Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1104357
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-२४

 Translated Chapter :

શતક-૨૪
Section : उद्देशक-२१ मनुष्य Translated Section : ઉદ્દેશક-૨૧ મનુષ્ય
Sutra Number : 857 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] मनुस्सा णं भंते! कओहिंतो उववज्जंति–किं नेरइएहिंतो उववज्जंति जाव देवेहिंतो उववज्जंति? गोयमा! नेरइएहिंतो वि उववज्जंति जाव देवेहिंतो वि उववज्जंति। एवं उववाओ जहा पंचिंदिय-तिरिक्खजोणिउद्देसए जाव तमापुढविनेरइएहिंतो वि उववज्जंति, नो अहेसत्तमपुढविनेरइएहिंतो उववज्जंति। रयणप्पभपुढविनेरइए णं भंते! से भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? गोयमा! जहन्नेणं मासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडिआउएसु। अवसेसा वत्तव्वया जहा पंचिंदियतिरिक्खजोणिएसु उव वज्जंतस्स तहेव, नवरं–परिमाणे जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिन्नि वा, उक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जंति। जहा तहिं अंतोमुहुत्तेहिं तहा इहं मासपुहत्तेहिं संवेहं करेज्जा। सेसं तं चेव। जहा रयणप्पभाए तहा सक्करप्पभाए वि वत्तव्वया, नवरं–जहन्नेणं वासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडी आउएसु। ओगाहणा-लेस्सा-नाण-ट्ठिती-अनुबंध-संवेह-नाणत्तं च जाणेज्जा जहेव तिरिक्खजोणियउद्देसए। एवं जाव तमापुढविनेरइए। जइ तिरिक्खजोणिएहिंतो उववज्जंति– किं एगिंदियतिरिक्खजोणिएहिंतो उववज्जंति जाव पंचिंदियतिरिक्खजोणि-एहिंतो उववज्जंति? गोयमा! एगिंदियतिरिक्खजोणिएहिंतो भेदो जहा पंचिंदियतिरिक्खजोणियउद्देसए, नवरं–तेउ-वाऊ-पडिसेहेयव्वा। सेसं तं चेव। जाव– पुढविक्काइए णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? गोयमा! जहन्नेणं अंतोमुहुत्तट्ठितीएसु उक्कोसेणं पुव्वकोडीआउएसु उववज्जेज्जा। ते णं भंते! जीवा एगसमएणं केवतिया उववज्जंति? एवं जहेव पंचिंदियतिरिक्खजोणिएसु उववज्जमाणस्स पुढविक्काइयस्स वत्तव्वया सा चेव इह वि उववज्जमाणस्स भाणियव्वा–नवसु वि गमएसु, नवरं–ततिय-छट्ठ-नवमेसु गमएसु परिमाणं जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिन्नि वा, उक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जंति। जाहे अप्पणा जहन्नकालट्ठितीओ भवति ताहे पढमगमए अज्झवसाणा पसत्था वि अप्पसत्था वि वितियगमए अप्पसत्था, ततियगमए पसत्था भवंति। सेसं तं चेव निरवसेसं। जइ आउक्काइए? एवं आउक्काइयाण वि। एवं वणस्सइकाइयाण वि। एवं जाव चउरिंदियाण वि। असण्णिपंचिंदियतिरिक्खजोणिय-सण्णिपंचिंदियतिरिक्खजोणिय-असण्णिमनुस्स- सण्णि-मनुस्सा य एते सव्वे वि जहा पंचिंदियतिरिक्खजोणि-यउद्देसए तहेव भाणियव्वा, नवरं–एयाणि चेव परिमाण-अज्झवसाण-नाणत्ताणि जाणिज्जा पुढविक्काइयस्स एत्थ चेव उद्देसए भणियाणि। सेसं तहेव निरवसेसं। जइ देवेहिंतो उववज्जंति–किं भवनवासिदेवेहिंतो उववज्जंति? वाणमंतर-जोइसिय-वेमानिय-देवेहिंतो उववज्जंति? गोयमा! भवनवासिदेवेहिंतो वि जाव वेमानियदेवेहिंतो वि उववज्जंति। जइ भवनवासिदेवेहिंतो–किं असुरकुमार जाव थणियकुमार? गोयमा! असुरकुमार जाव थणियकुमार। असुरकुमारे णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? गोयमा! जहन्नेणं मासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडिआउएसु, उववज्जेज्जा। एवं जच्चेव पंचिंदियतिरिक्खजोणियउद्देसए वत्तव्वया सच्चेव एत्थ वि भाणियव्वा, नवरं–जहा तहिं जहन्नगं अंतोमुहुत्तट्ठितीएसु तहा इहं मासपुहत्तट्ठितीएसु। परिमाणं जहण्णे-णं एक्को वा दो वा तिन्नि वा, उक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जंति। सेसं तं चेव। एवं जाव ईसानदेवो त्ति। एयाणि चेव नाणत्ताणि। सणंकुमारादीया जाव सहस्सारो त्ति जहेव पंचिंदियतिरिक्खजोणिउद्देसए, नवरं–परिमाणं जहन्नेणं एक्को वा दो वा तिन्नि वा, उक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जंति। उववाओ जहन्नेणं वासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडीआउएसु उववज्जेज्जा। सेसं तं चेव। संवेहं वासपुहत्तं पुव्वकोडीसु करेज्जा। सणंकुमारे ठिती चउगुणिया अट्ठावीससागरोवमा भवति माहिंदे ताणि चेव सातिरेगाणि, वम्हलोए चत्तालीसं, लंतए छप्पन्नं, महासुक्के अट्ठसट्ठिं, सहस्सारे बावत्तरि सागरोवमाइं। एसा उक्कोसा ठिती भणिया। जहन्नाट्ठिति पि चउगुणेज्जा। आयणदेवे णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? गोयमा! जहन्नेणं वासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडीठितीएसु उववज्जेज्जा। ते णं भंते! जीवा एगसमएणं केवतिया उववज्जंति? एवं जहेव सहस्सारदेवाणं वत्तव्वया, नवरं–ओगाहणा-ठिति-अनुबंधे य जाणेज्जा। सेसं तं चेव। भवादेसेणं जहन्नेणं दो भवग्गहणाइं, उक्कोसेणं छ भवग्गहणाइं। कालादेसेणं जहन्नेणं अट्ठारस सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं सत्तावन्नं सागरोवमाइं तिहिं पुव्वकोडीहिं अब्भहियाइं, एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। एवं नव वि गमा, नवरं–ठिति अनुबंधं संवेहं च जाणेज्जा। एवं जाव अच्चुयदेवो, नवरं–ठितिं अनुबंधं संवेहं च जाणेज्जा। पाणयदेवस्स ठिती तिगुणिया सट्ठिं सागरोवमाइं, आरणगस्स तेवट्ठिं सागरोवमाइं, अच्चुयदेवस्स छावट्ठिं सागरोवमाइं। जइ कप्पातीतावेमानियदेवेहिंतो उववज्जंति–किं गेवेज्जाकप्पातीता? अनुत्तरोववातिय-कप्पातीता गोयमा! गेवेज्जाकप्पातीता, अनुत्तरोववातियकप्पातीता। जइ गेवेज्जा–किं हेट्ठिम-हेट्ठिम गेवेज्जगकप्पातीता जाव उवरिम-उवरिम गेवेज्जा? गोयमा! हेट्ठिम-हेट्ठिम गेवेज्जा जाव उवरिम-उवरिम गेवेज्जा। गेवेज्जगदेवे णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? गोयमा! जहन्नेणं वासपुहत्तट्ठितीएसु, उक्कोसेणं पुव्वकोडीट्ठितीएसु। अवसेसं जहा आणय-देवस्स वत्तव्वया, नवरं–ओगाहणा –एगे भवधारणिज्जे सरीरए। से जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं दो रयणीओ। संठाणं–एगे भवधारणिज्जे सरीरे। से समचउरंससंठिए पन्नत्ते। पंच समुग्घाया पन्नत्ता, तं जहा–वेदनासमुग्घाए जाव तेयगसमुग्घाए, नो चेव णं वेउव्वियतेयगसमुग्घाएहिं समोहणिंसु वा, समोहणंति वा, समोहणिस्संति वा। ठिती अनुबंधो जहन्नेणं बावीसं सागरोवमाइं, उक्कोसेणं एक्कतीसं सागरोवमाइं। सेसं तं चेव। कालादेसेणं जहन्नेणं बावीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं तेनउति सागरोवमाइं तिहि पुव्वकोडीहिं अब्भहियाइं, एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। एवं सेसेसु वि अट्ठगमएसु, नवरं–ठितिं संवेहं च जाणेज्जा। जइ अनुत्तरोववाइयकप्पातीतावेमानियदेवेहिंतो उववज्जंति–किं विजयअनुत्तरोववाइय? वेजयंत-अनुत्तरोववाइय जाव सव्वट्ठसिद्ध? गोयमा! विजयअनुत्तरोववाइय जाव सव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइय। विजय-वेजयंत-जयंत-अपराजियदेवे णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए, से णं भंते! केवतिकालट्ठितीएसु उववज्जेज्जा? एवं जहेव गेवेज्जगदेवाणं, नवरं–ओगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं, उक्कोसेणं एगा रयणी। सम्मदिट्ठी, नो मिच्छदिट्ठी, नो सम्मामिच्छदिट्ठी। नाणी, नो अन्नाणी, नियमं तिन्नाणी, तं जहा–आभिनिबोहियनाणी, सुयनाणी, ओहिनाणी ठिती जहन्नेणं एक्कतीसं सागरोवमाइं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं। सेसं तं चेव। भवादेसेणं जहन्नेणं दो भवग्गहणाइं, उक्कोसेणं चत्तारि भवग्गहणाइं। कालादेसेणं जहन्नेणं एक्कतीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं छावट्ठिं सागरोवमाइं दोहिं पुव्वकोडीहिं अब्भहियाइं, एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। एवं सेसा वि अट्ठ गमगा भाणियव्वा, नवरं–ठितिं अनुबंधं संवेधं च जाणेज्जा। सेसं एवं चेव। सव्वट्ठसिद्धगदेवे णं भंते! जे भविए मनुस्सेसु उववज्जित्तए? सा चेव विजयादिदेववत्तव्वया भाणियव्वा, नवरं –ठिती अजहन्नमणुक्कोसेनं तेत्तीसं सागरोवमाइं। एवं अनुबंधो वि। सेसं तं चेव। भवादेसेणं दो भवग्गहणाइं, कालादेसेणं जह-ण्णेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं पुव्वकोडीए अब्भहियाइं, एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। सो चेव जहन्नकालट्ठितीएसु उववन्नो, एस चेव वत्तव्वया, नवरं–कालादेसेणं जहन्नेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेण वि तेत्तीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। सो चेव उक्को कालट्ठितीएसु उववन्नो, एस चेव वत्तव्वया, नवरं–कालादेसेणं जहन्नेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं पुव्व कोडीए अब्भहियाइं, उक्कोसेण वि तेत्तीसं सागरोवमाइं पुव्वकोडीए अब्भहियाइं एवतियं कालं सेवेज्जा, एवतियं कालं गतिरागतिं करेज्जा। एते चेव तिन्नि गमगा, सेसा न भण्णंति। सेवं भंते! सेवं भंते! त्ति।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! મનુષ્ય ક્યાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે ? નૈરયિકથી કે યાવત્‌ દેવથી આવીને ? ગૌતમ! ચારેથી આવીને ઉપજે. એ પ્રમાણે ઉપપાત પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક ઉદ્દેશકવત્‌ કહેવો યાવત્‌ તમા પૃથ્વી નૈરયિકથી આવીને પણ ઉપજે. પણ અધઃસપ્તમીથી આવીને ન ઉપજે. ભગવન્‌ ! રત્નપ્રભાપૃથ્વી નૈરયિક જે મનુષ્યમાં ઉપજવા યોગ્ય હોય તે કેટલા કાળની સ્થિતિમાં ઉપજે? ગૌતમ! જઘન્ય માસપૃથક્ત્વ અને ઉત્કૃષ્ટ પૂર્વકોડી આયુવાળામાં. બાકીની વક્તવ્યતા પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ૦માં ઉત્પન્ન થનારની માફક તેમજ કહેવી. વિશેષ એ – પરિમાણ જઘન્યથી એક, બે કે ત્રણ અને ઉત્કૃષ્ટા સંખ્યાતા ઉપજે. ત્યાં અંતર્મુહૂર્ત્ત સાથે કર્યો તેમ અહીં માસ પૃથક્ત્વથી સંવેધ કરવો જોઈએ. બાકી પૂર્વવત્‌. રત્નપ્રભા વક્તવ્યતા માફક શર્કરાપ્રભાની વક્તવ્યતા કહેવી. વિશેષ આ – જઘન્ય વર્ષપૃથક્ત્વ સ્થિતિમાં, ઉત્કૃષ્ટ પૂર્વકોડીમાં. અવગાહના, લેશ્યા, જ્ઞાન, સ્થિતિ, અનુબંધ, સંવેધમાં વિશેષતા તિર્યંચયોનિક ઉદ્દેશા માફક જાણવી. એ પ્રમાણે તમા પૃથ્વીનૈરયિક સુધી જાણવુ. જો તિર્યંચયોનિકોથી આવીને ઉપજે, તો શું એકેન્દ્રિયથી૦ કે યાવત્‌ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકથી આવીને ઉપજે? ગૌતમ! એકેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક ભેદો, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક ઉદ્દેશક અનુસાર જાણવા. માત્ર તેઉકાય વાયુકાયનો નિષેધ કરવો. બાકી પૂર્વવત્‌ યાવત્‌ – ભગવન્‌ ! જે પૃથ્વીકાયિક મનુષ્યમાં ઉપજવા યોગ્ય હોય, તે હે ભગવન્‌ ! કેટલા કાળ સ્થિતિમાં ઉપજે? ગૌતમ! જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી આયુવાળામાં ઉપજે. ભગવન્‌ ! તે જીવો૦ એ પ્રમાણે જેમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકોમાં ઉત્પન્ન થનાર પૃથ્વીકાયની વક્તવ્યતા અહીં પણ ઉત્પન્ન થનારની નવે ગમકમાં કહેવી. માત્ર ત્રીજા, છઠ્ઠા, નવમાં ગમકમાં પરિમાણ જઘન્યથી એક, બે કે ત્રણ અને ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાતા ઉપજે. જ્યારે સ્વયં જઘન્યકાળ સ્થિતિક હોય છે, ત્યારે વચ્ચેના ત્રણ ગમકોમાં પ્રથમ ગમકમાં અધ્યવસાય પ્રશસ્ત, અપ્રશસ્ત બંને હોય છે. બીજા ગમકમાં અપ્રશસ્ત, ત્રીજા ગમકમાં પ્રશસ્ત હોય છે જો અપ્‌કાયથી આવે૦ તો પૂર્વોક્ત વક્તવ્યતા. એ રીતે વનસ્પતિકાયિકની પણ, એ પ્રમાણે યાવત્‌ ચતુરિન્દ્રિયની પણ જાણવી. અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક, સંજ્ઞી પંચે૦ તિર્યંચ૦, અસંજ્ઞી મનુષ્ય, સંજ્ઞી મનુષ્ય આ બધા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક ઉદ્દેશા પ્રમાણે કહેવા. વિશેષ એ કે – આના પરિણામ, અધ્યવસાયની ભિન્નતા પૃથ્વીકાયિક ઉદ્દેશા મુજબ કહેવી. બાકી સંપૂર્ણ પૂર્વવત્‌. જો દેવથી આવીને ઉપજે, તો શું ભવનવાસી યાવત્‌ વૈમાનિક દેવથી આવીને ઉપજે? ગૌતમ! ચારેથી આવીને ઉપજે. જો ભવનવાસી૦ તો અસુરથી યાવત્‌ સ્તનિતથી આવે૦? ગૌતમ! તે દશેથી આવે. ભગવન્‌ ! જે અસુરકુમાર, મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય તે કેટલા કાળ સ્થિતિમાં ઉપજે? ગૌતમ! જઘન્યે માસપૃથક્ત્વ ઉત્કૃષ્ટે પૂર્વકોડી આયુવાળામાં. એ રીતે જેમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક ઉદ્દેશકની વક્તવ્યતા છે, તે અહીં પણ કહેવી. વિશેષ એ – જે ત્યાં અંતર્મુહૂર્ત્ત સ્થિતિમાં છે, તે અહીં માસ પૃથક્ત્વમાં કહેવું. પરિમાણ જઘન્યથી એક, બે કે ત્રણ અને ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાતા ઉપજે છે. બાકી પૂર્વવત્‌. એ પ્રમાણે ઈશાન દેવ સુધી કહેવું અને ઉક્ત વિશેષતા જાણવી. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિકના ઉદ્દેશા અનુસાર સનત્કુમારથી સહસ્રાર દેવ સુધી કહેવું. વિશેષ એ કે – પરિમાણમાં જઘન્યથી એક, બે કે ત્રણ અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી આયુષ્કમાં ઉપજે. બાકી તેમજ છે. સંવેધ વર્ષપૃથક્ત્વ અને પૂર્વકોડી કહેવો. સનત્કુમારમાં સ્થિતિના ચાર ગણા કરતા ૨૮ – સાગરોપમ થાય છે. માહેન્દ્રમાં તે જ સાતિરેક થાય. બ્રહ્મલોકમાં ૪૦, લાંતકમાં – ૫૬, મહાશુક્રમાં – ૬૮, સહસ્રારમાં – ૭૨ સાગરોપમ, આ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહેવી. જઘન્ય સ્થિતિ પણ ચાર ગણી કહેવી. ભગવન્‌ ! આણતદેવ જે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય તે કેટલા કાળ સ્થિતિમાં ઉપજે ? ગૌતમ! જઘન્યથી વર્ષપૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી સ્થિતિમાં ઉપજે. ભગવન્‌ ! તે૦ એ પ્રમાણે જેમ સહસ્રાર દેવની વક્તવ્યતા છે તેમ કહેવું. માત્ર અવગાહના, સ્થિતિ, અનુબંધ જાણી લેવો. બાકી પૂર્વવત્‌. ભવાદેશથી જઘન્ય બે ભવ, ઉત્કૃષ્ટ છ ભવ. કાલાદેશથી જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ અધિક ૧૮ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ પૂર્વકોડી અધિક ૫૭ – સાગરોપમ આટલો કાળ રહે. એ પ્રમાણે નવ ગમકો છે. માત્ર સ્થિતિ, અનુબંધ, સંવેધ જાણવા. પ્રાણતદેવની સ્થિતિને ત્રણ ગણી કરતા ૬૦ સાગરોપમ, આરણની ૬૩ સાગરોપમ, અચ્યુતની ૬૬ સાગરોપમ. જો કલ્પાતીત વૈમાનિકદેવથી ઉપજે તો શું ગ્રૈવેયક૦થી ઉપજે કે અનુત્તરોપપાતિકથી? ગૌતમ! બંનેથી. જો ગ્રૈવેયકથી ઉપજે તો શું હેઠ્ઠિમ૦થી કે યાવત્‌ ઉપરિમ ગ્રૈવેયકથી ઉપજે? ગૌતમ! ત્રણેથી ઉપજે. ભગવન્‌ ! ગ્રૈવેયક દેવ જે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય તે કેટલો કાળ સ્થિતિમાં ઉપજે ? ગૌતમ! જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ સ્થિતિમાં, ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી. બાકીનું આનતદેવની વક્તવ્યતા મુજબ જાણવુ. માત્ર અવગાહનામાં તેઓ એક ભવધારણીય શરીરી છે, જઘન્યથી અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટથી બે રત્ની. સંસ્થાન, ભવધારણીય શરીરનું સમચતુરસ્ર, પાંચ સમુદ્‌ઘાત વેદના યાવત્‌ તૈજસ, પણ વૈક્રિય કે તૈજસ સમુદ્‌ઘાત વડે સમવહત થયો નથી – થતો નથી – થશે નહીં. સ્થિતિ, અનુબંધ જઘન્યથી ૨૨ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી ૨૧ – સાગરોપમ. બાકી પૂર્વવત્‌, કાલાદેશથી જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ અધિક ૨૨ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ પૂર્વકોડી અધિક ૯૩ – સાગરોપમ. એ રીતે બાકીના આઠે ગમકમાં જાણવુ. માત્ર સ્થિતિ અને સંવેધ જાણી લેવો. જો અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિકથી ઉપજે તો શું વિજય અનુત્તર૦થી આવીને ઉપજે કે સર્વાર્થસિદ્ધ૦ થી? ગૌતમ! પાંચેથી ઉપજે. ભગવન્‌ ! વિજય – વૈજયંત – જયંત – અપરાજિત દેવ જે મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય હોય, તે કેટલી કાળ સ્થિતિમાં ઉપજે? જેમ ગ્રૈવેયક દેવમાં કહ્યું તેમ જાણવુ. માત્ર અવગાહના જઘન્યા અંગુલનો અસંખ્યાત ભાગ, ઉત્કૃષ્ટી એક રત્ની, માત્ર સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ, જ્ઞાની – નિયમા ત્રણ જ્ઞાની – આભિનિબોધિક, શ્રુત, અવધિ જ્ઞાની, સ્થિતિ – જઘન્ય ૩૧ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી ૩૩ – સાગરોપમ. બાકી પૂર્વવત્‌. ભવાદેશથી – જઘન્યે બે ભવ, ઉત્કૃષ્ટ ચાર ભવ ગ્રહણ. કાલાદેશથી જઘન્યથી વર્ષ પૃથક્ત્વાધિક ૩૧ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી બે પૂર્વકોડી અધિક – ૬૬ સાગરોપમ. આ પ્રમાણે બાકીના આઠ ગમકો કહેવા. માત્ર સ્થિતિ, અનુબંધ, સંવેધ જાણી લેવો. બાકી પૂર્વવત્‌. ભગવન્‌ ! સર્વાર્થસિદ્ધક દેવ, જે મનુષ્યમાં ઉપજવાને યોગ્ય હોય, તે વિજયાદિ દેવ વક્તવ્યતા માફક કહેવા. વિશેષ એ – સ્થિતિ અજઘન્યોત્કૃષ્ટ ૩૩ – સાગરોપમ, અનુબંધ પણ એમ જ. બાકી પૂર્વવત્‌. ભવાદેશથી બે ભવગ્રહણ, કાલાદેશથી જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ અધિક ૩૩ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી અધિક ૩૩ – સાગરોપમ કાળ રહે. તે જ જઘન્યકાળ સ્થિતિમાં ઉત્પન્ન હોય તો આ જ કથન કરવું. માત્ર કાલાદેશથી જઘન્યા વર્ષપૃથક્ત્વાધિક ૩૩ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટી સર્વ પૃથક્ત્વાધિક ૩૩ – સાગરોપમ કાળ રહે. તે જ ઉત્કૃષ્ટકાળ સ્થિતિક ઉત્પન્ન, આ જ વક્તવ્યતા. માત્ર કાલાદેશથી જઘન્યથી અને ઉત્કૃષ્ટથી પણ પૂર્વકોડી અધિક ૩૩ – સાગરોપમ, આટલો કાળ રહે. આ ત્રણ જ ગમક છે, બીજા ન કહેવા. ભગવન્‌ ! તે એમ જ છે, એમ જ છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] manussa nam bhamte! Kaohimto uvavajjamti–kim neraiehimto uvavajjamti java devehimto uvavajjamti? Goyama! Neraiehimto vi uvavajjamti java devehimto vi uvavajjamti. Evam uvavao jaha pamchimdiya-tirikkhajoniuddesae java tamapudhavineraiehimto vi uvavajjamti, no ahesattamapudhavineraiehimto uvavajjamti. Rayanappabhapudhavineraie nam bhamte! Se bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Goyama! Jahannenam masapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakodiauesu. Avasesa vattavvaya jaha pamchimdiyatirikkhajoniesu uva vajjamtassa taheva, navaram–parimane jahannenam ekko va do va tinni va, ukkosenam samkhejja uvavajjamti. Jaha tahim amtomuhuttehim taha iham masapuhattehim samveham karejja. Sesam tam cheva. Jaha rayanappabhae taha sakkarappabhae vi vattavvaya, navaram–jahannenam vasapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakodi auesu. Ogahana-lessa-nana-tthiti-anubamdha-samveha-nanattam cha janejja jaheva tirikkhajoniyauddesae. Evam java tamapudhavineraie. Jai tirikkhajoniehimto uvavajjamti– kim egimdiyatirikkhajoniehimto uvavajjamti java pamchimdiyatirikkhajoni-ehimto uvavajjamti? Goyama! Egimdiyatirikkhajoniehimto bhedo jaha pamchimdiyatirikkhajoniyauddesae, navaram–teu-vau-padiseheyavva. Sesam tam cheva. Java– Pudhavikkaie nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Goyama! Jahannenam amtomuhuttatthitiesu ukkosenam puvvakodiauesu uvavajjejja. Te nam bhamte! Jiva egasamaenam kevatiya uvavajjamti? Evam jaheva pamchimdiyatirikkhajoniesu uvavajjamanassa pudhavikkaiyassa vattavvaya sa cheva iha vi uvavajjamanassa bhaniyavva–navasu vi gamaesu, navaram–tatiya-chhattha-navamesu gamaesu parimanam jahannenam ekko va do va tinni va, ukkosenam samkhejja uvavajjamti. Jahe appana jahannakalatthitio bhavati tahe padhamagamae ajjhavasana pasattha vi appasattha vi vitiyagamae appasattha, tatiyagamae pasattha bhavamti. Sesam tam cheva niravasesam. Jai aukkaie? Evam aukkaiyana vi. Evam vanassaikaiyana vi. Evam java chaurimdiyana vi. Asannipamchimdiyatirikkhajoniya-sannipamchimdiyatirikkhajoniya-asannimanussa- sanni-manussa ya ete savve vi jaha pamchimdiyatirikkhajoni-yauddesae taheva bhaniyavva, navaram–eyani cheva parimana-ajjhavasana-nanattani janijja pudhavikkaiyassa ettha cheva uddesae bhaniyani. Sesam taheva niravasesam. Jai devehimto uvavajjamti–kim bhavanavasidevehimto uvavajjamti? Vanamamtara-joisiya-vemaniya-devehimto uvavajjamti? Goyama! Bhavanavasidevehimto vi java vemaniyadevehimto vi uvavajjamti. Jai bhavanavasidevehimto–kim asurakumara java thaniyakumara? Goyama! Asurakumara java thaniyakumara. Asurakumare nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Goyama! Jahannenam masapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakodiauesu, uvavajjejja. Evam jachcheva pamchimdiyatirikkhajoniyauddesae vattavvaya sachcheva ettha vi bhaniyavva, navaram–jaha tahim jahannagam amtomuhuttatthitiesu taha iham masapuhattatthitiesu. Parimanam jahanne-nam ekko va do va tinni va, ukkosenam samkhejja uvavajjamti. Sesam tam cheva. Evam java isanadevo tti. Eyani cheva nanattani. Sanamkumaradiya java sahassaro tti jaheva pamchimdiyatirikkhajoniuddesae, navaram–parimanam jahannenam ekko va do va tinni va, ukkosenam samkhejja uvavajjamti. Uvavao jahannenam vasapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakodiauesu uvavajjejja. Sesam tam cheva. Samveham vasapuhattam puvvakodisu karejja. Sanamkumare thiti chauguniya atthavisasagarovama bhavati mahimde tani cheva satiregani, vamhaloe chattalisam, lamtae chhappannam, mahasukke atthasatthim, sahassare bavattari sagarovamaim. Esa ukkosa thiti bhaniya. Jahannatthiti pi chaugunejja. Ayanadeve nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Goyama! Jahannenam vasapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakodithitiesu uvavajjejja. Te nam bhamte! Jiva egasamaenam kevatiya uvavajjamti? Evam jaheva sahassaradevanam vattavvaya, navaram–ogahana-thiti-anubamdhe ya janejja. Sesam tam cheva. Bhavadesenam jahannenam do bhavaggahanaim, ukkosenam chha bhavaggahanaim. Kaladesenam jahannenam attharasa sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam sattavannam sagarovamaim tihim puvvakodihim abbhahiyaim, evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. Evam nava vi gama, navaram–thiti anubamdham samveham cha janejja. Evam java achchuyadevo, navaram–thitim anubamdham samveham cha janejja. Panayadevassa thiti tiguniya satthim sagarovamaim, aranagassa tevatthim sagarovamaim, achchuyadevassa chhavatthim sagarovamaim. Jai kappatitavemaniyadevehimto uvavajjamti–kim gevejjakappatita? Anuttarovavatiya-kappatita Goyama! Gevejjakappatita, anuttarovavatiyakappatita. Jai gevejja–kim hetthima-hetthima gevejjagakappatita java uvarima-uvarima gevejja? Goyama! Hetthima-hetthima gevejja java uvarima-uvarima gevejja. Gevejjagadeve nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Goyama! Jahannenam vasapuhattatthitiesu, ukkosenam puvvakoditthitiesu. Avasesam jaha anaya-devassa vattavvaya, navaram–ogahana –ege bhavadharanijje sarirae. Se jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam do rayanio. Samthanam–ege bhavadharanijje sarire. Se samachauramsasamthie pannatte. Pamcha samugghaya pannatta, tam jaha–vedanasamugghae java teyagasamugghae, no cheva nam veuvviyateyagasamugghaehim samohanimsu va, samohanamti va, samohanissamti va. Thiti anubamdho jahannenam bavisam sagarovamaim, ukkosenam ekkatisam sagarovamaim. Sesam tam cheva. Kaladesenam jahannenam bavisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam tenauti sagarovamaim tihi puvvakodihim abbhahiyaim, evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. Evam sesesu vi atthagamaesu, navaram–thitim samveham cha janejja. Jai anuttarovavaiyakappatitavemaniyadevehimto uvavajjamti–kim vijayaanuttarovavaiya? Vejayamta-anuttarovavaiya java savvatthasiddha? Goyama! Vijayaanuttarovavaiya java savvatthasiddhaanuttarovavaiya. Vijaya-vejayamta-jayamta-aparajiyadeve nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae, se nam bhamte! Kevatikalatthitiesu uvavajjejja? Evam jaheva gevejjagadevanam, navaram–ogahana jahannenam amgulassa asamkhejjaibhagam, ukkosenam ega rayani. Sammaditthi, no michchhaditthi, no sammamichchhaditthi. Nani, no annani, niyamam tinnani, tam jaha–abhinibohiyanani, suyanani, ohinani thiti jahannenam ekkatisam sagarovamaim, ukkosenam tettisam sagarovamaim. Sesam tam cheva. Bhavadesenam jahannenam do bhavaggahanaim, ukkosenam chattari bhavaggahanaim. Kaladesenam jahannenam ekkatisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam chhavatthim sagarovamaim dohim puvvakodihim abbhahiyaim, evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. Evam sesa vi attha gamaga bhaniyavva, navaram–thitim anubamdham samvedham cha janejja. Sesam evam cheva. Savvatthasiddhagadeve nam bhamte! Je bhavie manussesu uvavajjittae? Sa cheva vijayadidevavattavvaya bhaniyavva, navaram –thiti ajahannamanukkosenam tettisam sagarovamaim. Evam anubamdho vi. Sesam tam cheva. Bhavadesenam do bhavaggahanaim, kaladesenam jaha-nnenam tettisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam tettisam sagarovamaim puvvakodie abbhahiyaim, evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. So cheva jahannakalatthitiesu uvavanno, esa cheva vattavvaya, navaram–kaladesenam jahannenam tettisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosena vi tettisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. So cheva ukko kalatthitiesu uvavanno, esa cheva vattavvaya, navaram–kaladesenam jahannenam tettisam sagarovamaim puvva kodie abbhahiyaim, ukkosena vi tettisam sagarovamaim puvvakodie abbhahiyaim evatiyam kalam sevejja, evatiyam kalam gatiragatim karejja. Ete cheva tinni gamaga, sesa na bhannamti. Sevam bhamte! Sevam bhamte! Tti.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Manushya kyamthi avine utpanna thaya chhe\? Nairayikathi ke yavat devathi avine\? Gautama! Charethi avine upaje. E pramane upapata pamchendriya tiryamchayonika uddeshakavat kahevo yavat tama prithvi nairayikathi avine pana upaje. Pana adhahsaptamithi avine na upaje. Bhagavan ! Ratnaprabhaprithvi nairayika je manushyamam upajava yogya hoya te ketala kalani sthitimam upaje? Gautama! Jaghanya masaprithaktva ane utkrishta purvakodi ayuvalamam. Bakini vaktavyata pamchendriyatiryamcha0mam utpanna thanarani maphaka temaja kahevi. Vishesha e – parimana jaghanyathi eka, be ke trana ane utkrishta samkhyata upaje. Tyam amtarmuhurtta sathe karyo tema ahim masa prithaktvathi samvedha karavo joie. Baki purvavat. Ratnaprabha vaktavyata maphaka sharkaraprabhani vaktavyata kahevi. Vishesha a – jaghanya varshaprithaktva sthitimam, utkrishta purvakodimam. Avagahana, leshya, jnyana, sthiti, anubamdha, samvedhamam visheshata tiryamchayonika uddesha maphaka janavi. E pramane tama prithvinairayika sudhi janavu. Jo tiryamchayonikothi avine upaje, to shum ekendriyathi0 ke yavat pamchendriya tiryamchayonikathi avine upaje? Gautama! Ekendriya tiryamchayonika bhedo, pamchendriya tiryamchayonika uddeshaka anusara janava. Matra teukaya vayukayano nishedha karavo. Baki purvavat yavat – Bhagavan ! Je prithvikayika manushyamam upajava yogya hoya, te he bhagavan ! Ketala kala sthitimam upaje? Gautama! Jaghanyathi amtarmuhurtta ane utkrishtathi purvakodi ayuvalamam upaje. Bhagavan ! Te jivo0 e pramane jema pamchendriya tiryamchayonikomam utpanna thanara prithvikayani vaktavyata ahim pana utpanna thanarani nave gamakamam kahevi. Matra trija, chhaththa, navamam gamakamam parimana jaghanyathi eka, be ke trana ane utkrishtathi samkhyata upaje. Jyare svayam jaghanyakala sthitika hoya chhe, tyare vachchena trana gamakomam prathama gamakamam adhyavasaya prashasta, aprashasta bamne hoya chhe. Bija gamakamam aprashasta, trija gamakamam prashasta hoya chhe Jo apkayathi ave0 to purvokta vaktavyata. E rite vanaspatikayikani pana, e pramane yavat chaturindriyani pana janavi. Asamjnyi pamchendriya tiryamchayonika, samjnyi pamche0 tiryamcha0, asamjnyi manushya, samjnyi manushya a badha pamchendriya tiryamchayonika uddesha pramane kaheva. Vishesha e ke – ana parinama, adhyavasayani bhinnata prithvikayika uddesha mujaba kahevi. Baki sampurna purvavat. Jo devathi avine upaje, to shum bhavanavasi yavat vaimanika devathi avine upaje? Gautama! Charethi avine upaje. Jo bhavanavasi0 to asurathi yavat stanitathi ave0? Gautama! Te dashethi ave. Bhagavan ! Je asurakumara, manushyamam utpanna thava yogya hoya te ketala kala sthitimam upaje? Gautama! Jaghanye masaprithaktva utkrishte purvakodi ayuvalamam. E rite jema pamchendriya tiryamchayonika uddeshakani vaktavyata chhe, te ahim pana kahevi. Vishesha e – je tyam amtarmuhurtta sthitimam chhe, te ahim masa prithaktvamam kahevum. Parimana jaghanyathi eka, be ke trana ane utkrishtathi samkhyata upaje chhe. Baki purvavat. E pramane ishana deva sudhi kahevum ane ukta visheshata janavi. Pamchendriya tiryamchayonikana uddesha anusara sanatkumarathi sahasrara deva sudhi kahevum. Vishesha e ke – parimanamam jaghanyathi eka, be ke trana ane utkrishtathi purvakodi ayushkamam upaje. Baki temaja chhe. Samvedha varshaprithaktva ane purvakodi kahevo. Sanatkumaramam sthitina chara gana karata 28 – sagaropama thaya chhe. Mahendramam te ja satireka thaya. Brahmalokamam 40, lamtakamam – 56, mahashukramam – 68, sahasraramam – 72 sagaropama, a utkrishta sthiti kahevi. Jaghanya sthiti pana chara gani kahevi. Bhagavan ! Anatadeva je manushyamam utpanna thava yogya hoya te ketala kala sthitimam upaje\? Gautama! Jaghanyathi varshaprithaktva, utkrishtathi purvakodi sthitimam upaje. Bhagavan ! Te0 e pramane jema sahasrara devani vaktavyata chhe tema kahevum. Matra avagahana, sthiti, anubamdha jani levo. Baki purvavat. Bhavadeshathi jaghanya be bhava, utkrishta chha bhava. Kaladeshathi jaghanya varsha prithaktva adhika 18 – sagaropama, utkrishtathi trana purvakodi adhika 57 – sagaropama atalo kala rahe. E pramane nava gamako chhe. Matra sthiti, anubamdha, samvedha janava. Pranatadevani sthitine trana gani karata 60 sagaropama, aranani 63 sagaropama, achyutani 66 sagaropama. Jo kalpatita vaimanikadevathi upaje to shum graiveyaka0thi upaje ke anuttaropapatikathi? Gautama! Bamnethi. Jo graiveyakathi upaje to shum heththima0thi ke yavat uparima graiveyakathi upaje? Gautama! Tranethi upaje. Bhagavan ! Graiveyaka deva je manushyamam utpanna thava yogya hoya te ketalo kala sthitimam upaje\? Gautama! Jaghanya varsha prithaktva sthitimam, utkrishtathi purvakodi. Bakinum anatadevani vaktavyata mujaba janavu. Matra avagahanamam teo eka bhavadharaniya shariri chhe, jaghanyathi amgulano asamkhyata bhaga, utkrishtathi be ratni. Samsthana, bhavadharaniya shariranum samachaturasra, pamcha samudghata vedana yavat taijasa, pana vaikriya ke taijasa samudghata vade samavahata thayo nathi – thato nathi – thashe nahim. Sthiti, anubamdha jaghanyathi 22 – sagaropama, utkrishtathi 21 – sagaropama. Baki purvavat, kaladeshathi jaghanya varsha prithaktva adhika 22 – sagaropama, utkrishta trana purvakodi adhika 93 – sagaropama. E rite bakina athe gamakamam janavu. Matra sthiti ane samvedha jani levo. Jo anuttaropapatika kalpatita vaimanikathi upaje to shum vijaya anuttara0thi avine upaje ke sarvarthasiddha0 thi? Gautama! Pamchethi upaje. Bhagavan ! Vijaya – vaijayamta – jayamta – aparajita deva je manushyamam utpanna thava yogya hoya, te ketali kala sthitimam upaje? Jema graiveyaka devamam kahyum tema janavu. Matra avagahana jaghanya amgulano asamkhyata bhaga, utkrishti eka ratni, matra samyagdrishti, jnyani – niyama trana jnyani – abhinibodhika, shruta, avadhi jnyani, sthiti – jaghanya 31 – sagaropama, utkrishtathi 33 – sagaropama. Baki purvavat. Bhavadeshathi – jaghanye be bhava, utkrishta chara bhava grahana. Kaladeshathi jaghanyathi varsha prithaktvadhika 31 – sagaropama, utkrishtathi be purvakodi adhika – 66 sagaropama. A pramane bakina atha gamako kaheva. Matra sthiti, anubamdha, samvedha jani levo. Baki purvavat. Bhagavan ! Sarvarthasiddhaka deva, je manushyamam upajavane yogya hoya, te vijayadi deva vaktavyata maphaka kaheva. Vishesha e – sthiti ajaghanyotkrishta 33 – sagaropama, anubamdha pana ema ja. Baki purvavat. Bhavadeshathi be bhavagrahana, kaladeshathi jaghanya varsha prithaktva adhika 33 – sagaropama, utkrishtathi purvakodi adhika 33 – sagaropama kala rahe. Te ja jaghanyakala sthitimam utpanna hoya to a ja kathana karavum. Matra kaladeshathi jaghanya varshaprithaktvadhika 33 – sagaropama, utkrishti sarva prithaktvadhika 33 – sagaropama kala rahe. Te ja utkrishtakala sthitika utpanna, a ja vaktavyata. Matra kaladeshathi jaghanyathi ane utkrishtathi pana purvakodi adhika 33 – sagaropama, atalo kala rahe. A trana ja gamaka chhe, bija na kaheva. Bhagavan ! Te ema ja chhe, ema ja chhe.