhavivage cheva, suhavivage cheva. Tattha nam daha duhavivagani daha suhavivagani. Se kim tam duhavivagani? Duhavivagesu nam duhavivaganam nagaraim ujjanaim cheiyaim vanasamdaim rayano ammapiyaro samosaranaim dhammayariya dhammakahao nagaragamanaim samsarapabamdhe duhaparamparao ya aghavijjati. Settam duhavivagani. Se kim tam suhavivagani? Suhavivagesu suhavivaganam nagaraim ujjanaim cheiyaim vanasamdaim rayano ammapiyaro samosaranaim dhammayariya dhammakahao ihaloiya-paraloiya iddhivisesa bhogaparichchaya pavvajjao suyapariggaha tavovahanaim pariyaga samlehanao bhattapachchakkhanaim paovagamanaim devalogagamanaim sukulapachchayati puna bohilabho amtakiriyao ya aghavijjamti. Duhavivagesu nam panaivaya-aliyavayana-chorikka-karana-paradara-mehuna-samsaggayae mahati-vvakasaya-imdiyappamaya-pavappaoya-asuhajjhavasana-samchiyanam kammanam pavaganam pava-anubhaga-phalavivaga nirayagati-tirikkhajoni-bahuviha-vasana-saya-parampara-pabaddhanam, manuyattevi agayanam jaha pavakammasesena pavaga homti phalavivaga. Vahavasanavinasa-nasakannotthamgutthakaracharananahachchheyana-jibbhachheyana-amjana-kadaggidahana-gayachalana-malanaphalanaullambanasu-lalayalaudalatthibhamjana-tausisaga-tellakalakalaabhisimchana-kumbhipaga-kampana-thirabamdhana-veha-vajjha-kattana-patibhayakara-karapa-livanadidarunani dukkhani anovamani bahuvivihaparamparanubaddha na muchchamti pavakammavallie. Aveyaitta hu natthi mokkho tavena dhii-dhaniya-baddha-kachchhena sohanam tassa vavi hojja. Etto ya suhavivagesu sila-samjama-niyama-guna-tavovahanesu sahusu suvihiesu anukampasa-yappaoga-tikala-maivisuddha-bhatta panaim payatamanasa hiya-suha-nisesa-tivvaparinama-nichchhiyamai payachchhiunam paogasuddhaim jaha ya nivvattemti u bohilabham, jaha ya parittikaremti nara-niraya-tiriya-suragatigamana-vipulapariyatta-arati-bhaya-visaya-soka-michchhatta-sela-samkadam annanatamamdhakara-chikkhilla-suduttaram jara-marana-joni-samkhubhiyachakkavalam solasakasaya-savaya-payamda-chamdam ana-iyam anavadaggam samsarasagaraminam, jaha ya nibamdhamti augam suraganesu, jaha ya anubhavamti suragana-vimanasokkhani anovamani, tato ya kalamtarachchuanam iheva naralogamagayanam au-vau-vanna-ruva-jati-kula-jamma-arogga-buddhi-meha-visesa mittajana-sayana-dhana-dhanna-vibhava-samiddhi-sara-samudayavi-sesa bahuviha-kamabhogubbhavana sokkhana suhavivagottamesu. Anuvarayaparamparanubaddha asubhana subhana cheva kammana bhasia bahuviha vivaga vivagasuyammi bhagavaya jinavarena samvegakaranattha. Annevi ya evamaiya, bahuviha vittharenam atthaparuvanaya aghavijjati. Vivagasuassa nam paritta vayana samkhejja anuogadara samkhejjao padivattio samkhejja vedha samkhejja siloga samkhejjao nijjuttio samkhejjao samgahanio. Se nam amgatthayae ekkarasame amge visam ajjhayana visam uddesanakala visam samuddesanakala samkhejjaim payasayasahassaim payaggenam samkhejjani akkharani anamta gama anamta pajjava paritta tasa anamta thavara sasaya kada nibaddha nikaiya jinapannatta bhava aghavijjamti pannavijjamti paruvijjamti damsijjamti nidamsijjamti uvadamsijjamti. Se evam aya evam naya evam vinnaya evam charana-karana-paruvanaya aghavijjati pannavijjati paruvijjati damsijjati nidamsijjati uvadamsijjati. Settam vivagasue.
Sutra Meaning Transliteration : Te vipakashruta shum chhe\? Vipakashrutamam sukrita ane dushkrita karmana phalavipaka kahevaya chhe. Te samkshepathi be prakare chhe – duhkhavipaka ane sukhavipaka. Temam dasha duhkhavipaka ane dasha sukhavipaka chhe. Te duhkhavipaka keva chhe\? Duhkhavipakamam duhkhavipaki jivona nagara, udyana, chaitya, vanakhamda, raja, matapita, samavasarana, dharmacharya, dharmakatha, nagara pravesha, samsarano vistara ane duhkhani parampara kahevaya chhe. Te sukha vipaka keva chhe\? Sukhavipakamam sukhavipaki jivona nagara, udyana, chaitya, vanakhamda, raja, matapita, samavasarana, dharmacharya, dharmakatha, aloka – paraloka sambamdhi vishesha prakarani samriddhi, bhogatyaga, pravrajya, shrutagrahana, tapopadhana, dikshaparyaya, pratimavahana, samlekhana, bhaktapachchakkhana, padapopagamana, devalokagamana, sukulamam janma, punah bodha prapti ane amtakriya e sarve kahevaya chhe. Duhkhavipakamam pranatipata, mrishavada, chori, paradaramaithuna, parigrahasahita tatha mahativrakashaya, indriya, pramada, papaprayoga, ashubha adhyavasayathi samchita karela ashubha karmana ashubha rasavala phalavipaka kahe chhe – te jivoe naraka gati ane tiryamchayonimam bahuvidha semkado duhkhoni parampara vade bamdhela ane manushyapanamam avela te jivona shesha papakarmo vade je prakare papa – phalano vipaka te kahe chhe. Te a rite – Vadha, vrishanachheda, nasika – karna – oshtha – amgushtha – hatha – paga ane nakhanum chhedana, jihva chheda, amjana, phadela vamsana agni vade balavum, hathina paga niche mardana, phadavum, latakavavum, shula – lata – lakadi – somtithi sharirane bhamgavu, trapum – sisum – tapavela tela vade abhisheka karavo, kumbhimam pakavavum, kampavavum, sthirabamdhana karavum, vedya karavo, chamadi todavi, ityadi bhayamkara ane anupama eva duhkho kahya chhe. Bahuvidha duhkha paramparathi bamdhayela jivo papakarmarupa velathi mukata nathi kemake karmaphala vedya vina moksha nathi athava tapa vade karma shodhana thai shake chhe. Sukhavipakamam shila, samyama, niyama, guna, tapamam suvihita sadhu anukampavala chittaprayoga tatha trikalikamatithi vishuddha eva tatha prayogashuddha eva bhatapanine hita – sukha – kalyanakari tivra adhyavasayavali ane samshayarahita buddhi vala, adarayukta chitta vade je rite bodhilabhane utpanna kare chhe, tatha je rite nara, naraka, tiryamcha, devagatimam gamana karavarupa mota avarttavala arati, bhaya, vishada, shoka ane mithyatvarupi parvato vade samkada, ajnyanarupi amdhakaravala, kadavayukta, dustara, jara – marana – janmarupa kshobha pamyum chhe. Chakravala jemam eva 16 – kashayarupi atyamta prachamda shvapado chhe jemam eva a anadi anamta samsara samudrane parimita kare chhe. – tatha – Je prakare devasamuhana ayushyane bamdhe chhe, je rite devana vimanana anupama sukhone bhogave chhe ane kalamtare chyavine a ja manushyalokamam avine vishesha prakarana ayu, sharira, varna, rupa, jati, kula, janma, arogya, buddhi ane megha tatha vishesha prakarana mitrajana, svajana, dhana, dhanyana vaibhava tatha samriddhisarano samudaya, bahuvidha kamabhogathi utpanna vishesha sukho a uttama evo sukhavipaka chhe. Tatha anukrame ashubha ane shubha karmana niramtara paramparana sambamdhavala ghana prakarana vipako a vipakashrutamam bhagavamta jinavare samvega karanarthe kahya chhe. A tatha anya pana padarthadi kahya chhe. A pramane ghana prakarani padarthani prarupana vistarathi kahevaya chhe. A vipaka shrutani paritta vachana, samkhyata anuyogadvaro, anamtagamo, anamta paryayo chhe, traso paritta ane anamta sthavaro chhe. Te sarve shashvata chhe, krita chhe, nibaddha chhe, nikachita chhe. Chhe. Te amgarthapane agiyaramum amga chhe. Temam 20 – adhyayano, 20 – uddeshanakala, 20 – samuddeshanakala, samkhyata lakha pado, temam samkhyata aksharo, anamtagamo, anamta paryayo chhe, traso paritta ane anamta sthavaro chhe. Te sarve shashvata chhe, krita chhe, nibaddha chhe, nikachita chhe. A sarve jinaprajnyapta bhavo kahevaya chhe, prajnyapaya chhe, prarupaya chhe, nirdeshaya chhe, upadeshaya chhe, te bhananarano atma tadrupa thaya chhe, te pramane jnyata, vijnyata thaya chhe. A pramane charanakaranani prarupana kahevaya chhe. Te a vipakashruta chhe.