Sutra Navigation: Anuyogdwar ( અનુયોગદ્વારાસૂત્ર )
Search Details
| Mool File Details |
|
Anuvad File Details |
|
| Sr No : | 1124325 | ||
| Scripture Name( English ): | Anuyogdwar | Translated Scripture Name : | અનુયોગદ્વારાસૂત્ર |
| Mool Language : | Ardha-Magadhi | Translated Language : | Gujarati |
| Chapter : |
अनुयोगद्वारासूत्र |
Translated Chapter : |
અનુયોગદ્વારાસૂત્ર |
| Section : | Translated Section : | ||
| Sutra Number : | 325 | Category : | Chulika-02 |
| Gatha or Sutra : | Sutra | Sutra Anuyog : | |
| Author : | Deepratnasagar | Original Author : | Gandhar |
| Century : | Sect : | Svetambara1 | |
| Source : | |||
| Mool Sutra : | [सूत्र] से किं तं निक्खेवे? निक्खेवे तिविहे पन्नत्ते, तं–ओहनिप्फन्ने नामनिप्फन्ने सुत्तालावगनिप्फन्ने। से किं तं ओहनिप्फन्ने? ओहनिप्फन्ने चउव्विहे पन्नत्ते, तं–अज्झयणे अज्झीणे आए ज्झवणा। से किं तं अज्झयणे? अज्झयणे चउव्विहे पन्नत्ते, तं जहा–नामज्झयणे ठवणज्झयणे दव्वज्झयणे भावज्झयणे। नाम-ट्ठवणाओ गयाओ। से किं तं दव्वज्झयणे? दव्वज्झयणे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–आगमओ य नोआगमओ य। से किं तं आगमओ दव्वज्झयणे? आगमओ दव्वज्झयणे–जस्स णं अज्झयणे त्ति पदं सिक्खियं ठियं जियं मियं परिजियं नामसमं घोससमं अहीनक्खरं अनच्चक्खरं अव्वाइद्धक्खरं अक्खलियं अमिलियं अवच्चामेलियं पडिपुण्णं पडिपुन्नघोसं कंटोट्ठविप्पमुक्कं गुरुवायणोवगयं, से णं तत्थ वायणाए पुच्छणाए परियट्टणाए धम्मकहाए, नो अनुप्पेहाए। कम्हा? अनुवओगो दव्वमिति कट्टु। नेगमस्स एगो अनुवउत्तो आगमओ एगे दव्वज्झयणे, दोन्नि अनुवउत्ता आगमओ दोन्नि दव्वज्झयणाइं, तिन्नि अनुवउत्ता आगमओ तिन्नि दव्वज्झयणाइं, एवं जावइया अनुवउत्ता तावइयाइं ताइं नेगमस्स आगमओ दव्वज्झयणाइं। एवमेव ववहारस्स वि। संगहस्स एगो वा अनेगा वा अनुवउत्तो वा अनुवउत्ता वा आगमओ दव्वज्झयणे वा दव्वज्झयणाणि वा से एगे दव्वज्झयणे। उज्जुसुयस्स एगो अनुवउत्तो आगमओ एगे दव्वज्झयणे, पुहत्तं नेच्छइ। तिण्हं सद्दनयाणं जाणए अनुवउत्ते अवत्थू। कम्हा? जइ जाणए अनुवउत्ते न भवइ। से तं आगमओ दव्वज्झयणे। से किं तं नोआगमओ दव्वज्झयणे? नोआगमओ दव्वज्झयणे तिविहे पन्नत्ते, तं जहा–जाणगसरीरदव्वज्झयणे भवियसरीरदव्वज्झयणे जाणगसरीर-भवियसरीर-वतिरित्ते दव्वज्झयणे। से किं तं जाणगसरीरदव्वज्झयणे? जाणगसरीरदव्वज्झयणे–अज्झयणे त्ति पयत्थाहिगारजाणगस्स जं सरीरयं वव-गय-चुय-चाविय-चत्तदेहं जीवविप्पजढं सेज्जागयं वा संथारगयं वा निसीहियागयं वा सिद्धसिलातलगयं वा पासित्ता णं कोइ वएज्जा –अहो णं इमेणं सरीरसमुस्सएणं जिणदिट्ठेणं भावेणं अज्झयणे त्ति पयं आघवियं पन्नवियं परूवियं दंसियं निदंसियं० उवदंसियं। जहा को दिट्ठंतो? अयं महुकुंभे आसी, अयं घयकुंभे आसी। से तं जाणगसरीरदव्वज्झयणे। से किं तं भवियसरीरदव्वज्झयणे? भवियसरीरदव्वज्झयणे–जे जीवे जोणिजम्मणनिक्खंते इमेणं चेव आदत्तएणं सरीरसमुस्सएणं जिणदिट्ठेणं भावेणं अज्झयणे त्ति पयं सेयकाले सिक्खिस्सइ, न ताव सिक्खइ। जहा को दिट्ठंतो? अयं महुकुंभे भविस्सइ, अयं घयकुंभे भविस्सइ। से तं भवियसरीरदव्वज्झयणे। से किं तं जाणगसरीर-भवियसरीर-वतिरित्ते दव्वज्झयणे? जाणगसरीर-भवियसरीर-वतिरित्ते दव्वज्झयणे–पत्तय-पोत्थय-लिहियं। से तं जाणगसरीर-भवियसरीर-वतिरित्ते दव्वज्झयणे। से तं नोआगमओ दव्वज्झयणं। से तं दव्वज्झयणे। से किं तं भावज्झयणे? भावज्झयणे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–आगमओ य नोआगमओ य। से किं तं आगमओ भावज्झयणे? आगमओ भावज्झयणे–जाणए उवउत्ते। से तं आगमओ भावज्झयणे। से किं तं नोआगमओ भावज्झयणे? नोआगमओ भावज्झयणे– | ||
| Sutra Meaning : | સૂત્ર– ૩૨૫. [૧] નિક્ષેપનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નિક્ષેપના ત્રણ પ્રકાર છે, તે આ પ્રમાણે છે – ૧. ઓઘનિષ્પન્ન નિક્ષેપ, ૨. નામનિષ્પન્ન નિક્ષેપ, ૩. સૂત્રલાપકનિષ્પન્ન નિક્ષેપ. [૨] ઓઘનિષ્પન્ન નિક્ષેપનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ઓઘનિષ્પન્ન નિક્ષેપના ચાર પ્રકાર છે, તે આ પ્રમાણે છે ૧. અધ્યયન, ૨. અક્ષીણ, ૩. આય, ૪. ક્ષપણા. [૩] અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અધ્યયનના ચાર પ્રકાર કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે છે – ૧. નામ અધ્યયન, ૨. સ્થાપના અધ્યયન, ૩. દ્રવ્ય અધ્યયન, ૪. ભાવ અધ્યયન. [૪] નામ અને સ્થાપના અધ્યયનનું સ્વરૂપ પૂર્વ પ્રકરણમાં વર્ણિત નામ – સ્થાપના આવશ્યક પ્રમાણે જાણવુ. દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? દ્રવ્ય અધ્યયન બે પ્રકારે છે, તે આ પ્રમાણે – આગમથી દ્રવ્ય અધ્યયન ને નોઆગમથી દ્રવ્ય અધ્યયન. આગમથી દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? જેણે ‘અધ્યયન’ આ પદને શીખી લીધું છે, પોતાના હૃદયમાં સ્થિર, જિત, મિત, પરિજિત કર્યું છે યાવત્ જેટલા ઉપયોગથી શૂન્ય છે તેટલા આગમથી દ્રવ્ય અધ્યયન છે, ત્યાં સુધીનો પાઠ અહીં પૂર્વવત્ જાણવો. વ્યવહારનયનો પણ તે જ મત છે. સંગ્રહનયના મતે એક અથવા અનેક ઉપયોગ શૂન્ય આત્માઓ એક આગમતઃ દ્રવ્ય અધ્યયન રૂપ છે વગેરે સમગ્ર વર્ણન આગમતઃ દ્રવ્ય આવશ્યકના વર્ણન પ્રમાણે જાણવુ. આ આગમતઃ દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ છે. નોઆગમથી દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નોઆગમથી દ્રવ્ય અધ્યયનના ત્રણ પ્રકાર કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે છે – ૧. જ્ઞાયક શરીર દ્રવ્ય અધ્યયન, ૨. ભવ્ય શરીર દ્રવ્ય અધ્યયન, ૩. જ્ઞાયક શરીર ભવ્ય શરીર વ્યતિરિક્ત દ્રવ્ય અધ્યયન. જ્ઞાયકશરીર દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અધ્યયન પદના અર્થાધિકારના જ્ઞાતા – જાણકારના વ્યપગત ચૈતન્ય, ચ્યુત, ચ્યાવિત કે ત્યક્ત દેહને જોઈ યાવત્ અહો! આ શરીરરૂપ પુદ્ગલ સંઘાતે આ ‘અધ્યયન’ પદનું વ્યાખ્યાન કર્યું હતું યાવત્ ઉપદર્શિત કર્યુ હતુ. આ વિષયમાં કોઈ દૃષ્ટાંત છે ? હા, ઘડામાંથી ઘી કે મધ કાઢી લીધા પછી પણ આ ઘીનો ઘડો કે આ મધનો ઘડો હતો, તેવો પ્રયોગ થાય છે. આ જ્ઞાયક શરીર અધ્યયનનું સ્વરૂપ છે. ભવ્યશરીર દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? જન્મ સમયે જે જીવે યોનિસ્થાન છોડી દીધું છે અને આ પ્રાપ્ત શરીર સમુદાય દ્વારા જિનોપદિષ્ટ ભાવાનુસાર ‘અધ્યયન’ આ પદને જે શીખશે પરંતુ વર્તમાનમાં શીખી રહ્યા નથી તેવા બાળકનું આ શરીર ભવ્યશરીર દ્રવ્ય અધ્યયન કહેવાય છે. તે માટે કોઈ દૃષ્ટાંત છે ? હા, જેમ કોઈ ઘડામાં ઘી કે મધ ભરવાનું હોય તે ઘડાને વર્તમાનમાં ઘીનો ઘડો કે મધનો ઘડો કહેવો, આવું ભવ્યશરીર દ્રવ્ય અધ્યયનનું સ્વરૂપ છે. પત્ર નાના અથવા પુસ્તકમાં લખેલ અધ્યયનને જ્ઞાયકશરીર ભવ્યશરીર વ્યતિરિક્ત દ્રવ્ય અધ્યયન કહે છે. આ જ્ઞાયકશરીર ભવ્યશરીર વ્યતિરિક્ત દ્રવ્ય અધ્યયનનું વર્ણન છે. આ રીતે નોઆગમથી દ્રવ્ય અધ્યયન કહ્યું. [૫] ભાવ અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ભાવ અધ્યયનના બે પ્રકાર આ પ્રમાણે છે – ૧. આગમતઃ ભાવ અધ્યયન ૨. નોઆગમતઃ ભાવ અધ્યયન. આગમતઃ ભાવ અધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? જે અધ્યયનના અર્થને જાણતા પણ હોય અને તેમાં ઉપયોગયુક્ત પણ હોય તેને આગમતઃ ભાવ અધ્યયન કહે છે. નોઆગમતઃ ભાવઅધ્યયનનું સ્વરૂપ કેવું છે ? સૂત્ર– ૩૨૬. સામાયિક આદિ અધ્યયનમાં ચિત્ત લગાડવાથી, પૂર્વે ઉપાર્જિત કર્મોનો ક્ષય – નિર્જરા અને નવીન કર્મબંધ અટકે છે. આ રીતે સંવરનું કારણ હોવાથી સાધકો અધ્યયનની અભિલાષા કરે છે. આવું નોઆગમતઃ ભાવઅધ્યયનનું સ્વરૂપ છે. સૂત્ર સંદર્ભ– ૩૨૫, ૩૨૬ | ||
| Mool Sutra Transliteration : | [sutra] se kim tam nikkheve? Nikkheve tivihe pannatte, tam–ohanipphanne namanipphanne suttalavaganipphanne. Se kim tam ohanipphanne? Ohanipphanne chauvvihe pannatte, tam–ajjhayane ajjhine ae jjhavana. Se kim tam ajjhayane? Ajjhayane chauvvihe pannatte, tam jaha–namajjhayane thavanajjhayane davvajjhayane bhavajjhayane. Nama-tthavanao gayao. Se kim tam davvajjhayane? Davvajjhayane duvihe pannatte, tam jaha–agamao ya noagamao ya. Se kim tam agamao davvajjhayane? Agamao davvajjhayane–jassa nam ajjhayane tti padam sikkhiyam thiyam jiyam miyam parijiyam namasamam ghosasamam ahinakkharam anachchakkharam avvaiddhakkharam akkhaliyam amiliyam avachchameliyam padipunnam padipunnaghosam kamtotthavippamukkam guruvayanovagayam, se nam tattha vayanae puchchhanae pariyattanae dhammakahae, no anuppehae. Kamha? Anuvaogo davvamiti kattu. Negamassa ego anuvautto agamao ege davvajjhayane, donni anuvautta agamao donni davvajjhayanaim, tinni anuvautta agamao tinni davvajjhayanaim, evam javaiya anuvautta tavaiyaim taim negamassa agamao davvajjhayanaim. Evameva vavaharassa vi. Samgahassa ego va anega va anuvautto va anuvautta va agamao davvajjhayane va davvajjhayanani va se ege davvajjhayane. Ujjusuyassa ego anuvautto agamao ege davvajjhayane, puhattam nechchhai. Tinham saddanayanam janae anuvautte avatthu. Kamha? Jai janae anuvautte na bhavai. Se tam agamao davvajjhayane. Se kim tam noagamao davvajjhayane? Noagamao davvajjhayane tivihe pannatte, tam jaha–janagasariradavvajjhayane bhaviyasariradavvajjhayane janagasarira-bhaviyasarira-vatiritte davvajjhayane. Se kim tam janagasariradavvajjhayane? Janagasariradavvajjhayane–ajjhayane tti payatthahigarajanagassa jam sarirayam vava-gaya-chuya-chaviya-chattadeham jivavippajadham sejjagayam va samtharagayam va nisihiyagayam va siddhasilatalagayam va pasitta nam koi vaejja –aho nam imenam sarirasamussaenam jinaditthenam bhavenam ajjhayane tti payam aghaviyam pannaviyam paruviyam damsiyam nidamsiyam0 uvadamsiyam. Jaha ko ditthamto? Ayam mahukumbhe asi, ayam ghayakumbhe asi. Se tam janagasariradavvajjhayane. Se kim tam bhaviyasariradavvajjhayane? Bhaviyasariradavvajjhayane–je jive jonijammananikkhamte imenam cheva adattaenam sarirasamussaenam jinaditthenam bhavenam ajjhayane tti payam seyakale sikkhissai, na tava sikkhai. Jaha ko ditthamto? Ayam mahukumbhe bhavissai, ayam ghayakumbhe bhavissai. Se tam bhaviyasariradavvajjhayane. Se kim tam janagasarira-bhaviyasarira-vatiritte davvajjhayane? Janagasarira-bhaviyasarira-vatiritte davvajjhayane–pattaya-potthaya-lihiyam. Se tam janagasarira-bhaviyasarira-vatiritte davvajjhayane. Se tam noagamao davvajjhayanam. Se tam davvajjhayane. Se kim tam bhavajjhayane? Bhavajjhayane duvihe pannatte, tam jaha–agamao ya noagamao ya. Se kim tam agamao bhavajjhayane? Agamao bhavajjhayane–janae uvautte. Se tam agamao bhavajjhayane. Se kim tam noagamao bhavajjhayane? Noagamao bhavajjhayane– | ||
| Sutra Meaning Transliteration : | Sutra– 325. [1] nikshepanum svarupa kevum chhe\? Nikshepana trana prakara chhe, te a pramane chhe – 1. Oghanishpanna nikshepa, 2. Namanishpanna nikshepa, 3. Sutralapakanishpanna nikshepa. [2] oghanishpanna nikshepanum svarupa kevum chhe\? Oghanishpanna nikshepana chara prakara chhe, te a pramane chhe 1. Adhyayana, 2. Akshina, 3. Aya, 4. Kshapana. [3] adhyayananum svarupa kevum chhe\? Adhyayanana chara prakara kahya chhe, te a pramane chhe – 1. Nama adhyayana, 2. Sthapana adhyayana, 3. Dravya adhyayana, 4. Bhava adhyayana. [4] nama ane sthapana adhyayananum svarupa purva prakaranamam varnita nama – sthapana avashyaka pramane janavu. Dravya adhyayananum svarupa kevum chhe\? Dravya adhyayana be prakare chhe, te a pramane – agamathi dravya adhyayana ne noagamathi dravya adhyayana. Agamathi dravya adhyayananum svarupa kevum chhe\? Jene ‘adhyayana’ a padane shikhi lidhum chhe, potana hridayamam sthira, jita, mita, parijita karyum chhe yavat jetala upayogathi shunya chhe tetala agamathi dravya adhyayana chhe, tyam sudhino patha ahim purvavat janavo. Vyavaharanayano pana te ja mata chhe. Samgrahanayana mate eka athava aneka upayoga shunya atmao eka agamatah dravya adhyayana rupa chhe vagere samagra varnana agamatah dravya avashyakana varnana pramane janavu. A agamatah dravya adhyayananum svarupa chhe. Noagamathi dravya adhyayananum svarupa kevum chhe\? Noagamathi dravya adhyayanana trana prakara kahya chhe. Te a pramane chhe – 1. Jnyayaka sharira dravya adhyayana, 2. Bhavya sharira dravya adhyayana, 3. Jnyayaka sharira bhavya sharira vyatirikta dravya adhyayana. Jnyayakasharira dravya adhyayananum svarupa kevum chhe\? Adhyayana padana arthadhikarana jnyata – janakarana vyapagata chaitanya, chyuta, chyavita ke tyakta dehane joi yavat aho! A sharirarupa pudgala samghate a ‘adhyayana’ padanum vyakhyana karyum hatum yavat upadarshita karyu hatu. A vishayamam koi drishtamta chhe\? Ha, ghadamamthi ghi ke madha kadhi lidha pachhi pana a ghino ghado ke a madhano ghado hato, tevo prayoga thaya chhe. A jnyayaka sharira adhyayananum svarupa chhe. Bhavyasharira dravya adhyayananum svarupa kevum chhe\? Janma samaye je jive yonisthana chhodi didhum chhe ane a prapta sharira samudaya dvara jinopadishta bhavanusara ‘adhyayana’ a padane je shikhashe paramtu vartamanamam shikhi rahya nathi teva balakanum a sharira bhavyasharira dravya adhyayana kahevaya chhe. Te mate koi drishtamta chhe\? Ha, jema koi ghadamam ghi ke madha bharavanum hoya te ghadane vartamanamam ghino ghado ke madhano ghado kahevo, avum bhavyasharira dravya adhyayananum svarupa chhe. Patra nana athava pustakamam lakhela adhyayanane jnyayakasharira bhavyasharira vyatirikta dravya adhyayana kahe chhe. A jnyayakasharira bhavyasharira vyatirikta dravya adhyayananum varnana chhe. A rite noagamathi dravya adhyayana kahyum. [5] bhava adhyayananum svarupa kevum chhe\? Bhava adhyayanana be prakara a pramane chhe – 1. Agamatah bhava adhyayana 2. Noagamatah bhava adhyayana. Agamatah bhava adhyayananum svarupa kevum chhe\? Je adhyayanana arthane janata pana hoya ane temam upayogayukta pana hoya tene agamatah bhava adhyayana kahe chhe. Noagamatah bhavaadhyayananum svarupa kevum chhe\? Sutra– 326. Samayika adi adhyayanamam chitta lagadavathi, purve uparjita karmono kshaya – nirjara ane navina karmabamdha atake chhe. A rite samvaranum karana hovathi sadhako adhyayanani abhilasha kare chhe. Avum noagamatah bhavaadhyayananum svarupa chhe. Sutra samdarbha– 325, 326 | ||