Sutra Navigation: Bhagavati ( ભગવતી સૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1103925
Scripture Name( English ): Bhagavati Translated Scripture Name : ભગવતી સૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

शतक-८

 Translated Chapter :

શતક-૮
Section : उद्देशक-९ प्रयोगबंध Translated Section : ઉદ્દેશક-૯ પ્રયોગબંધ
Sutra Number : 425 Category : Ang-05
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कतिविहे पन्नत्ते? गोयमा! दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–एगिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे य पंचेंदियवेउव्वियसरीर-प्पयोगबंधे य। जइ एगिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे किं वाउक्काइयएगिंदियसरीरप्पयोगबंधे? अवाउक्काइय-एगिंदियसरीरप्पयो-गबंधे? एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगाहणसंठाणे वेउव्वियसरीरभेदो तहा भाणियव्वो जाव पज्जत्तासव्वट्ठसिद्धअनुत्तरोववाइयकप्पातीयवेमानियदेवपंचिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे य, अपज्जत्तासव्वट्ठसिद्ध अनुत्तरोववाइयकप्पातीयवेमानियदेवपंचिंदियवेउव्वि-यसरीरप्पयोगबंधे य। वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कस्स कम्मस्स उदएणं? गोयमा! वीरिय-सजोग-सद्दव्वयाए पमादपच्चया कम्मं च जोगं च भवं च आउयं च लद्धिं वा पडुच्च वेउव्वियसरीरप्पयो-गनामाए कम्मस्स उदएणं वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे। वाउक्काइयएगिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगपुच्छा। गोयमा! वीरिय-सजोग-सद्दव्वयाए एवं चेव जाव लद्धिं पडुच्च वाउक्काइय-एगिंदियवेउव्विय सरीरप्पयोग बंधे। रयणप्पभापुढविनेरइयपंचिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कस्स कम्मस्स उदएणं? गोयमा! वीरिय-सजोग-सद्दव्वयाए जाव आउयं वा पडुच्च रयणप्पभापुढवि नेरइय-पंचिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे, एवं जाव अहेसत्तमाए। तिरिक्खजोणियपंचिंदियवेउव्वियसरीरपुच्छा। गोयमा! वीरिय-सजोग-सद्दव्वयाए जहा वाउक्काइयाणं। मनुस्सपंचिंदियवेउव्वियसरीर-प्पयोगबंधे एवं चेव। असुरकुमारभवनवासिदेवपंचिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे जहा रयणप्पभापुढवि-नेरइ-याणं। एवं जाव थणियकुमारा। एवं वाणमंतरा। एवं जोइसिया। एवं सोहम्मकप्पोवया वेमाणिया। एवं जाव अच्चुयगेवेज्जकप्पातीया वेमाणिया। अनुत्तरोववाइयकप्पातीया वेमाणिया एवं चेव। वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! किं देसबंधे? सव्वबंधे? गोयमा! देसबंधे वि, सव्वबंधे वि। वाउक्काइयएगिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे वि एवं चेव। रयणप्पभापुढविनेरइया एवं चेव। एवं जाव अनुत्तरोववाइया। वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ? गोयमा! सव्वबंधे जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं दो समया। देसबंधे जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं समयूणाइं। वाउक्काइयएगिंदियवेउव्वियपुच्छा। गोयमा! सव्वबंधे एक्कं समयं, देसबंधे जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं अंतोमुहुत्तं। रयणप्पभापुढविनेरइयपुच्छा। गोयमा! सव्वबंधे एक्कं समयं, देसबंधे जहन्नेणं दसवाससहस्साइं तिसमयूणाइं, उक्कोसेणं सागरोवमं समयूणं। एवं जाव अहे सत्तमा, नवरं–देसबंधे जस्स जा जहन्निया ठिती सा तिसमयूणा कायव्वा जाव उक्कोसिया सा समयूणा। पंचिंदियतिरिक्खजो-णियाणं मनुस्साण य जहा वाउक्काइयाणं, असुरकुमार-नागकुमार जाव अनुत्तरोववाइयाणं जहा नेरइयाणं, नवरं–जस्स जा ठिती सा भाणियव्वा जाव अनुत्तरोववाइयाणं सव्वबंधे एक्कं समयं, देसबंधे जहन्नेणं एक्कतीसं सागरोवमाइं तिसमयूणाइं, उक्कोसेणं तेत्तीसं सागरोवमाइं समयूणाइं। वेउव्वियसरीरप्पयोगबंधंतरं णं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ? गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं एक्कं समयं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–अनंताओ ओसप्पिणीओ उस्सप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ अनंता लोगा–असंखेज्जा पोग्गलपरियट्टा, ते णं पोग्गलपरियट्टा आवलियाए असंखेज्जइभागो। एवं देसबंधंतरं पि। वाउक्काइयवेउव्वियसरीरपुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पलिओवमस्स असंखेज्जइभागं। एवं देसबंधंतरं पि। तिरिक्खजोणियपंचिंदियवेउव्वियसरीरप्पयोगबंधंतरं–पुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं पुव्वकोडीपुहत्तं। एवं देसबंधंतरं पि। एवं मणूसस्स वि। जीवस्स णं भंते! वाउक्काइयत्ते, नोवाउकाइयत्ते, पुनरवि वाउकाइयत्ते वाउक्काइयएगिंदिय- वेउव्वियपुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–वणस्सइकालो। एवं देसबंधंतरं पि। जीवस्स णं भंते! रयणप्पभापुढविनेरइयत्ते, नोरयणप्पभापुढविनेरइयत्ते, पुनरवि रयणप्पभा-पुढविनेरइयत्ते–पुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं दसवाससहस्साइं अंतोमुहुत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं वणस्सइकालो। देसबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–वणस्सइकालो। एवं जाव अहेसत्तमाए, नवरं–जा जस्स ठिती जहन्निया सा सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तमब्भहिया कायव्वा, सेसं तं चेव। पंचिंदियतिरिक्खजोणिय–मनुस्साण य जहा वाउक्काइयाणं। असुरकुमार-नागकुमार जाव सहस्सारदेवाणं–एएसिं जहा रयणप्पभापुढविनेरइयाणं, नवरं–सव्वबंधंतरं जस्स जा ठिती जहन्निया सा अंतोमुहुत्तमब्भहिया कायव्वा, सेसं तं चेव। जीवस्स णं भंते! आणयदेवत्ते, नोआणयदेवत्ते, पुनरवि आणयदेवत्ते पुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अट्ठारस सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–वणस्सइकालो। देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–वणस्सइकालो। एवं जाव अच्चुए, नवरं–जस्स जा ठिती सा सव्वबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तमब्भहिया कायव्वा, सेसं तं चेव। गेवेज्जाकप्पातीतापुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं बावीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–वणस्सइकालो। देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं, उक्कोसेणं वणस्सइकालो। जीवस्स णं भंते! अनुत्तरोववाइयपुच्छा। गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं एक्कतीसं सागरोवमाइं वासपुहत्तमब्भहियाइं, उक्कोसेणं संखेज्जाइं सागरोवमाइं। देसबंधंतरं जहन्नेणं वासपुहत्तं, उक्कोसेणं संखेज्जाइं सागरोवमाइं। एएसि णं भंते! जीवाणं वेउव्वियसरीरस्स देसबंधगाणं, सव्वबंधगाणं, अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा? बहुया वा? तुल्ला वा? विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा जीवा वेउव्वियसरीरस्स सव्वबंधगा, देसबंधगा असंखेज्जगुणा, अबंधगा अनंतगुणा। आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कतिविहे पन्नत्ते? गोयमा! एगागारे पन्नत्ते। जइ एगागारे पन्नत्ते किं मनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे? अमनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे? गोयमा! मनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे, नो अमनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे। एवं एएणं अभिलावेणं जहा ओगाहणसंठाणे जाव इड्ढिपत्तपमत्तसंजयसम्मदिट्ठिपज्जत्तसंखेज्जवासाउय- कम्मभूमागब्भ-वक्कंतियमनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे, नो अणिड्ढिपत्तपमत्त संजयसम्मदिट्ठि-पज्जत्तसंखेज्ज-वासाउयकम्मभूमागब्भवक्कंतियमनुस्साहारगसरीरप्पयोगबंधे। आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कस्स कम्मस्स उदएणं? गोयमा! वीरिय-सजोग-सद्दव्वयाए पमादपच्चया कम्मं च जोगं च भवं च आउयं च लद्धिं वा पडुच्च आहारगसरीरप्पयोग-नामाए कम्मस्स उदएणं आहारगसरीरप्पयोगबंधे। आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! किं देसबंधे? सव्वबंधे? गोयमा! देसबंधे वि, सव्वबंधे वि। आहारगसरीरप्पयोगबंधे णं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ? गोयमा! सव्वबंधे एक्कं समयं, देसबंधे जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेण वि अंतोमुहुत्तं। आहारगसरीरप्पयोगबंधंतरं णं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ? गोयमा! सव्वबंधंतरं जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं, उक्कोसेणं अनंतं कालं–अनंताओ ओसप्पिणीओ उस्सप्पिणीओ कालओ, खेत्तओ अनंता लोगा–अवड्ढपोग्गलपरियट्टं देसूणं। एवं देसबंधंतरं पि। एएसि णं भंते! जीवाणं आहारगसरीरस्स देसबंधगाणं, सव्वबंधगाणं, अबंधगाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा? बहुया वा? तुल्ला वा? विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा जीवा आहारगसरीरस्स सव्वबंधगा, देसबंधगा संखेज्जगुणा, अबंधगा अनंतगुणा।
Sutra Meaning : ભગવન્‌ ! વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ કેટલા ભેદે છે ? ગૌતમ ! બે ભેદે. એકેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ અને પંચેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ. ભગવન્‌ !જો એકેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ છે, તો શું વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય૦ છે કે અવાયુકાયિક એકેન્દ્રિય૦ ? ગૌતમ ! પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ૨૧માં પદ અવગાહના સંસ્થાન’માં વૈક્રિય શરીર ભેદ છે, તેમ અહી કહેવા યાવત્‌ પર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર પ્રયોગબંધ અને અપર્યાપ્તા સર્વાર્થસિદ્ધ અનુત્તરોપપાતિક કલ્પાતીત વૈમાનિક પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર પ્રયોગબંધ છે. ભગવન્‌ ! વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ કયા કર્મના ઉદયથી ? ગૌતમ ! વીર્યસયોગ સદ્‌દ્રવ્યતા યાવત્‌ આયુ કે લબ્ધિને આશ્રીને વૈક્રિયશરીર પ્રયોગ નામકર્મના ઉદયથી વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ થાય. ભગવન્‌ ! વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પ્રયોગ બંધ પૃચ્છા. ગૌતમ ! વીર્યસયોગ સદ્‌દ્રવ્યતાથી યાવત્‌ લબ્ધિને આશ્રીને પૂર્વવત્‌ જાણવું. ભગવન્‌ ! રત્નપ્રભાપૃથ્વી નૈરયિક પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીરપ્રયોગ બંધ કયા કર્મના ઉદયથી થાય? ગૌતમ ! વીર્યસયોગ સદ્‌દ્રવ્યતા યાવત્‌ આયુને આશ્રીને યાવત્‌ બંધ થાય. એ રીતે અધઃસપ્તમી નરક પૃથ્વી સુધી જાણવું. ભગવન્‌ ! તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પૃચ્છા. ગૌતમ ! વીર્યસયોગ સદ્‌દ્રવ્યતા વાયુકાયિક મુજબ જાણવું. એ જ રીતે મનુષ્ય પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય૦ નાં વિષયમાં કહેવું. અસુરકુમાર ભવનપતિ દેવ પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય૦નું વર્ણન રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિકવત્‌ જાણવુ. એ રીતે સ્તનિતકુમાર સુધી જાણવુ. એ રીતે વાણવ્યંતર, જ્યોતિષ્ક, સૌધર્મ કલ્પોપપન્નક વૈમાનિક યાવત્‌ અચ્યુત, ગ્રૈવેયક કલ્પાતીત વૈમાનિક, અનુત્તરોપપાતિક જાણવા. ભગવન્‌ ! વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ, દેશબંધ કે સર્વબંધ છે ? ગૌતમ ! બંને બંધ છે. વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય, રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિક યાવત્‌ અનુત્તરોપપાતિક એ પ્રમાણે જ જાણવા. ભગવન્‌ ! વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધ કાળથી કેટલા છે ? ગૌતમ ! સર્વબંધ જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી બે સમય. દેશબંધ જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી સમય ન્યૂન ૩૩ – સાગરોપમ. વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય વૈક્રિયશરીર પયોગ બંધ પૃચ્છા. ગૌતમ ! વાયુકાયિકનો સર્વબંધ એક સમય અને દેશબંધ જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્ત્ત પર્યંત રહે છે. ભગવન્‌ ! રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિક પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વબંધ એક સમય, દેશબંધ જઘન્યથી ત્રણ સમય ન્યૂન ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટથી સમય ન્યૂન સાગરોપમ. એ રીતે યાવત્‌ અધઃસપ્તમી. વિશેષ એ કે – દેશબંધ જેની જે જઘન્યા સ્થિતિ તે સમય ન્યૂન કરવી અને સમય ન્યૂન ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહેવી. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક અને મનુષ્યોનું કથન વાયુકાયિક સમાન જાણવું. અસુરકુમાર, નાગકુમારથી યાવત્‌ અનુત્તરોપપાતિક સુધી નૈરયિક માફક કહેવા. વિશેષ એ – જેની જે સ્થિતિ હોય, તે કહેવી યાવત્‌ અનુત્તરોપપાતિકનો સર્વબંધ એક સમય, દેશબંધ જઘન્યથી ત્રણ સમય ન્યૂન ૩૧ – સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટથી એક સમય ન્યૂન ૩૩ – સાગરોપમ છે. ભગવન્‌ ! વૈક્રિયશરીર પ્રયોગબંધનું અંતર કાળથી કેટલું હોય ? ગૌતમ ! સર્વબંધનું અંતર જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી અનંત કાળ અનંતી યાવત્‌ આવલિકાનો અસંખ્યાત ભાગ, એમ દેશબંધનું અંતર પણ જાણવું. ભગવન્‌ ! વાયુકાયિક વૈક્રિયશરીર પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વબંધનું અંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી પલ્યોપમનો અસંખ્યાત ભાગ. એ પ્રમાણે દેશબંધનું અંતર જાણવુ ભગવન્‌! તિર્યંચયોનિક પંચેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીરપ્રયોગ બંધ અંતર પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વબંધનું અંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વકોડી પૃથક્ત્વ, એ પ્રમાણે દેશબંધંતર જાણવુ, એ જ રીતે મનુષ્યનુ પણ જાણવુ. ભગવન્‌ ! કોઈ જીવ, વાયુકાયિક અવસ્થામાં હોય, ત્યાંથી મરીને નોવાયુકાયિકમાં જઈને ફરી વાયુકાયિકપણે ઉત્પન્ન થાય તો વાયુકાયિક એકેન્દ્રિય વૈક્રિય શરીર પ્રયોગબંધની પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વ બંધંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી અનંતકાળ – વનસ્પતિકાળ. એ પ્રમાણે દેશબંધંતર પણ જાણવુ. ભગવન્‌ ! રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિક, નોરત્નપ્રભાપૃથ્વી૦ પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વ બંધંતર જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષ અંતર્મુહૂર્ત્તાધિક. ઉત્કૃષ્ટથી વનસ્પતિકાળ. દેશબંધંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળ – વનસ્પતિકાળ. એ પ્રમાણે અધઃસપ્તમી સુધી કહેવું. વિશેષ એ – જેની જે જઘન્ય સ્થિતિ છે, તેમાં અંતર્મુહૂર્ત્ત અધિક સર્વ બંધંતર કહેવું, બાકી પૂર્વવત્‌. પંચે૦તિ૦યો૦, મનુષ્યો વાયુકાયવત્‌. અસુરકુમારાદિ યાવત્‌ સહસ્રારદેવોને રત્નપ્રભા પૃથ્વી નૈરયિકવત્‌ કહેવા. વિશેષ આ – સર્વ બંધંતર જેની જે જઘન્ય સ્થિતિ તેમાં અંતર્મુહૂર્ત્ત અધિક કહેવું. બાકી પૂર્વવત્‌. ભગવન્‌ ! આનતદેવપણે ઉત્પન્ન નોઆણત્તદેવ૦ પૃચ્છા. ગૌતમ ! સર્વબંધંતર જઘન્યથી વર્ષપૃથક્ત્વ અધિક ૧૮ સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળ – વનસ્પતિકાળ. દેશબંધંતર જઘન્ય થી વર્ષ પૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળ – વનસ્પતિકાળ, એ રીતે યાવત્‌ અચ્યુત કહેવું, વિશેષ જેની જે સ્થિતિ હોય૦ આદિ પૂર્વવત્‌ કહેવું. ભગવન્‌ ! ગ્રૈવેયક, કલ્પાતીત પૃચ્છા – ગૌતમ ! સર્વબંધંતર જઘન્યે ૨૨ – સાગરોપમ વર્ષ પૃથક્ત્વ અધિક, ઉત્કૃષ્ટથી અનંતકાળ – વનસ્પતિકાળ. દેશ બંધંતર જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટ વનસ્પતિકાળ. ભગવન્‌ ! અનુત્તરોપપાતિક સંબંધે પૃચ્છા. ગૌતમ! સર્વબંધ અંતર જઘન્ય અનેક વર્ષ અધિક ૩૧ સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત સાગરોપમ. દેશ બંધંતર જઘન્ય વર્ષ પૃથક્ત્વ, ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યાત સાગરોપમનું છે. ભગવન્‌ ! આ વૈક્રિયશરીરી જીવોના દેશબંધક, સર્વબંધક અને અબંધકમાં કોણ કોનાથી યાવત્‌ વિશેષાધિક છે ? ગૌતમ ! સૌથી થોડા જીવો વૈક્રિય શરીરના સર્વબંધક છે, દેશબંધક અસંખ્યાતગણા, અબંધક અનંતગણા છે. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ કેટલા ભેદ છે ? ગૌતમ! એક ભેદે છે. ભગવન્‌ !જો તે એક ભેદે છે તો તે આહાર્ક શરીર પ્રયોગબંધ શું મનુષ્યોને હોય કે અમનુષ્યોને ? ગૌતમ ! મનુષ્યને આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ હોય છે. અમનુષ્યને આહારક૦ નહીં. આ આલાવાથી ‘અવગાહના સંસ્થાન’ મુજબ યાવત્‌ ઋદ્ધિપ્રાપ્ત પ્રમત્ત સંયત સમ્યગ્‌દૃષ્ટિ પર્યાપ્ત સંખ્યાત વર્ષાયુ કર્મભૂમિજ ગર્ભવ્યુત્ક્રાંતિક મનુષ્યાહારક શરીરપ્રયોગ બંધ હોય છે પણ અનૃદ્ધિપ્રાપ્ત પ્રમત્ત યાવત્‌ આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ નહીં. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ કયા કર્મના ઉદયથી થાય ? ગૌતમ ! વીર્ય સયોગ સદ્‌દ્રવ્યતાથી યાવત્‌ લબ્ધિને આશ્રીને આહારક શરીરપ્રયોગ નામકર્મના ઉદયથી છે. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ દેશબંધ છે કે સર્વબંધ ? ગૌતમ ! બંને. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરપ્રયોગ બંધ કાળથી કેટલો હોય ? ગૌતમ ! સર્વબંધ એક સમયનો, દેશબંધ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટથી પણ અંતર્મુહૂર્ત્ત. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરપ્રયોગ બંધનું અંતર કાળથી કેટલું હોય ? ગૌતમ ! સર્વ બંધંતર જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત્ત, ઉત્કૃષ્ટ થી અનંતકાળ – અનંતીઅવસર્પિણી – ઉત્સર્પિણીકાળથી, ક્ષેત્રથી અનંતલોક દેશન્યૂન અપાર્દ્ધ પુદ્‌ગલ પરાવર્તન કાળ. એ પ્રમાણે દેશબંધંતર પણ જાણવું. ભગવન્‌ ! આહારક શરીરી જીવોના દેશબંધક, સર્વબંધક અને અબંધકમાં કોણ કોનાથી યાવત્‌ વિશેષાધિક છે? ગૌતમ ! સૌથી થોડા સર્વબંધકો, દેશબંધક સંખ્યાતગુણા, અબંધક અનંતગુણા છે.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] veuvviyasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kativihe pannatte? Goyama! Duvihe pannatte, tam jaha–egimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe ya pamchemdiyaveuvviyasarira-ppayogabamdhe ya. Jai egimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe kim vaukkaiyaegimdiyasarirappayogabamdhe? Avaukkaiya-egimdiyasarirappayo-gabamdhe? Evam eenam abhilavenam jaha ogahanasamthane veuvviyasarirabhedo taha bhaniyavvo java pajjattasavvatthasiddhaanuttarovavaiyakappatiyavemaniyadevapamchimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe ya, apajjattasavvatthasiddha anuttarovavaiyakappatiyavemaniyadevapamchimdiyaveuvvi-yasarirappayogabamdhe ya. Veuvviyasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kassa kammassa udaenam? Goyama! Viriya-sajoga-saddavvayae pamadapachchaya kammam cha jogam cha bhavam cha auyam cha laddhim va paduchcha veuvviyasarirappayo-ganamae kammassa udaenam veuvviyasarirappayogabamdhe. Vaukkaiyaegimdiyaveuvviyasarirappayogapuchchha. Goyama! Viriya-sajoga-saddavvayae evam cheva java laddhim paduchcha vaukkaiya-egimdiyaveuvviya sarirappayoga bamdhe. Rayanappabhapudhavineraiyapamchimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kassa kammassa udaenam? Goyama! Viriya-sajoga-saddavvayae java auyam va paduchcha rayanappabhapudhavi neraiya-pamchimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe, evam java ahesattamae. Tirikkhajoniyapamchimdiyaveuvviyasarirapuchchha. Goyama! Viriya-sajoga-saddavvayae jaha vaukkaiyanam. Manussapamchimdiyaveuvviyasarira-ppayogabamdhe evam cheva. Asurakumarabhavanavasidevapamchimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe jaha rayanappabhapudhavi-nerai-yanam. Evam java thaniyakumara. Evam vanamamtara. Evam joisiya. Evam sohammakappovaya vemaniya. Evam java achchuyagevejjakappatiya vemaniya. Anuttarovavaiyakappatiya vemaniya evam cheva. Veuvviyasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kim desabamdhe? Savvabamdhe? Goyama! Desabamdhe vi, savvabamdhe vi. Vaukkaiyaegimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhe vi evam cheva. Rayanappabhapudhavineraiya evam cheva. Evam java anuttarovavaiya. Veuvviyasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kalao kevachchiram hoi? Goyama! Savvabamdhe jahannenam ekkam samayam, ukkosenam do samaya. Desabamdhe jahannenam ekkam samayam, ukkosenam tettisam sagarovamaim samayunaim. Vaukkaiyaegimdiyaveuvviyapuchchha. Goyama! Savvabamdhe ekkam samayam, desabamdhe jahannenam ekkam samayam, ukkosenam amtomuhuttam. Rayanappabhapudhavineraiyapuchchha. Goyama! Savvabamdhe ekkam samayam, desabamdhe jahannenam dasavasasahassaim tisamayunaim, ukkosenam sagarovamam samayunam. Evam java ahe sattama, navaram–desabamdhe jassa ja jahanniya thiti sa tisamayuna kayavva java ukkosiya sa samayuna. Pamchimdiyatirikkhajo-niyanam manussana ya jaha vaukkaiyanam, asurakumara-nagakumara java anuttarovavaiyanam jaha neraiyanam, navaram–jassa ja thiti sa bhaniyavva java anuttarovavaiyanam savvabamdhe ekkam samayam, desabamdhe jahannenam ekkatisam sagarovamaim tisamayunaim, ukkosenam tettisam sagarovamaim samayunaim. Veuvviyasarirappayogabamdhamtaram nam bhamte! Kalao kevachchiram hoi? Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam ekkam samayam, ukkosenam anamtam kalam–anamtao osappinio ussappinio kalao, khettao anamta loga–asamkhejja poggalapariyatta, te nam poggalapariyatta avaliyae asamkhejjaibhago. Evam desabamdhamtaram pi. Vaukkaiyaveuvviyasarirapuchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam paliovamassa asamkhejjaibhagam. Evam desabamdhamtaram pi. Tirikkhajoniyapamchimdiyaveuvviyasarirappayogabamdhamtaram–puchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam puvvakodipuhattam. Evam desabamdhamtaram pi. Evam manusassa vi. Jivassa nam bhamte! Vaukkaiyatte, novaukaiyatte, punaravi vaukaiyatte vaukkaiyaegimdiya- veuvviyapuchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam anamtam kalam–vanassaikalo. Evam desabamdhamtaram pi. Jivassa nam bhamte! Rayanappabhapudhavineraiyatte, norayanappabhapudhavineraiyatte, punaravi rayanappabha-pudhavineraiyatte–puchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam dasavasasahassaim amtomuhuttamabbhahiyaim, ukkosenam vanassaikalo. Desabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam anamtam kalam–vanassaikalo. Evam java ahesattamae, navaram–ja jassa thiti jahanniya sa savvabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttamabbhahiya kayavva, sesam tam cheva. Pamchimdiyatirikkhajoniya–manussana ya jaha vaukkaiyanam. Asurakumara-nagakumara java sahassaradevanam–eesim jaha rayanappabhapudhavineraiyanam, navaram–savvabamdhamtaram jassa ja thiti jahanniya sa amtomuhuttamabbhahiya kayavva, sesam tam cheva. Jivassa nam bhamte! Anayadevatte, noanayadevatte, punaravi anayadevatte puchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam attharasa sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam anamtam kalam–vanassaikalo. Desabamdhamtaram jahannenam vasapuhattam, ukkosenam anamtam kalam–vanassaikalo. Evam java achchue, navaram–jassa ja thiti sa savvabamdhamtaram jahannenam vasapuhattamabbhahiya kayavva, sesam tam cheva. Gevejjakappatitapuchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam bavisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam anamtam kalam–vanassaikalo. Desabamdhamtaram jahannenam vasapuhattam, ukkosenam vanassaikalo. Jivassa nam bhamte! Anuttarovavaiyapuchchha. Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam ekkatisam sagarovamaim vasapuhattamabbhahiyaim, ukkosenam samkhejjaim sagarovamaim. Desabamdhamtaram jahannenam vasapuhattam, ukkosenam samkhejjaim sagarovamaim. Eesi nam bhamte! Jivanam veuvviyasarirassa desabamdhaganam, savvabamdhaganam, abamdhagana ya kayare kayarehimto appa va? Bahuya va? Tulla va? Visesahiya va? Goyama! Savvatthova jiva veuvviyasarirassa savvabamdhaga, desabamdhaga asamkhejjaguna, abamdhaga anamtaguna. Aharagasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kativihe pannatte? Goyama! Egagare pannatte. Jai egagare pannatte kim manussaharagasarirappayogabamdhe? Amanussaharagasarirappayogabamdhe? Goyama! Manussaharagasarirappayogabamdhe, no amanussaharagasarirappayogabamdhe. Evam eenam abhilavenam jaha ogahanasamthane java iddhipattapamattasamjayasammaditthipajjattasamkhejjavasauya- kammabhumagabbha-vakkamtiyamanussaharagasarirappayogabamdhe, no aniddhipattapamatta samjayasammaditthi-pajjattasamkhejja-vasauyakammabhumagabbhavakkamtiyamanussaharagasarirappayogabamdhe. Aharagasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kassa kammassa udaenam? Goyama! Viriya-sajoga-saddavvayae pamadapachchaya kammam cha jogam cha bhavam cha auyam cha laddhim va paduchcha aharagasarirappayoga-namae kammassa udaenam aharagasarirappayogabamdhe. Aharagasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kim desabamdhe? Savvabamdhe? Goyama! Desabamdhe vi, savvabamdhe vi. Aharagasarirappayogabamdhe nam bhamte! Kalao kevachchiram hoi? Goyama! Savvabamdhe ekkam samayam, desabamdhe jahannenam amtomuhuttam, ukkosena vi amtomuhuttam. Aharagasarirappayogabamdhamtaram nam bhamte! Kalao kevachchiram hoi? Goyama! Savvabamdhamtaram jahannenam amtomuhuttam, ukkosenam anamtam kalam–anamtao osappinio ussappinio kalao, khettao anamta loga–avaddhapoggalapariyattam desunam. Evam desabamdhamtaram pi. Eesi nam bhamte! Jivanam aharagasarirassa desabamdhaganam, savvabamdhaganam, abamdhagana ya kayare kayarehimto appa va? Bahuya va? Tulla va? Visesahiya va? Goyama! Savvatthova jiva aharagasarirassa savvabamdhaga, desabamdhaga samkhejjaguna, abamdhaga anamtaguna.
Sutra Meaning Transliteration : Bhagavan ! Vaikriyasharira prayogabamdha ketala bhede chhe\? Gautama ! Be bhede. Ekendriya vaikriyasharira prayogabamdha ane pamchendriya vaikriyasharira prayogabamdha. Bhagavan !Jo ekendriya vaikriyasharira prayogabamdha chhe, to shum vayukayika ekendriya0 chhe ke avayukayika ekendriya0\? Gautama ! Prajnyapana sutrana 21mam pada avagahana samsthana’mam vaikriya sharira bheda chhe, tema ahi kaheva yavat paryapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita vaimanika pamchendriya vaikriya sharira prayogabamdha ane aparyapta sarvarthasiddha anuttaropapatika kalpatita vaimanika pamchendriya vaikriya sharira prayogabamdha chhe. Bhagavan ! Vaikriyasharira prayogabamdha kaya karmana udayathi\? Gautama ! Viryasayoga saddravyata yavat ayu ke labdhine ashrine vaikriyasharira prayoga namakarmana udayathi vaikriyasharira prayogabamdha thaya. Bhagavan ! Vayukayika ekendriya vaikriyasharira prayoga bamdha prichchha. Gautama ! Viryasayoga saddravyatathi yavat labdhine ashrine purvavat janavum. Bhagavan ! Ratnaprabhaprithvi nairayika pamchendriya vaikriya shariraprayoga bamdha kaya karmana udayathi thaya? Gautama ! Viryasayoga saddravyata yavat ayune ashrine yavat bamdha thaya. E rite adhahsaptami naraka prithvi sudhi janavum. Bhagavan ! Tiryamchayonika pamchendriya vaikriyasharira prichchha. Gautama ! Viryasayoga saddravyata vayukayika mujaba janavum. E ja rite manushya pamchendriya vaikriya0 nam vishayamam kahevum. Asurakumara bhavanapati deva pamchendriya vaikriya0num varnana ratnaprabha prithvi nairayikavat janavu. E rite stanitakumara sudhi janavu. E rite vanavyamtara, jyotishka, saudharma kalpopapannaka vaimanika yavat achyuta, graiveyaka kalpatita vaimanika, anuttaropapatika janava. Bhagavan ! Vaikriyasharira prayogabamdha, deshabamdha ke sarvabamdha chhe\? Gautama ! Bamne bamdha chhe. Vayukayika ekendriya, ratnaprabha prithvi nairayika yavat anuttaropapatika e pramane ja janava. Bhagavan ! Vaikriyasharira prayogabamdha kalathi ketala chhe\? Gautama ! Sarvabamdha jaghanyathi eka samaya, utkrishtathi be samaya. Deshabamdha jaghanyathi eka samaya, utkrishtathi samaya nyuna 33 – sagaropama. Vayukayika ekendriya vaikriyasharira payoga bamdha prichchha. Gautama ! Vayukayikano sarvabamdha eka samaya ane deshabamdha jaghanyathi eka samaya, utkrishtathi amtarmuhurtta paryamta rahe chhe. Bhagavan ! Ratnaprabha prithvi nairayika prichchha. Gautama ! Sarvabamdha eka samaya, deshabamdha jaghanyathi trana samaya nyuna 10,000 varsha, utkrishtathi samaya nyuna sagaropama. E rite yavat adhahsaptami. Vishesha e ke – deshabamdha jeni je jaghanya sthiti te samaya nyuna karavi ane samaya nyuna utkrishta sthiti kahevi. Pamchendriya tiryamchayonika ane manushyonum kathana vayukayika samana janavum. Asurakumara, nagakumarathi yavat anuttaropapatika sudhi nairayika maphaka kaheva. Vishesha e – jeni je sthiti hoya, te kahevi yavat anuttaropapatikano sarvabamdha eka samaya, deshabamdha jaghanyathi trana samaya nyuna 31 – sagaropama, utkrishtathi eka samaya nyuna 33 – sagaropama chhe. Bhagavan ! Vaikriyasharira prayogabamdhanum amtara kalathi ketalum hoya\? Gautama ! Sarvabamdhanum amtara jaghanyathi eka samaya, utkrishtathi anamta kala anamti yavat avalikano asamkhyata bhaga, ema deshabamdhanum amtara pana janavum. Bhagavan ! Vayukayika vaikriyasharira prichchha. Gautama ! Sarvabamdhanum amtara jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi palyopamano asamkhyata bhaga. E pramane deshabamdhanum amtara janavu Bhagavan! Tiryamchayonika pamchendriya vaikriya shariraprayoga bamdha amtara prichchha. Gautama ! Sarvabamdhanum amtara jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi purvakodi prithaktva, e pramane deshabamdhamtara janavu, e ja rite manushyanu pana janavu. Bhagavan ! Koi jiva, vayukayika avasthamam hoya, tyamthi marine novayukayikamam jaine phari vayukayikapane utpanna thaya to vayukayika ekendriya vaikriya sharira prayogabamdhani prichchha. Gautama ! Sarva bamdhamtara jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi anamtakala – vanaspatikala. E pramane deshabamdhamtara pana janavu. Bhagavan ! Ratnaprabha prithvi nairayika, noratnaprabhaprithvi0 prichchha. Gautama ! Sarva bamdhamtara jaghanyathi 10,000 varsha amtarmuhurttadhika. Utkrishtathi vanaspatikala. Deshabamdhamtara jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishta anamtakala – vanaspatikala. E pramane adhahsaptami sudhi kahevum. Vishesha e – jeni je jaghanya sthiti chhe, temam amtarmuhurtta adhika sarva bamdhamtara kahevum, baki purvavat. Pamche0ti0yo0, manushyo vayukayavat. Asurakumaradi yavat sahasraradevone ratnaprabha prithvi nairayikavat kaheva. Vishesha a – sarva bamdhamtara jeni je jaghanya sthiti temam amtarmuhurtta adhika kahevum. Baki purvavat. Bhagavan ! Anatadevapane utpanna noanattadeva0 prichchha. Gautama ! Sarvabamdhamtara jaghanyathi varshaprithaktva adhika 18 sagaropama, utkrishta anamtakala – vanaspatikala. Deshabamdhamtara jaghanya thi varsha prithaktva, utkrishta anamtakala – vanaspatikala, e rite yavat achyuta kahevum, vishesha jeni je sthiti hoya0 adi purvavat kahevum. Bhagavan ! Graiveyaka, kalpatita prichchha – gautama ! Sarvabamdhamtara jaghanye 22 – sagaropama varsha prithaktva adhika, utkrishtathi anamtakala – vanaspatikala. Desha bamdhamtara jaghanya varsha prithaktva, utkrishta vanaspatikala. Bhagavan ! Anuttaropapatika sambamdhe prichchha. Gautama! Sarvabamdha amtara jaghanya aneka varsha adhika 31 sagaropama, utkrishta samkhyata sagaropama. Desha bamdhamtara jaghanya varsha prithaktva, utkrishta samkhyata sagaropamanum chhe. Bhagavan ! A vaikriyashariri jivona deshabamdhaka, sarvabamdhaka ane abamdhakamam kona konathi yavat visheshadhika chhe\? Gautama ! Sauthi thoda jivo vaikriya sharirana sarvabamdhaka chhe, deshabamdhaka asamkhyatagana, abamdhaka anamtagana chhe. Bhagavan ! Aharaka shariraprayoga bamdha ketala bheda chhe\? Gautama! Eka bhede chhe. Bhagavan !Jo te eka bhede chhe to te aharka sharira prayogabamdha shum manushyone hoya ke amanushyone\? Gautama ! Manushyane aharaka shariraprayoga bamdha hoya chhe. Amanushyane aharaka0 nahim. A alavathi ‘avagahana samsthana’ mujaba yavat riddhiprapta pramatta samyata samyagdrishti paryapta samkhyata varshayu karmabhumija garbhavyutkramtika manushyaharaka shariraprayoga bamdha hoya chhe pana anriddhiprapta pramatta yavat aharaka shariraprayoga bamdha nahim. Bhagavan ! Aharaka shariraprayoga bamdha kaya karmana udayathi thaya\? Gautama ! Virya sayoga saddravyatathi yavat labdhine ashrine aharaka shariraprayoga namakarmana udayathi chhe. Bhagavan ! Aharaka shariraprayoga bamdha deshabamdha chhe ke sarvabamdha\? Gautama ! Bamne. Bhagavan ! Aharaka shariraprayoga bamdha kalathi ketalo hoya\? Gautama ! Sarvabamdha eka samayano, deshabamdha jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishtathi pana amtarmuhurtta. Bhagavan ! Aharaka shariraprayoga bamdhanum amtara kalathi ketalum hoya\? Gautama ! Sarva bamdhamtara jaghanyathi amtarmuhurtta, utkrishta thi anamtakala – anamtiavasarpini – utsarpinikalathi, kshetrathi anamtaloka deshanyuna aparddha pudgala paravartana kala. E pramane deshabamdhamtara pana janavum. Bhagavan ! Aharaka shariri jivona deshabamdhaka, sarvabamdhaka ane abamdhakamam kona konathi yavat visheshadhika chhe? Gautama ! Sauthi thoda sarvabamdhako, deshabamdhaka samkhyataguna, abamdhaka anamtaguna chhe.