Sutra Navigation: Rajprashniya ( રાજપ્રશ્નીય ઉપાંગ સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1105783
Scripture Name( English ): Rajprashniya Translated Scripture Name : રાજપ્રશ્નીય ઉપાંગ સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

प्रदेशीराजान प्रकरण

 Translated Chapter :

પ્રદેશીરાજાન પ્રકરણ
Section : Translated Section :
Sutra Number : 83 Category : Upang-02
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] तए णं दढपतिण्णे दारगे पंचधाईपरिक्खित्ते–खीरधाईए मज्जणधाईए मंडणधाईए अंकधाईए कीलावणधाईए, अन्नाहि बहूहिं खुज्जाहिं चिलाइयाहिं वामणियाहिं वडभियाहिं बब्बरियाहिं बउसि-याहिं जोणियाहिं पल्हवियाहिं ईसिणियाहिं थारु-इणियाहिं लासियाहिं लउसियाहिं दमिलाहिं सिंहलीहिं पुलिंदीहिं आरबीहिं पक्कणीहिं बहलीहिं मुरंडीहिं सबरीहिं पारसीहिं नानादेसीहिं विदेस-परिमंडियाहिं इंगिय चिंतिय पत्थिय वियाणयाहिं सदेश नेवत्थ गहिय देसाहिं निउणकुसलाहिं विणीयाहिं, चेडिया-चक्कवाल वरतरुणिवंद परियाल संपरिवुडे वरिसधर कंचुइमहयरवंदपरिक्खित्ते हत्थाओ हत्थं साहरिज्जमाणे-साहरिज्जमाणे उवनचिज्जमाणे-उवनचिज्जमाणे अंकाओ अंकं परिभुज्जमाणे-(२) उवगाइज्जमाणे-(२) उवलालिज्जमाणे-(२) उवगूहिज्जमाणे(२) अवतासिज्ज-माणे-(२) परिवंदिज्जमाणे-(२) परिचुंबिज्जमाणे-(२) रम्मेसु मणिकोट्टिमतलेसु परंगमाणे परंगमाणे गिरिकंदरमल्लीणे विव चंपगवरपायवे निव्वाघायंसि सुहंसुहेणं परिवड्ढिस्सइ। तए णं तं दढपइण्णं दारगं अम्मापियरो सातिरेगअट्ठवासजायगं जाणित्ता सोभणंसि तिहिकरण णक्खत्त मुहुत्तंसि ण्हायं कयबलिकम्मं कयकोउयमंगल पायच्छित्तं सव्वालंकारविभूसियं करेत्ता महया इड्ढीसक्कारसमुदएणं कलायरियस्स उवणेहिंति। तए णं से कलायरिए तं दढपइण्णं दारगं लेहाइयाओ गणियप्पहाणाओ सउणरुयपज्ज-वसाणाओ बावत्तरिं कलाओ सुत्तओ अत्थओ य गंथओ य करणओ य सिक्खावेहिइ सेहावेहिइ, तं जहा–१. लेहं २. गणियं ३. रूवं ४. नट्टं ५. गीयं ६. वाइयं ७. सरगयं ८. पुक्खरगयं ९. समतालं १. जूयं ११. जणवायं १२. पासगं १३. अट्ठावयं १४. पीरेकव्वं १५. दगमट्टियं १६. अन्नविहिं १७. पाणविहिं १८. वत्थविहिं १९. विलेवणविहिं २. सयणविहिं २१. अज्जं २२. पहेलियं २३. मागहियं २४. गाहं २५. गीइयं २६. सिलोगं २७. हिरण्णजुत्तिं २८. सुवण्णजुत्तिं २९. आभरणविहिं ३. तरुणीपडिकम्मं ३१. इत्थिलक्खणं ३२. पुरिसलक्खणं ३३. हयलक्खणं ३४. गयलक्खणं ३५. गोणलक्खणं ३६. कुक्कुडलक्खणं ३७. छत्तलक्खणं ३८. चक्कलक्खणं ३९. दंडलक्खणं ४. असिलक्खणं ४१. मणिलक्खणं ४२. कागणिलक्खणं ४३. वत्थुविज्जं ४४. णगरमाणं ४५. खंधावारमाणं ४६. चारं ४७. पडिचारं ४८. वूहं ४९. पडिवूहं ५. चक्कवूहं ५१. गरुलवूहं ५२. सगडवूहं ५३. जुद्धं ५४. निजुद्धं ५५. जुद्धजुद्धं ५६. अट्ठिजुद्धं ५७. मुट्ठिजुद्धं ५८. बाहुजुद्धं ५९. लयाजुद्धं ६. ईसत्थं ६१. छरुप्पवायं ६२. धणुवेयं ६३. हिरण्णपागं ६४. सुवण्णपागं ६५. सुत्तखेड्डं ६६. वट्टखेड्डं ६७. णालियाखेड्डं ६८. पत्तच्छेज्जं ६९. कडगच्छेज्जं ७. सज्जीवं ७१. निज्जीवं ७२. सउणरुयं इति। तए णं से कलायरिए तं दढपइण्ण दारगं लेहाइयाओ गणियप्पहाणाओ सउणरुयपज्ज-वसाणाओ बावत्तरिं कलाओ सुत्तओ य अत्थओ य गंथओ य करणओ य सिक्खावेत्ता सेहावेत्ता अम्मापिऊणं उवणेहिइ। तए णं तस्स दढपइण्णस्स दारगस्स अम्मापियरो तं कलायरियं विउलेणं असण पाण खाइम साइमेणं वत्थ गंध मल्लालंकारेणं सक्कारिस्संति सम्माणिस्संति, विउलं जीवियारिहं पीइदाणं दलइस्संति, दलइत्ता पडिविसज्जेहिंति।
Sutra Meaning : ત્યારપછી દૃઢપ્રતિજ્ઞ બાળક પાંચ ધાત્રીથી પાલન કરાતો – ક્ષીરધાત્રી, મજ્જનધાત્રી, મંડનધાત્રી, અંકધાત્રી, ક્રીડાપનધાત્રી. બીજી પણ ઘણી ચિલાતિકા, વામનિકા, વડભિકા, બર્બરી, બાકુશિકા, યોનકી, પલ્હવિકા, ઇસિનિકા, વારુણિકા, લાસિકા, લાકુસિકા, દમિલી, સિંહલી, આરબી, પુલિન્દ્રિ, પકવણી, બહલી, મુરુંડી, પારસી આદિ વિવિધ દેશ – વિદેશની પરિમંડિત, સ્વદેશ નેપથ્યગ્રહિત વેશ વડે, ઇંગિત – યાચિત – પ્રાર્થિતને જાણનારી, નિપુણ – કુશલ, વિનિત ચેટિકા ચક્રવાલ તરુણી વૃંદ પરિવારથી પરિવૃત્ત, વર્ષધર, કંચૂકી, મહત્તર વૃંદ પરીક્ષિપ્ત. એક હાથથી બીજા હાથમાં સંહરાતો, નચાવાતો, એક ગોદથી બીજી ગોદમાં લઈ જવાતો, ગીત વડે ગવાતો, લાલિત કરાતો, હાલરડા સંભળાવાતો, ચુંબન કરાતો, રમ્ય મણિ કોટ્ટિમતલોના પ્રાંગણમાં ગિરિકંદરમાં સ્થિત ચંપકવૃક્ષની જેમ નિર્વ્યાઘાતથી સુખે – સુખે પરિવૃદ્ધિ પામશે. ત્યારપછી તે દૃઢપ્રતિજ્ઞ બાળકના માતા – પિતા તેને સાતિરેક આઠ વર્ષનો થયો જાણીને શોભન તિથિકરણ નક્ષત્ર મુહૂર્ત્તમાં સ્નાન કરી, બલિકર્મ કરી, કૌતુકમંગલ પ્રાયશ્ચિત્ત કરી, સર્વાલંકારથી વિભૂષિત કરીને મહાઋદ્ધિ સત્કારના સમુદયથી કલાચાર્ય પાસે લઈ જશે. ત્યારે તે કલાચાર્ય તે દૃઢપ્રતિજ્ઞને ગણિત પ્રધાન લેખ આદિ શકુનરુત પર્યન્તની બોંતેર કળા સૂત્રથી, અર્થથી શીખવાડશે. સિદ્ધ કરાવશે. તે બોંતેર કળા આ પ્રમાણે છે – લેખન, ગણિત, રૂપ, નૃત્ય, ગીત, વાજિંત્ર, સ્વરગત, પુષ્કરગત, સમતાલ, દ્યુત, જનપદ, પાશક, અષ્ટાપદ, પારે – કાવ્ય, દગમટ્ટિક, અન્નવિધિ, પાનવિધિ, વસ્ત્રવિધિ, વિલેપનવિધિ, શયનવિધિ, આર્યા, પ્રહેલિકા, માગધિકા, નિદ્રાયિકા, ગાથા, ગીતિક, શ્લોક, હિરણ્યયુક્તિ, સુવર્ણયુક્તિ, આભરણવિધિ, તરુણપ્રતિકર્મ. (તથા) સ્ત્રીલક્ષણ, પુરુષલક્ષણ, અશ્વલક્ષણ, ગજલક્ષણ, કુર્કુટલક્ષણ, છત્રલક્ષણ, ચક્રલક્ષણ, દંડલક્ષણ, અસિ – લક્ષણ, મણિલક્ષણ, કાકણિલક્ષણ, વાસ્તુવિદ્યા, નગરમાન, સ્કંધાવાર, માનવાર, પ્રતિચાર, વ્યૂહ, પ્રતિવ્યૂહ, ચક્રવ્યૂહ, ગરુડવ્યૂહ, શકટવ્યૂહ, યુદ્ધ, નિર્યુદ્ધ, યુદ્ધયુદ્ધ, અસ્થિયુદ્ધ, મુષ્ટિ – યુદ્ધ, બાહુયુદ્ધ, લતાયુદ્ધ, ઇષુઅસ્ત્ર, ત્સરુપ્રવાદ, ધનુર્વેદ, હિરણ્યપાક, સુવર્ણપાક, મણિપાક, ધાતુપાક, સૂત્રખેડ, વૃત્તખેડ, નાલિકાખેડ, પત્રછેદ્ય, કડગછેદ્ય, સજીવ – નિર્જીવ અને શકુનરુત. ત્યારે તે કલાચાર્ય દૃઢપ્રતિજ્ઞ બાળકને લેખાદિ ગણિતપ્રધાન, શકુનરુત સુધીની બોંતેર કળાઓને સૂત્રથી, અર્થથી, ગ્રંથથી, કરણથી શીખવાડી, સિદ્ધ કરાવી, માતા – પિતા પાસે લાવ્યા. ત્યારે તે દૃઢપ્રતિજ્ઞના માતા – પિતાએ તે કલાચાર્યને વિપુલ અશન – પાન – ખાદિમ – સ્વાદિમથી, વસ્ત્ર – ગંધ – માળા – અલંકારથી સત્કારશે, સન્માનિત કરશે, કરીને વિપુલ જીવિત યોગ્ય પ્રીતિદાન આપશે. પ્રીતિદાન આપીને વિસર્જિત કરશે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] tae nam dadhapatinne darage pamchadhaiparikkhitte–khiradhaie majjanadhaie mamdanadhaie amkadhaie kilavanadhaie, annahi bahuhim khujjahim chilaiyahim vamaniyahim vadabhiyahim babbariyahim bausi-yahim joniyahim palhaviyahim isiniyahim tharu-iniyahim lasiyahim lausiyahim damilahim simhalihim pulimdihim arabihim pakkanihim bahalihim muramdihim sabarihim parasihim nanadesihim videsa-parimamdiyahim imgiya chimtiya patthiya viyanayahim sadesha nevattha gahiya desahim niunakusalahim viniyahim, chediya-chakkavala varatarunivamda pariyala samparivude varisadhara kamchuimahayaravamdaparikkhitte hatthao hattham saharijjamane-saharijjamane uvanachijjamane-uvanachijjamane amkao amkam paribhujjamane-(2) uvagaijjamane-(2) uvalalijjamane-(2) uvaguhijjamane(2) avatasijja-mane-(2) parivamdijjamane-(2) parichumbijjamane-(2) rammesu manikottimatalesu paramgamane paramgamane girikamdaramalline viva champagavarapayave nivvaghayamsi suhamsuhenam parivaddhissai. Tae nam tam dadhapainnam daragam ammapiyaro satiregaatthavasajayagam janitta sobhanamsi tihikarana nakkhatta muhuttamsi nhayam kayabalikammam kayakouyamamgala payachchhittam savvalamkaravibhusiyam karetta mahaya iddhisakkarasamudaenam kalayariyassa uvanehimti. Tae nam se kalayarie tam dadhapainnam daragam lehaiyao ganiyappahanao saunaruyapajja-vasanao bavattarim kalao suttao atthao ya gamthao ya karanao ya sikkhavehii sehavehii, tam jaha–1. Leham 2. Ganiyam 3. Ruvam 4. Nattam 5. Giyam 6. Vaiyam 7. Saragayam 8. Pukkharagayam 9. Samatalam 1. Juyam 11. Janavayam 12. Pasagam 13. Atthavayam 14. Pirekavvam 15. Dagamattiyam 16. Annavihim 17. Panavihim 18. Vatthavihim 19. Vilevanavihim 2. Sayanavihim 21. Ajjam 22. Paheliyam 23. Magahiyam 24. Gaham 25. Giiyam 26. Silogam 27. Hirannajuttim 28. Suvannajuttim 29. Abharanavihim 3. Tarunipadikammam 31. Itthilakkhanam 32. Purisalakkhanam 33. Hayalakkhanam 34. Gayalakkhanam 35. Gonalakkhanam 36. Kukkudalakkhanam 37. Chhattalakkhanam 38. Chakkalakkhanam 39. Damdalakkhanam 4. Asilakkhanam 41. Manilakkhanam 42. Kaganilakkhanam 43. Vatthuvijjam 44. Nagaramanam 45. Khamdhavaramanam 46. Charam 47. Padicharam 48. Vuham 49. Padivuham 5. Chakkavuham 51. Garulavuham 52. Sagadavuham 53. Juddham 54. Nijuddham 55. Juddhajuddham 56. Atthijuddham 57. Mutthijuddham 58. Bahujuddham 59. Layajuddham 6. Isattham 61. Chharuppavayam 62. Dhanuveyam 63. Hirannapagam 64. Suvannapagam 65. Suttakheddam 66. Vattakheddam 67. Naliyakheddam 68. Pattachchhejjam 69. Kadagachchhejjam 7. Sajjivam 71. Nijjivam 72. Saunaruyam iti. Tae nam se kalayarie tam dadhapainna daragam lehaiyao ganiyappahanao saunaruyapajja-vasanao bavattarim kalao suttao ya atthao ya gamthao ya karanao ya sikkhavetta sehavetta ammapiunam uvanehii. Tae nam tassa dadhapainnassa daragassa ammapiyaro tam kalayariyam viulenam asana pana khaima saimenam vattha gamdha mallalamkarenam sakkarissamti sammanissamti, viulam jiviyariham piidanam dalaissamti, dalaitta padivisajjehimti.
Sutra Meaning Transliteration : Tyarapachhi dridhapratijnya balaka pamcha dhatrithi palana karato – kshiradhatri, majjanadhatri, mamdanadhatri, amkadhatri, kridapanadhatri. Biji pana ghani chilatika, vamanika, vadabhika, barbari, bakushika, yonaki, palhavika, isinika, varunika, lasika, lakusika, damili, simhali, arabi, pulindri, pakavani, bahali, murumdi, parasi adi vividha desha – videshani parimamdita, svadesha nepathyagrahita vesha vade, imgita – yachita – prarthitane jananari, nipuna – kushala, vinita chetika chakravala taruni vrimda parivarathi parivritta, varshadhara, kamchuki, mahattara vrimda parikshipta. Eka hathathi bija hathamam samharato, nachavato, eka godathi biji godamam lai javato, gita vade gavato, lalita karato, halarada sambhalavato, chumbana karato, ramya mani kottimatalona pramganamam girikamdaramam sthita champakavrikshani jema nirvyaghatathi sukhe – sukhe parivriddhi pamashe. Tyarapachhi te dridhapratijnya balakana mata – pita tene satireka atha varshano thayo janine shobhana tithikarana nakshatra muhurttamam snana kari, balikarma kari, kautukamamgala prayashchitta kari, sarvalamkarathi vibhushita karine mahariddhi satkarana samudayathi kalacharya pase lai jashe. Tyare te kalacharya te dridhapratijnyane ganita pradhana lekha adi shakunaruta paryantani bomtera kala sutrathi, arthathi shikhavadashe. Siddha karavashe. Te bomtera kala a pramane chhe – Lekhana, ganita, rupa, nritya, gita, vajimtra, svaragata, pushkaragata, samatala, dyuta, janapada, pashaka, ashtapada, pare – kavya, dagamattika, annavidhi, panavidhi, vastravidhi, vilepanavidhi, shayanavidhi, arya, prahelika, magadhika, nidrayika, gatha, gitika, shloka, hiranyayukti, suvarnayukti, abharanavidhi, tarunapratikarma. (tatha) Strilakshana, purushalakshana, ashvalakshana, gajalakshana, kurkutalakshana, chhatralakshana, chakralakshana, damdalakshana, asi – lakshana, manilakshana, kakanilakshana, vastuvidya, nagaramana, skamdhavara, manavara, pratichara, vyuha, prativyuha, chakravyuha, garudavyuha, shakatavyuha, yuddha, niryuddha, yuddhayuddha, asthiyuddha, mushti – yuddha, bahuyuddha, latayuddha, ishuastra, tsarupravada, dhanurveda, hiranyapaka, suvarnapaka, manipaka, dhatupaka, sutrakheda, vrittakheda, nalikakheda, patrachhedya, kadagachhedya, sajiva – nirjiva ane shakunaruta. Tyare te kalacharya dridhapratijnya balakane lekhadi ganitapradhana, shakunaruta sudhini bomtera kalaone sutrathi, arthathi, gramthathi, karanathi shikhavadi, siddha karavi, mata – pita pase lavya. Tyare te dridhapratijnyana mata – pitae te kalacharyane vipula ashana – pana – khadima – svadimathi, vastra – gamdha – mala – alamkarathi satkarashe, sanmanita karashe, karine vipula jivita yogya pritidana apashe. Pritidana apine visarjita karashe.