Sutra Navigation: Sthanang ( સ્થાનાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1102593
Scripture Name( English ): Sthanang Translated Scripture Name : સ્થાનાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

स्थान-७

 Translated Chapter :

સ્થાન-૭
Section : Translated Section :
Sutra Number : 593 Category : Ang-03
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] सत्तविहे विभंगनाणे पन्नत्ते, तं जहा–एगदिसिं लोगाभिगमे, पंचदिसिं लोगाभिगमे, किरियावरणे जीवे, मुदग्गे जीवे, अमुदग्गे जीवे, रूवी जीवे, सव्वमिणं जीवा। तत्थ खलु इमे पढमे विभंगनाणे– जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पाईणं वा पडिणं वा दाहिणं वा उदीणं वा उड्ढं वा जाव सोहम्मे कप्पे। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–एगदिसिं लोगाभिगमे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–पंचदिसिं लोगाभिगमे। जे ते एवमाहंसु– पढमे विभंगनाणे। अहावरे दोच्चे विभंगनाणे– जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पाईणं वा पडिणं वा दाहिणं वा उदीणं वा उड्ढं वा जाव सोहम्मे कप्पे। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–पंचदिसिं लोगाभिगमे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–एगदिसिं लोगाभिगमे। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु– दोच्चे विभंगनाणे। अहावरे तच्चे विभंगनाणे–जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं पासति पाणे अतिवातेमाणे, मुसं वयमाणे, अदिन्नमादियमाने, मेहुणं पडिसेवमाने, परिग्गहं परिगिण्हमाने, राइभो-यणं भुंजमाने, पावं च णं कम्मं कीरमाणं नो पासति। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–किरियावरणे जीवे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु– नो किरियावरणे जीवे। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु– तच्चे विभंगनाणे। अहावरे चउत्थे विभंगनाणे– जया णं तधारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति बाहिरब्भंतरए पोग्गले परियाइत्ता पुढेगत्तं नाणत्तं फुसित्ता फुरित्ता फुट्टित्ता विकुव्वित्ता णं चिट्ठित्तए। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–मुदग्गे जीवे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–अमुदग्गे जीवे। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु– चउत्थे विभंगनाणे। अहावरे पंचमे विभंगनाणे–जया णं तधारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति बाहिरब्भंतरए पोग्गलए अपरियाइत्ता पुढेगत्तं नाणत्तं फुसित्ता फुरित्ता फुट्टित्ता विउव्वित्ता णं चिट्ठित्तए। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–अमुदग्गे जीवे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–मुदग्गे जीवे। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु– पंचमे विभंगनाणे। अहावरे छट्ठे विभंगनाणे–जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से णं तेणं विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं देवामेव पासति बाहिरब्भंतरए पोग्गले परियाइत्ता वा अपरियाइत्ता वा पुढेगत्तं नाणत्तं फुसित्ता फुरित्ता फुट्टित्ता विकुव्वित्ता णं चिट्ठित्तए। तस्स णं एवं भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–रुवी जीवे। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–अरूवी जीवे। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु– छट्ठे विभंगनाणे। अहावरे सत्तमे विभंगनाणे–जया णं तहारूवस्स समणस्स वा माहणस्स वा विभंगनाणे समुप्पज्जति। से ण तेण विभंगनाणेणं समुप्पन्नेणं पासई सुहुमेणं वायुकाएणं फुडं पोग्गलकायं एयंतं वेयंतं चलंतं खुब्भंतं फंदंतं घट्टंतं उदीरेंतं तं तं भावं परिणमंतं। तस्स णं एव भवति–अत्थि णं मम अतिसेसे नाणदंसणे समुप्पन्ने–सव्वमिणं जीवा। संतेगइया समणा वा माहणा वा एवमाहंसु–जीवा चेव, अजीवा चेव। जे ते एवमाहंसु, मिच्छं ते एवमाहंसु। तस्स णं इमे चत्तारि जीवणिकाया नो सम्ममुवगता भवंति, तं जहा–पुढविकाइया, आउकाइया, तेउकाइया, वाउकाइया। इच्चेतेहिं चउहिं जीवणिकाएहिं मिच्छादंडं पवत्तेइ– सत्तमे विभंगनाणे।
Sutra Meaning : વિભંગજ્ઞાન સાત ભેદે કહ્યું – (૧) એક દિશામાં સર્વ લોકને જાણે, (૨) પાંચ દિશામાં સર્વ લોકને જાણે, (૩) જીવને ક્રિયાનું આવરણ છે, કર્મનું નહિ તેમ જાણે, (૪) જીવ પુદ્ગલ નિર્મિતજ છે તેમ જાણે, (૫) જીવ પુદ્ગલ નિર્મિત નથી તેમ જાણે, (૬) જીવ રૂપી છે તેમ જાણે, (૭) સર્વે દૃશ્યમાન જગત જીવ છે તેમ જાણે. તેમાં – (૧) પ્રથમ વિભંગજ્ઞાન આ છે – કોઈ તથારૂપ શ્રમણ – બ્રાહ્મણને વિભંગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યારે તે તે ઉત્પન્ન વિભંગજ્ઞાનથી પૂર્વને – પશ્ચિમ ને – દક્ષિણને કે ઉત્તરદિશાને અથવા ઉર્ધ્વમાં યાવત્‌ સૌધર્મકલ્પને જુએ છે. તેને એમ થાય છે કે – મને અતિશય જ્ઞાન, દર્શન ઉત્પન્ન થયેલ છે, તેથી એક દિશિ લોકાભિગમ છે. કેટલાક શ્રમણો કે બ્રાહ્મણો એમ કહે છે કે – પાંચ દિશામાં લોકાભિગમ છે. જે લોકો એમ કહે છે તે મિથ્યા કહે છે. (૨) હવે બીજું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ કે બ્રાહ્મણને વિભંગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. તે તે સમુત્પન્ન વિભંગજ્ઞાન વડે પૂર્વ – પશ્ચિમ – દક્ષિણ – ઉત્તર કે ઉર્ધ્વદિશાને યાવત્‌ સૌધર્મકલ્પ સુધી જુએ છે. તેમનો આ અભિપ્રાય છે કે મને અતિશયવાળા જ્ઞાન, દર્શન ઉત્પન્ન થયા છે તેને પંચદિશિ લોકાભિગમ છે. કેટલાક શ્રમણ – બ્રાહ્મણ એમ કહે છે કે – એક દિશિ લોકાભિગમ છે, જેઓ એમ કહે છે તે મિથ્યા છે. (૩) હવે ત્રીજું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ – બ્રાહ્મણને વિભંગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે તે શ્રમણ કે માહણ સમુત્પન્ન વિભંગજ્ઞાનથી દેખે છે. તે કહે છે – પ્રાણનો અતિપાત કરતા, મૃષાને બોલતા, અદત્તને ગ્રહણ કરતા, મૈથુનને સેવતા, પરિગ્રહને ગ્રહણ કરતા, રાત્રિભોજન કરતાને દેખે છે, પણ તેના હેતુભૂત કર્મને જોતો નથી. તેને એમ થાય છે કે – મને અતિશયવાળા જ્ઞાન, દર્શન છે. તેથી ક્રિયાવરણ જીવ છે. કેટલાક શ્રમણ – માહણ કહે છે – ક્રિયા આવરણ જીવ નથી, પણ કર્માવરણ જીવ છે. જે આ કહે છે તે મિથ્યા છે. (૪) હવે ચોથું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ – માહણને વિભંગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે તે સમુત્પન્ન વિભંગજ્ઞાન વડે દેવોને જ દેખે છે. બાહ્ય – અભ્યંતર પુદ્‌ગલોને ગ્રહણ કરીને એકત્વ કે અનેકત્વ રૂપને સ્પર્શીને, ફોરવીને, પ્રગટ થઈને વિકુર્વે, વિકુર્વીને રહે છે. તેને એમ થાય છે કે – મને અતિશયિત જ્ઞાન, દર્શન ઉત્પન્ન થયા છે – જીવ મુદગ્ર છે. કેટલાક શ્રમણ – બ્રાહ્મણ એમ કહે છે – અમુદગ્ર જીવ છે. જેઓ આમ કહે છે તે મિથ્યા કહે છે. (૫) હવે પાંચમું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ કે માહણને યાવત્‌ ઉપજે છે, તે તે સમુત્પન્ન વિભંગજ્ઞાનથી દેવોને જ દેખે છે તે કહે છે – બાહ્ય – અભ્યંતર પુદ્‌ગલ ગ્રહણ કર્યા સિવાય પૃથક્‌ કે વિવિધરૂપે યાવત્‌ વૈક્રિય કરીને રહે છે. તેને એમ થાય છે કે – યાવત્‌ અમુદગ્ર જીવ છે. કેટલાક શ્રમણ – માહણ એમ કહે છે – મુદગ્ર જીવ છે. જેઓ આમ કહે છે તે ખોટું છે. (૬) હવે છઠ્ઠું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ – માહણને વિભંગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે. તે તે સમુત્પન્ન વિભંગજ્ઞાનથી દેવોને જ જુએ છે – બાહ્ય – અભ્યંતર પુદ્‌ગલોને ગ્રહણ કરીને કે ન કરીને પૃથક્‌ કે વિવિધરૂપે સ્પર્શીને યાવત્‌ વિકુર્વીને રહે છે. તેને એમ થાય કે મને અતિશય જ્ઞાન – દર્શન ઉત્પન્ન થયા છે. જીવ રૂપી છે. કેટલાક શ્રમણ – માહણ એમ કહે છે કે – જીવ અરૂપી છે. જેઓ આમ કહે છે, તે મિથ્યા કહે છે. (૭) હવે સાતમું વિભંગજ્ઞાન કહે છે – જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ કે માહણને વિભંગજ્ઞાન ઉપજે છે, ત્યારે તે સમુત્પન્ન જ્ઞાન વડે દેખે છે – સૂક્ષ્મ વાયુકાયથી સ્પૃષ્ટ પોદ્‌ગલકાયને કંપતુ, વિશેષ કંપતુ, ચાલતુ, ક્ષોભ પામતુ, સ્પર્શતુ, ઘટ્ટન કરતુ, પ્રેરતુ તે – તે ભાવને પરિણમતુ જોઈને તેને એમ થાય કે – મને અતિશય જ્ઞાન, દર્શન ઉત્પન્ન થયા છે. આબ બધા જીવ છે. કેટલાક શ્રમણ કે માહણ કહે છે – જીવ અને અજીવ છે. જેઓ આમ કહે છે તે મિથ્યા કહે છે. તેવાને આ ચાર જીવનિકાય યથાર્થ સમજાયા નથી, તે આ – પૃથ્વી, અપ્‌, તેઉ, વાયુકાયિકો. આ ચાર નિકાયો વિશે મિથ્યાદંડને પ્રવર્તાવે છે. આ સાતમું વિભંગજ્ઞાન.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] sattavihe vibhamganane pannatte, tam jaha–egadisim logabhigame, pamchadisim logabhigame, kiriyavarane jive, mudagge jive, amudagge jive, ruvi jive, savvaminam jiva. Tattha khalu ime padhame vibhamganane– jaya nam taharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam pasati painam va padinam va dahinam va udinam va uddham va java sohamme kappe. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–egadisim logabhigame. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–pamchadisim logabhigame. Je te evamahamsu– padhame vibhamganane. Ahavare dochche vibhamganane– jaya nam taharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam pasati painam va padinam va dahinam va udinam va uddham va java sohamme kappe. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–pamchadisim logabhigame. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–egadisim logabhigame. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu– dochche vibhamganane. Ahavare tachche vibhamganane–jaya nam taharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam pasati pane ativatemane, musam vayamane, adinnamadiyamane, mehunam padisevamane, pariggaham pariginhamane, raibho-yanam bhumjamane, pavam cha nam kammam kiramanam no pasati. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–kiriyavarane jive. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu– no kiriyavarane jive. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu– tachche vibhamganane. Ahavare chautthe vibhamganane– jaya nam tadharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam devameva pasati bahirabbhamtarae poggale pariyaitta pudhegattam nanattam phusitta phuritta phuttitta vikuvvitta nam chitthittae. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–mudagge jive. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–amudagge jive. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu– chautthe vibhamganane. Ahavare pamchame vibhamganane–jaya nam tadharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam devameva pasati bahirabbhamtarae poggalae apariyaitta pudhegattam nanattam phusitta phuritta phuttitta viuvvitta nam chitthittae. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–amudagge jive. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–mudagge jive. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu– pamchame vibhamganane. Ahavare chhatthe vibhamganane–jaya nam taharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se nam tenam vibhamgananenam samuppannenam devameva pasati bahirabbhamtarae poggale pariyaitta va apariyaitta va pudhegattam nanattam phusitta phuritta phuttitta vikuvvitta nam chitthittae. Tassa nam evam bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–ruvi jive. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–aruvi jive. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu– chhatthe vibhamganane. Ahavare sattame vibhamganane–jaya nam taharuvassa samanassa va mahanassa va vibhamganane samuppajjati. Se na tena vibhamgananenam samuppannenam pasai suhumenam vayukaenam phudam poggalakayam eyamtam veyamtam chalamtam khubbhamtam phamdamtam ghattamtam udiremtam tam tam bhavam parinamamtam. Tassa nam eva bhavati–atthi nam mama atisese nanadamsane samuppanne–savvaminam jiva. Samtegaiya samana va mahana va evamahamsu–jiva cheva, ajiva cheva. Je te evamahamsu, michchham te evamahamsu. Tassa nam ime chattari jivanikaya no sammamuvagata bhavamti, tam jaha–pudhavikaiya, aukaiya, teukaiya, vaukaiya. Ichchetehim chauhim jivanikaehim michchhadamdam pavattei– sattame vibhamganane.
Sutra Meaning Transliteration : Vibhamgajnyana sata bhede kahyum – (1) eka dishamam sarva lokane jane, (2) pamcha dishamam sarva lokane jane, (3) jivane kriyanum avarana chhe, karmanum nahi tema jane, (4) jiva pudgala nirmitaja chhe tema jane, (5) jiva pudgala nirmita nathi tema jane, (6) jiva rupi chhe tema jane, (7) sarve drishyamana jagata jiva chhe tema jane. Temam – (1) prathama vibhamgajnyana a chhe – koi tatharupa shramana – brahmanane vibhamgajnyana utpanna thaya chhe. Tyare te te utpanna vibhamgajnyanathi purvane – pashchima ne – dakshinane ke uttaradishane athava urdhvamam yavat saudharmakalpane jue chhe. Tene ema thaya chhe ke – mane atishaya jnyana, darshana utpanna thayela chhe, tethi eka dishi lokabhigama chhe. Ketalaka shramano ke brahmano ema kahe chhe ke – pamcha dishamam lokabhigama chhe. Je loko ema kahe chhe te mithya kahe chhe. (2) have bijum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana ke brahmanane vibhamgajnyana utpanna thaya chhe. Te te samutpanna vibhamgajnyana vade purva – pashchima – dakshina – uttara ke urdhvadishane yavat saudharmakalpa sudhi jue chhe. Temano a abhipraya chhe ke mane atishayavala jnyana, darshana utpanna thaya chhe tene pamchadishi lokabhigama chhe. Ketalaka shramana – brahmana ema kahe chhe ke – eka dishi lokabhigama chhe, jeo ema kahe chhe te mithya chhe. (3) have trijum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana – brahmanane vibhamgajnyana utpanna thaya chhe, tyare te shramana ke mahana samutpanna vibhamgajnyanathi dekhe chhe. Te kahe chhe – pranano atipata karata, mrishane bolata, adattane grahana karata, maithunane sevata, parigrahane grahana karata, ratribhojana karatane dekhe chhe, pana tena hetubhuta karmane joto nathi. Tene ema thaya chhe ke – mane atishayavala jnyana, darshana chhe. Tethi kriyavarana jiva chhe. Ketalaka shramana – mahana kahe chhe – kriya avarana jiva nathi, pana karmavarana jiva chhe. Je a kahe chhe te mithya chhe. (4) have chothum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana – mahanane vibhamgajnyana utpanna thaya chhe, tyare te samutpanna vibhamgajnyana vade devone ja dekhe chhe. Bahya – abhyamtara pudgalone grahana karine ekatva ke anekatva rupane sparshine, phoravine, pragata thaine vikurve, vikurvine rahe chhe. Tene ema thaya chhe ke – mane atishayita jnyana, darshana utpanna thaya chhe – jiva mudagra chhe. Ketalaka shramana – brahmana ema kahe chhe – amudagra jiva chhe. Jeo ama kahe chhe te mithya kahe chhe. (5) have pamchamum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana ke mahanane yavat upaje chhe, te te samutpanna vibhamgajnyanathi devone ja dekhe chhe te kahe chhe – bahya – abhyamtara pudgala grahana karya sivaya prithak ke vividharupe yavat vaikriya karine rahe chhe. Tene ema thaya chhe ke – yavat amudagra jiva chhe. Ketalaka shramana – mahana ema kahe chhe – mudagra jiva chhe. Jeo ama kahe chhe te khotum chhe. (6) have chhaththum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana – mahanane vibhamgajnyana utpanna thaya chhe. Te te samutpanna vibhamgajnyanathi devone ja jue chhe – bahya – abhyamtara pudgalone grahana karine ke na karine prithak ke vividharupe sparshine yavat vikurvine rahe chhe. Tene ema thaya ke mane atishaya jnyana – darshana utpanna thaya chhe. Jiva rupi chhe. Ketalaka shramana – mahana ema kahe chhe ke – jiva arupi chhe. Jeo ama kahe chhe, te mithya kahe chhe. (7) have satamum vibhamgajnyana kahe chhe – jyare tatharupa shramana ke mahanane vibhamgajnyana upaje chhe, tyare te samutpanna jnyana vade dekhe chhe – sukshma vayukayathi sprishta podgalakayane kampatu, vishesha kampatu, chalatu, kshobha pamatu, sparshatu, ghattana karatu, preratu te – te bhavane parinamatu joine tene ema thaya ke – mane atishaya jnyana, darshana utpanna thaya chhe. Aba badha jiva chhe. Ketalaka shramana ke mahana kahe chhe – jiva ane ajiva chhe. Jeo ama kahe chhe te mithya kahe chhe. Tevane a chara jivanikaya yathartha samajaya nathi, te a – prithvi, ap, teu, vayukayiko. A chara nikayo vishe mithyadamdane pravartave chhe. A satamum vibhamgajnyana.