Sutra Navigation: Anuyogdwar ( અનુયોગદ્વારાસૂત્ર )
Search Details
| Mool File Details |
|
Anuvad File Details |
|
| Sr No : | 1124251 | ||
| Scripture Name( English ): | Anuyogdwar | Translated Scripture Name : | અનુયોગદ્વારાસૂત્ર |
| Mool Language : | Ardha-Magadhi | Translated Language : | Gujarati |
| Chapter : |
अनुयोगद्वारासूत्र |
Translated Chapter : |
અનુયોગદ્વારાસૂત્ર |
| Section : | Translated Section : | ||
| Sutra Number : | 251 | Category : | Chulika-02 |
| Gatha or Sutra : | Sutra | Sutra Anuyog : | |
| Author : | Deepratnasagar | Original Author : | Gandhar |
| Century : | Sect : | Svetambara1 | |
| Source : | |||
| Mool Sutra : | [सूत्र] से किं तं कम्मनामे? कम्मनामे–दोसिए सोत्तिए कप्पासिए भंडवेयालिए कोलालिए। से तं कम्मनामे। से किं तं सिप्पनामे? सिप्पनामे–वत्थिए तंतिए तुन्नाए तंतुवाए पट्टकारे देअडे वरुडे मुंजकारे कट्ठकारे छत्तकारे वज्झकारे पोत्थकारे चित्तकारे दंतकारे लेप्पकारे कोट्टिमकारे। से तं सिप्पनामे। से किं तं सिलोगनामे? सिलोगनामे–समणे माहणे सव्वातिही। से तं सिलोगनामे। से किं तं संजोगनामे? संजोगनामे–रण्णो ससुरए, रण्णो जामाउए, रण्णो साले, रण्णो भाउए, रण्णो भगिणीवई से तं संजोगनामे। से किं तं समीवनामे? समीवनामे–गिरिस्स समीवे नगरं गिरिनगरं, विदिसाए समीवे नगरं वेदिसं, वेन्नाए समीवे नगरं वेन्नायडं, तगराए समीवे नगरं तगरायडं। से तं समीवनामे। से किं तं संजूहनामे? संजूहनामे–तरंगवतिकारे मलयवतिकारे अत्ताणुसट्ठिकारे बिंदुकारे। से तं संजूहनामे। से किं तं इस्सरियनामे? इस्सरियनामे–राईसरे तलवरे माडंबिए कोडुंबिए इब्भे सेट्ठी सत्थवाहे सेणावई। से तं इस्सरियनामे। से किं तं अवच्चनामे? अवच्चनामे–अरहंतमाया चक्कवट्टिमाया बलदेवमाया वासुदेवमाया रायमाया गणरायमाया से तं अवच्चनामे। से तं तद्धितए। से किं तं धाउए? धाउए–भू सत्तायां परस्मैभाषा, एध वृद्धौ, स्पर्द्ध संहर्षे, गाधृ प्रतिष्ठा-लिप्सयोः ग्रन्थे च, बाधृ लोडने। से तं धाउए। से किं तं निरुत्तिए? निरुत्तिए–मह्यां शेते महिषः, भ्रमति च रौति च भ्रमरः, मुहुर्मुहुर्लसति मुसलं, कपिरिव लम्बते त्थेति च करोति कपित्थं, चिच्च करोति खल्लं च भवति चिक्खल्लं, ऊर्ध्वकर्णः उलूकः, खस्य माला मेखला। से तं निरुत्तिए। से तं भावप्पमाणे। से तं पमाणेणं। से तं दसनामे। से तं नामे। (नामे त्ति पदं समत्तं।) | ||
| Sutra Meaning : | [૧] કર્મનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? કર્મનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ છે – દૌષ્યિક – વસ્ત્રના વેપારી, સૌત્રિક – સૂતરના વેપારી, કાર્પાસિક – કપાસના વેપારી, સૂત્રવૈયાલિક – સૂતર વેચનાર, ભાંડવૈયાલિક – વાસણ વેચનાર, કૌલાલિક – માટીના વાસણ વેચનાર. આ સર્વ તદ્ધિત કર્મનામ છે. [૨] શિલ્પ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? શિલ્પનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ છે – તૌન્નિક – રફૂ કરનાર શિલ્પી, પટ્ટકારિક – પટ્ટ વસ્ત્ર બનાવનાર શિલ્પી, તાન્તુવાયિક – તંતુ બનાવનાર, ઔદ્વૃત્તિક – શરીરનો મેલ દૂર કરનાર શિલ્પી – નાવિ, વારુંટિક – એક શિલ્પ વિશેષ જીવી, મૌંજકારિક – મૂંજની રસ્સી બનાવનાર શિલ્પી, કાષ્ઠકારિક – લાકડામાંથી વસ્તુઓ બનાવનાર શિલ્પી, છત્રકારિક, છત્ર બનાવનાર શિલ્પી, બાહ્યકારિક – રથ વગેરે બનાવનાર શિલ્પી, પૌસ્તકારિક – પુસ્તક બનાવનાર શિલ્પી, ચૈત્રકારિક – ચિત્રકાર, દંતકારિક – દાંત બનાવનાર શિલ્પી, લૈપ્યકારિક – મકાન બનાવનાર શિલ્પી, શૈલકારિક – પથ્થર ઘડનાર શિલ્પી, કૌટ્ટિમકારિક – ખાણ ખોદનાર શિલ્પી. તે શિલ્પનામ તદ્ધિત છે. [૩] શ્લોકનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? સર્વના અતિથિ, શ્રમણ, બ્રાહ્મણ તે શ્લોક નામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ છે. આ શ્લોકનામ તદ્ધિત છે. [૪ ] સંયોગ નામનું સ્વરૂપ કેવુ છે ? સંયોગનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ છે – રાજાના શ્વસૂર – રાજશ્વસૂર, રાજાના સાળા – રાજ સાળા, રાજાના સાઢુ – રાજસાઢુ, રાજાના જમાઈ – રાજજમાઈ, રાજાના બનેવી – રાજબનેવી. [૫] સમીપ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? સમીપ અર્થમાં તદ્ધિત પ્રત્યય દ્વારા નિષ્પન્ન નામ – ગિરીની સમીપનું નગર તે ગિરિનગર, વિદિશાની સમીપનું નગર તે વૈદિશ, વૈન્નાની સમીપનું નગર તે વેન્નાતટ, તગરાની સમીપનું નગર તે તગરાતટ આ ‘ગિરિનગર’ વગેરે નામ સમીપનામ જાણવા. [૬] સંયૂથ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? સંયૂથનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ – તરંગવતીકાર, મલયવતીકાર, આત્માનુષષ્ઠિકાર, બિન્દુકાર વગેરે. [૭] ઐશ્વર્ય નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ઐશ્વર્યનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણો – રાજેશ્વર, તલવર, માડંબિક, કૌટુમ્બિક, ઈભ્ય, શ્રેષ્ઠી, સાર્થવાહ, સેનાપતિ વગેરે. આ ઐશ્વર્ય નામ છે. [૮] અપત્યનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અપત્યનામ તદ્ધિતના ઉદાહરણ – તીર્થંકરમાતા, ચક્રવર્તીમાતા, બળદેવમાતા, વાસુદેવમાતા, રાજમાતા, મુનિમાતા ગણિમાતા., વાચકમાતા તે અપત્યનામ છે. આ રીતે તદ્ધિત પ્રત્યય જન્ય નામની વક્તવ્યતા પૂર્ણ થાય છે. [૯] ધાતુજ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? ધાતુજ નામના ઉદાહરણ – પરસ્મૈપદી સત્તા અર્થક ‘ભૂ’ ધાતુ, વૃદ્ધિ અર્થક ‘એધ’ ધાતુ, સંઘર્ષ અર્થક ‘સ્પર્દ્ધ’ ધાતુ, પ્રતિષ્ઠા, લિપ્સા અને સંચય અર્થક ગાધૃ ધાતુ તથા વિલોડન અર્થક ‘બાધૃ’ ધાતુથી નિષ્પન્ન ભવ, એધમાન વગેરે. [૧૦] નિરુક્તિજ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? નિરુક્તિથી નિષ્પન્ન નામ નિરુક્તિ નામ કહેવાય છે. જેમ કે પૃથ્વી ઉપર શયન કરે તે ભેંસ પાડો., ભ્રમણ કરતા – કરતા અવાજ કરે તે ભ્રમર, જે વારંવાર ઊંચુ – નીચું થાય તે મુસળ, વાંદરાની જેમ વૃક્ષની શાખા પર ચેષ્ટા કરે તે કપિત્થ, પગ સાથે જે ચોંટી જાય તે ચિક્ખલ – કીચડ, કાન ઊંચા હોય તે ઉલૂક – ઘૂવડ, મેઘની માળા તે મેખલા. આ નિરુક્તિજ નામ જાણવા. આ સાથે ભાવપ્રમાણ, પ્રમાણનામ, દસનામ અને નામ પ્રકરણની વક્તવ્યતા પૂર્ણ થાય છે. પ્રમાણનું સ્વરૂપ | ||
| Mool Sutra Transliteration : | [sutra] se kim tam kammaname? Kammaname–dosie sottie kappasie bhamdaveyalie kolalie. Se tam kammaname. Se kim tam sippaname? Sippaname–vatthie tamtie tunnae tamtuvae pattakare deade varude mumjakare katthakare chhattakare vajjhakare potthakare chittakare damtakare leppakare kottimakare. Se tam sippaname. Se kim tam siloganame? Siloganame–samane mahane savvatihi. Se tam siloganame. Se kim tam samjoganame? Samjoganame–ranno sasurae, ranno jamaue, ranno sale, ranno bhaue, ranno bhaginivai se tam samjoganame. Se kim tam samivaname? Samivaname–girissa samive nagaram girinagaram, vidisae samive nagaram vedisam, vennae samive nagaram vennayadam, tagarae samive nagaram tagarayadam. Se tam samivaname. Se kim tam samjuhaname? Samjuhaname–taramgavatikare malayavatikare attanusatthikare bimdukare. Se tam samjuhaname. Se kim tam issariyaname? Issariyaname–raisare talavare madambie kodumbie ibbhe setthi satthavahe senavai. Se tam issariyaname. Se kim tam avachchaname? Avachchaname–arahamtamaya chakkavattimaya baladevamaya vasudevamaya rayamaya ganarayamaya se tam avachchaname. Se tam taddhitae. Se kim tam dhaue? Dhaue–bhu sattayam parasmaibhasha, edha vriddhau, sparddha samharshe, gadhri pratishtha-lipsayoh granthe cha, badhri lodane. Se tam dhaue. Se kim tam niruttie? Niruttie–mahyam shete mahishah, bhramati cha rauti cha bhramarah, muhurmuhurlasati musalam, kapiriva lambate ttheti cha karoti kapittham, chichcha karoti khallam cha bhavati chikkhallam, urdhvakarnah ulukah, khasya mala mekhala. Se tam niruttie. Se tam bhavappamane. Se tam pamanenam. Se tam dasaname. Se tam name. (name tti padam samattam.) | ||
| Sutra Meaning Transliteration : | [1] karmanamanum svarupa kevum chhe\? Karmanama taddhitana udaharana chhe – daushyika – vastrana vepari, sautrika – sutarana vepari, karpasika – kapasana vepari, sutravaiyalika – sutara vechanara, bhamdavaiyalika – vasana vechanara, kaulalika – matina vasana vechanara. A sarva taddhita karmanama chhe. [2] shilpa namanum svarupa kevum chhe\? Shilpanama taddhitana udaharana chhe – taunnika – raphu karanara shilpi, pattakarika – patta vastra banavanara shilpi, tantuvayika – tamtu banavanara, audvrittika – sharirano mela dura karanara shilpi – navi, varumtika – eka shilpa vishesha jivi, maumjakarika – mumjani rassi banavanara shilpi, kashthakarika – lakadamamthi vastuo banavanara shilpi, chhatrakarika, chhatra banavanara shilpi, bahyakarika – ratha vagere banavanara shilpi, paustakarika – pustaka banavanara shilpi, chaitrakarika – chitrakara, damtakarika – damta banavanara shilpi, laipyakarika – makana banavanara shilpi, shailakarika – paththara ghadanara shilpi, kauttimakarika – khana khodanara shilpi. Te shilpanama taddhita chhe. [3] shlokanamanum svarupa kevum chhe\? Sarvana atithi, shramana, brahmana te shloka nama taddhitana udaharana chhe. A shlokanama taddhita chhe. [4 ] samyoga namanum svarupa kevu chhe\? Samyoganama taddhitana udaharana chhe – rajana shvasura – rajashvasura, rajana sala – raja sala, rajana sadhu – rajasadhu, rajana jamai – rajajamai, rajana banevi – rajabanevi. [5] samipa namanum svarupa kevum chhe\? Samipa arthamam taddhita pratyaya dvara nishpanna nama – girini samipanum nagara te girinagara, vidishani samipanum nagara te vaidisha, vainnani samipanum nagara te vennatata, tagarani samipanum nagara te tagaratata a ‘girinagara’ vagere nama samipanama janava. [6] samyutha namanum svarupa kevum chhe\? Samyuthanama taddhitana udaharana – taramgavatikara, malayavatikara, atmanushashthikara, bindukara vagere. [7] aishvarya namanum svarupa kevum chhe\? Aishvaryanama taddhitana udaharano – rajeshvara, talavara, madambika, kautumbika, ibhya, shreshthi, sarthavaha, senapati vagere. A aishvarya nama chhe. [8] apatyanamanum svarupa kevum chhe\? Apatyanama taddhitana udaharana – tirthamkaramata, chakravartimata, baladevamata, vasudevamata, rajamata, munimata ganimata., vachakamata te apatyanama chhe. A rite taddhita pratyaya janya namani vaktavyata purna thaya chhe. [9] dhatuja namanum svarupa kevum chhe\? Dhatuja namana udaharana – parasmaipadi satta arthaka ‘bhu’ dhatu, vriddhi arthaka ‘edha’ dhatu, samgharsha arthaka ‘sparddha’ dhatu, pratishtha, lipsa ane samchaya arthaka gadhri dhatu tatha vilodana arthaka ‘badhri’ dhatuthi nishpanna bhava, edhamana vagere. [10] niruktija namanum svarupa kevum chhe\? Niruktithi nishpanna nama nirukti nama kahevaya chhe. Jema ke prithvi upara shayana kare te bhemsa pado., bhramana karata – karata avaja kare te bhramara, je varamvara umchu – nichum thaya te musala, vamdarani jema vrikshani shakha para cheshta kare te kapittha, paga sathe je chomti jaya te chikkhala – kichada, kana umcha hoya te uluka – ghuvada, meghani mala te mekhala. A niruktija nama janava. A sathe bhavapramana, pramananama, dasanama ane nama prakaranani vaktavyata purna thaya chhe. Pramananum svarupa | ||