Sutra Navigation: Jambudwippragnapati ( जंबुद्वीप प्रज्ञप्ति सूत्र )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1007740
Scripture Name( English ): Jambudwippragnapati Translated Scripture Name : जंबुद्वीप प्रज्ञप्ति सूत्र
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Hindi
Chapter :

वक्षस्कार ४ क्षुद्र हिमवंत

Translated Chapter :

वक्षस्कार ४ क्षुद्र हिमवंत

Section : Translated Section :
Sutra Number : 140 Category : Upang-07
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] कहि णं भंते! जंबुद्दीवे दीवे महाविदेहे नामं वासे पन्नत्ते? गोयमा! निलवंतस्स वासहरपव्वयस्स दक्खिणेणं, निसहस्स वासहरपव्वयस्स उत्तरेणं, पुरत्थिमलवणसमुद्दस्स पच्चत्थिमेणं, पच्चत्थिम-लवणसमुद्दस्स पुरत्थिमेणं, एत्थ णं जंबुद्दीवे दीवे महाविदेहे नामं वासे पन्नत्ते– पाईणपडीणायए उदीणदाहिणविच्छिन्नेपलियंकसंठाणसंठिए दुहा लवणसमुद्दं पुट्ठे– पुरत्थिमिल्लाए कोडीए पुरत्थि-मिल्लं लवणसमुद्दं पुट्ठे, पच्चत्थिमिल्लाए कोडीए पच्चत्थिमिल्लं लवणसमुद्दं पुट्ठे, तित्तीसं जोयण-सहस्साइं छच्च चुलसीए जोयणसए चत्तारि य एगूनवीसइभाए जोयणस्स विक्खंभेणं। तस्स बाहा पुरत्थिमपच्चत्थिमेणं तेत्तीसं जोयणसहस्साइं सत्त य सत्तसट्ठे जोयणसए सत्त य एगूनवीसइभाए जोयणस्स आयामेणं। तस्स जीवा बहुमज्झदेसभाए पाईणपडीणायया दुहा लवणस-मुद्दं पुट्ठा–पुरत्थिमिल्लाए कोडीए पुरत्थिमिल्लं लवणसमुद्दं पुट्ठा, एवं पच्चत्थिमिल्लाए जाव पुट्ठा, एगं जोयणसयसहस्सं आयामेणं तस्स धनुपट्ठं? उभओ पासिं उत्तरदाहिणेणं एगं जोयणसयसहस्सं अट्ठावन्नं जोयणसहस्साइं एगं च तेरसुत्तरं जोयणसयं सोलस य एगूनवीसइभागे जोयणस्स किंचिविसेसाहिए परिक्खेवेणं। महाविदेहे णं वासे चउव्विहे चउप्पडोयारे पन्नत्ते, तं जहा–पुव्वविदेहे अवरविदेहे देवकुरा उत्तरकुरा। महाविदेहस्स णं भंते! वासस्स केरिसए आगारभावपडोयारे पन्नत्ते? गोयमा! बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पन्नत्ते जाव कत्तिमेहिं चेव अकत्तिमेहिंचेव। महाविदेहे णं भंते! वासे मनुयाणं केरिसए आगारभावपडोयारे पन्नत्ते? गोयमा! तेसि णं मनुयाणं छव्विहे संघयणे छव्विहे संठाणे पंचधनुसयाइं उड्ढं उच्चत्तेणं, जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुव्वकोडी आउयं पालेंति, पालेत्ता अप्पेगइया निरयगामी, अप्पेगइया तिरियगामी, अप्पेगइया मनुयगामी, अप्पेगइया देवगामी, अप्पेगइया सिज्झंति बुज्झंति मुच्चंति परिनिव्वंति सव्वदुक्खाणं अंतं करेंति। से केणट्ठेणं भंते! एवं वुच्चइ–महाविदेहे वासे? महाविदेहे वासे? गोयमा! महाविदेहे णं वासे भरहेरवय-हेमवय-हेरण्णवय-हरिवास-रम्मगवासेहिंतो आयाम विक्खंभ संठाण परिणाहेणं विच्छिन्न-तराए चेव विपुलतराए चेव महंततराए चेव सुप्पमाणतराए चेव। महाविदेहा यत्थ मनूसा परिवसंति। महाविदेहे यत्थ देवे महिड्ढीए जाव पलिओवमट्ठिईए परिवसइ। से तेण-ट्ठेणं गोयमा! एवं वुच्चइ–महाविदेहे वासे-महाविदेहे वासे। अदुत्तरं च णं गोयमा! महाविदेहस्स वासस्स सासए नामधेज्जे पन्नत्ते–जं न कयाइ नासि न कयाइ नत्थि न कयाइ न भविस्सइ, भुविं च भवइ य भविस्सइ य धुवे नियए सासए अक्खए अव्वए अवट्ठिए निच्चे।
Sutra Meaning : भगवन्‌ ! जम्बूद्वीप के अन्तर्गत्‌ महाविदेह क्षेत्र कहाँ है ? गौतम ! नीलवान्‌ वर्षधर पर्वत के दक्षिण में, निषध वर्षधर पर्वत के उत्तर में, पूर्वी लवणसमुद्र के पश्चिम में, पश्चिमी लवणसमुद्र के पूर्व में जम्बूद्वीप के अन्तर्गत्‌ है। वह पूर्व – पश्चिम में लम्बा तथा उत्तर – दक्षिण में चौड़ा है, पलंग के आकार के समान संस्थित है। वह दो ओर से लवणसमुद्र का स्पर्श करता है। उसकी चौड़ाई ३३६८४ – ४/१९ योजन है। उसकी बाहा पूर्व – पश्चिम ३३७३७ – ७/१९ योजन लम्बी है। उसकी जीवा पूर्व – पश्चिम लम्बी है। वह दो ओर से लवणसमुद्र का स्पर्श करती है। एक लाख योजन लम्बी है। उसका धनुपृष्ठ उत्तर – दक्षिण दोनों ओर परिधि की दृष्टि से कुछ अधिक १५८११३ – १६/१९ योजन है। महाविदेह क्षेत्र के चार भाग हैं – पूर्व विदेह, पश्चिम विदेह, देवकुरु तथा उत्तरकुरु। भगवन्‌ ! महाविदेह क्षेत्र का आकार, भाव, प्रत्यवतार किस प्रकार का है ? गौतम ! उसका भूमिभाग बहुत समतल एवं रमणीय है। वह नानाविध पंचरंगे रत्नों से, तृणों से सुशोभित है। महाविदेह क्षेत्र में मनुष्यों का आकार, भाव, प्रत्यवतार किस प्रकार का है ? गौतम ! वहाँ के मनुष्य छह प्रकार के संहनन, छह प्रकार के संस्थान वाले होते हैं। पाँच सौ धनुष ऊंचे होते हैं। आयुष्य जघन्य अन्तमुहूर्त्त तथा उत्कृष्ट एक पूर्व कोटि होता है। अपना आयुष्य पूर्ण कर उनमें से कतिपय नरकगामी होते हैं, यावत्‌ कतिपय सिद्ध होते हैं, समग्र दुःखों का अन्त करते हैं। वह महाविदेह क्षेत्र क्यों कहा जाता है ? गौतम ! भरतक्षेत्र, ऐरवतक्षेत्र आदि की अपेक्षा महाविदेहक्षेत्र – अति विस्तीर्ण, विपुलतर, महत्तर तथा बृहत्‌ प्रमाणयुक्त है। विशाल देहयुक्त मनुष्य उसमें निवास करते हैं। परम ऋद्धिशाली, एक पल्योपम आयुष्यवाला महाविदेह नामक देव उसमें निवास करता है। इस कारण वह महाविदेह क्षेत्र कहा जाता है। इसके अतिरिक्त महाविदेह नाम शाश्वत है।
Mool Sutra Transliteration : [sutra] kahi nam bhamte! Jambuddive dive mahavidehe namam vase pannatte? Goyama! Nilavamtassa vasaharapavvayassa dakkhinenam, nisahassa vasaharapavvayassa uttarenam, puratthimalavanasamuddassa pachchatthimenam, pachchatthima-lavanasamuddassa puratthimenam, ettha nam jambuddive dive mahavidehe namam vase pannatte– painapadinayae udinadahinavichchhinnepaliyamkasamthanasamthie duha lavanasamuddam putthe– puratthimillae kodie puratthi-millam lavanasamuddam putthe, pachchatthimillae kodie pachchatthimillam lavanasamuddam putthe, tittisam joyana-sahassaim chhachcha chulasie joyanasae chattari ya egunavisaibhae joyanassa vikkhambhenam. Tassa baha puratthimapachchatthimenam tettisam joyanasahassaim satta ya sattasatthe joyanasae satta ya egunavisaibhae joyanassa ayamenam. Tassa jiva bahumajjhadesabhae painapadinayaya duha lavanasa-muddam puttha–puratthimillae kodie puratthimillam lavanasamuddam puttha, evam pachchatthimillae java puttha, egam joyanasayasahassam ayamenam tassa dhanupattham? Ubhao pasim uttaradahinenam egam joyanasayasahassam atthavannam joyanasahassaim egam cha terasuttaram joyanasayam solasa ya egunavisaibhage joyanassa kimchivisesahie parikkhevenam. Mahavidehe nam vase chauvvihe chauppadoyare pannatte, tam jaha–puvvavidehe avaravidehe devakura uttarakura. Mahavidehassa nam bhamte! Vasassa kerisae agarabhavapadoyare pannatte? Goyama! Bahusamaramanijje bhumibhage pannatte java kattimehim cheva akattimehimcheva. Mahavidehe nam bhamte! Vase manuyanam kerisae agarabhavapadoyare pannatte? Goyama! Tesi nam manuyanam chhavvihe samghayane chhavvihe samthane pamchadhanusayaim uddham uchchattenam, jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam puvvakodi auyam palemti, paletta appegaiya nirayagami, appegaiya tiriyagami, appegaiya manuyagami, appegaiya devagami, appegaiya sijjhamti bujjhamti muchchamti parinivvamti savvadukkhanam amtam karemti. Se kenatthenam bhamte! Evam vuchchai–mahavidehe vase? Mahavidehe vase? Goyama! Mahavidehe nam vase bharaheravaya-hemavaya-herannavaya-harivasa-rammagavasehimto ayama vikkhambha samthana parinahenam vichchhinna-tarae cheva vipulatarae cheva mahamtatarae cheva suppamanatarae cheva. Mahavideha yattha manusa parivasamti. Mahavidehe yattha deve mahiddhie java paliovamatthiie parivasai. Se tena-tthenam goyama! Evam vuchchai–mahavidehe vase-mahavidehe vase. Aduttaram cha nam goyama! Mahavidehassa vasassa sasae namadhejje pannatte–jam na kayai nasi na kayai natthi na kayai na bhavissai, bhuvim cha bhavai ya bhavissai ya dhuve niyae sasae akkhae avvae avatthie nichche.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Jambudvipa ke antargat mahavideha kshetra kaham hai\? Gautama ! Nilavan varshadhara parvata ke dakshina mem, nishadha varshadhara parvata ke uttara mem, purvi lavanasamudra ke pashchima mem, pashchimi lavanasamudra ke purva mem jambudvipa ke antargat hai. Vaha purva – pashchima mem lamba tatha uttara – dakshina mem chaura hai, palamga ke akara ke samana samsthita hai. Vaha do ora se lavanasamudra ka sparsha karata hai. Usaki chaurai 33684 – 4/19 yojana hai. Usaki baha purva – pashchima 33737 – 7/19 yojana lambi hai. Usaki jiva purva – pashchima lambi hai. Vaha do ora se lavanasamudra ka sparsha karati hai. Eka lakha yojana lambi hai. Usaka dhanuprishtha uttara – dakshina donom ora paridhi ki drishti se kuchha adhika 158113 – 16/19 yojana hai. Mahavideha kshetra ke chara bhaga haim – purva videha, pashchima videha, devakuru tatha uttarakuru. Bhagavan ! Mahavideha kshetra ka akara, bhava, pratyavatara kisa prakara ka hai\? Gautama ! Usaka bhumibhaga bahuta samatala evam ramaniya hai. Vaha nanavidha pamcharamge ratnom se, trinom se sushobhita hai. Mahavideha kshetra mem manushyom ka akara, bhava, pratyavatara kisa prakara ka hai\? Gautama ! Vaham ke manushya chhaha prakara ke samhanana, chhaha prakara ke samsthana vale hote haim. Pamcha sau dhanusha umche hote haim. Ayushya jaghanya antamuhurtta tatha utkrishta eka purva koti hota hai. Apana ayushya purna kara unamem se katipaya narakagami hote haim, yavat katipaya siddha hote haim, samagra duhkhom ka anta karate haim. Vaha mahavideha kshetra kyom kaha jata hai\? Gautama ! Bharatakshetra, airavatakshetra adi ki apeksha mahavidehakshetra – ati vistirna, vipulatara, mahattara tatha brihat pramanayukta hai. Vishala dehayukta manushya usamem nivasa karate haim. Parama riddhishali, eka palyopama ayushyavala mahavideha namaka deva usamem nivasa karata hai. Isa karana vaha mahavideha kshetra kaha jata hai. Isake atirikta mahavideha nama shashvata hai.