Sutra Navigation: Anuyogdwar ( અનુયોગદ્વારાસૂત્ર )

Search Details

Mool File Details

Anuvad File Details

Sr No : 1124150
Scripture Name( English ): Anuyogdwar Translated Scripture Name : અનુયોગદ્વારાસૂત્ર
Mool Language : Ardha-Magadhi Translated Language : Gujarati
Chapter :

अनुयोगद्वारासूत्र

 Translated Chapter :

અનુયોગદ્વારાસૂત્ર
Section : Translated Section :
Sutra Number : 150 Category : Chulika-02
Gatha or Sutra : Sutra Sutra Anuyog :
Author : Deepratnasagar Original Author : Gandhar
 
Century : Sect : Svetambara1
Source :
 
Mool Sutra : [सूत्र] से किं तं दुनामे? दुनामे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–एगक्खरिए य अनेगक्खरिए य। से किं तं एगक्खरिए? एगक्खरिए अनेगविहे पन्नत्ते, तं जहा–ह्रोः श्रीः धीः स्त्री। से तं एगक्खरिए। से किं तं अनेगक्खरिए? अनेगक्खरिए अनेगविहे पन्नत्ते, तं जहा–कन्ना वीणा लता माला। से तं अनेगक्खरिए। अहवा दुनामे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–जीवनामे य अजीवनामे य। से किं तं जीवनामे? जीवनामे अनेगविहे पन्नत्ते, तं जहा-देवदत्तो जन्नदत्तो विण्हुदत्तो सोमदत्तो।से तं जीवनामे से किं तं अजीवनामे? अजीवनामे अनेगविहे पन्नत्ते, तं जहा–घडो पडो कडो रहो। से तं अजीवनामे। अहवा दुनामे दुविहे पन्नत्ते, तं जहा–विसेसिए य अविसेसिए य। १. अविसेसिए दव्वे, विसेसिए जीवदव्वे य अजीवदव्वे य। २. अविसेसिए जीवदव्वे, विसेसिए नेरइए तिरिक्खजोणिए मनुस्से देवे। ३. अविसेसिए नेरइए, विसेसिए रयणप्पभाए सक्करप्पभाए वालुयप्पभाए पंकप्पभाए धूमप्पभाए तमाए तमतमाए। अविसेसिए रयणप्पभापुढविनेरइए, विसेसिए पज्जत्तए य अपज्जत्तए य। एवं जाव अविसेसिए तमतमापुढविनेरइए, विसेसिए पज्जत्तए य अपज्जत्तए य। ४. अविसेसिए तिरिक्खजोणिए, विसेसिए एगिंदिए बेइंदिए तेइंदिए चउरिंदिए पंचिंदिए। ५. अविसेसिए एगिंदिए, विसेसिए पुढविकाइए आउकाइए तेउकाइए वाउकाइए वणस्सइकाइए। ६. अविसेसिए पुढविकाइए, विसेसिए सुहुमपुढविकाइए य बादरपुढविकाइए य। अविसेसिए सुहुमपुढविकाइए, विसेसिए पज्जत्तयसुहुमपुढविकाइए य अपज्जत्तयसुहुमपुढविकाइए य। अविसेसिए बादरपुढ-विकाइए, विसेसिए पज्जत्तयबादरपुढविकाइए य अपज्जत्तयबादर-पुढविकाइए य। एवं आउकाइए तेउकाइए वाउकाइए वणस्सइकाइए य। अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेदेहिं भाणियव्वा। ७. अविसेसिए बेइंदिए, विसेसिए पज्जत्तयबेइंदिए य अपज्जत्तयबेइंदिए य। एवं तेइंदिय-चउरिंदियावि भाणियव्वा। ८. अविसेसिए पंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए जलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए थलयर-पंचिंदियतिरिक्खजोणिए खहयर-पंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। ९. अविसेसिए जलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए सम्मुच्छिमजलयरपंचिंदिय-तिरिक्खजोणिए य गब्भवक्कंतियजलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। अविसेसिए सम्मुच्छिम-जलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्तयसम्मुच्छिमजलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य अपज्जत्तयसम्मुच्छिमजलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। अविसेसिए गब्भवक्कंतियजलयर- पंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्तयगब्भवक्कंतियजलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य अपज्जत्तयगब्भवक्कंतियजलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। १०. अविसेसिए थलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए चउप्पयथलयरपंचिंदिय-तिरिक्खजोणिए य परिसप्पथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। ११. अविसेसिए चउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए सम्मुच्छिमचउप्पय-थलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य गब्भवक्कंतियचउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। अविसेसिए सम्मुच्छिमचउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्तयसम्मुच्छिम-चउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य अपज्जत्तयसम्मुच्छिमचउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्ख-जोणिए य। अविसेसिए गब्भवक्कंतियचउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्त-यगब्भवक्कंतियचउप्पयथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य अपज्जत्तयगब्भवक्कंतियचउप्पय- थलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। १२. अविसेसिए परिसप्पथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए उरपरिसप्पथलयर-पंचिंदियतिरिक्खजोणिए य भुयपरिसप्पथलयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। एते वि सम्मुच्छिमा पज्जत्तगा अपज्जत्तगा य, गब्भवक्कंतिया वि पज्जत्तगा अपज्जत्तगा य भाणियव्वा। १३. अविसेसिए खहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए सम्मुच्छिमखहयरपंचिंदिय-तिरिक्खजोणिए य गब्भवक्कंतियखहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। अविसेसिए सम्मुच्छिम-खहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्तयसम्मुच्छिमखहयरपंचिंदियति-रिक्खजोणिए य अपज्जत्तयसम्मुच्छिमखहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। अविसेसिए गब्भवक्कंतियखहयर- पंचिंदियतिरिक्खजोणिए, विसेसिए पज्जत्तयगब्भवक्कंतियखहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य अपज्जत्तयगब्भवक्कंतियखहयरपंचिंदियतिरिक्खजोणिए य। १४. अविसेसिए मनुस्से, विसेसिए सम्मुच्छिममनुस्से य गब्भवक्कंतियमनुस्से य। अविसेसिए सम्मुच्छिममनुस्से, विसेसिए पज्जत्तयसम्मुच्छिममनुस्से य अपज्जत्तयसम्मुच्छिममनुस्से य। अविसेसिए गब्भवक्कंतियमनुस्से, विसेसिए पज्जत्तयगब्भवक्कंतियमनुस्से य अपज्जत्तयगब्भ-वक्कंतियमनुस्से य। १५. अविसेसिए देवे, विसेसिए भवणवासी वाणमंतरे जोइसिए वेमाणिए य। १६. अविसेसिए भवनवासी, विसेसिए असुरकुमारे नागकुमारे सुवण्णकुमारे विज्जुकुमारे अग्गिकुमारे दीवकुमारे उदहिकुमारे दिसाकुमारे वाउकुमारे थणियकुमारे। सव्वेसिं पि अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेया भाणियव्वा। १७. अविसेसिए वाणमंतरे, विसेसिए पिसाए भूए जक्खे रक्खसे किन्नरे किंपुरिसे महोरगे गंधव्वे। एतेसिं पि अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेया भाणियव्वा। १८. अविसेसिए जोइसिए, विसेसिए चंदे सूरे गहे नक्खत्ते तारारूवे। एतेसिं पि अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेया भाणियव्वा। १९. अविसेसिए वेमाणिए, विसेसिए कप्पोवगे य कप्पातीतगे य। २०. अविसेसिए कप्पोवगे, विसेसिए सोहम्मए ईसानए सणंकुमारए माहिंदए बंभलोयए लंतयए महासुक्कए सहस्सारए आणयए पाणयए आरणए अच्चुयए। एतेसिं पि अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेदा भाणियव्वा। २१. अविसेसिए कप्पातीतए, विसेसिए गेवेज्जए य अनुत्तरोववाइए य। २२. अविसेसिए गेवेज्जए, विसेसिए हेट्ठिम-गेवेज्जए मज्झिम-गेवेज्जए उवरिम-गेवेज्जए। अविसेसिए हेट्ठिम-गेवेज्जए, विसे-सिए हेट्ठिम-हेट्ठिम-गेवेज्जए, हेट्ठिम-मज्झिम-गेवेज्जए, हेट्ठिम-उवरिम-गेवेज्जए। अविसेसिए मज्झिम-गेवेज्जए, विसेसिए मज्झिम-हेट्ठिम गेवेज्जए, मज्झिम-मज्झिम-गेवेज्जए, मज्झिम-उवरिम-गेवेज्जए। अविसेसिए उवरिम-गेवेज्जए, विसेसिए उवरिम-हेट्ठिम-गेवे-ज्जए, उवरिम-मज्झिम-गेवेज्जए, उवरिम-उवरिम-गेवेज्जए। एतेसिं पि सव्वेसिं अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेया भाणियव्वा। २३. अविसेसिए अनुत्तरोववाइए, विसेसिए विजयए वेजयंतए जयंतए अपराजियए सव्वट्ठसिद्धए य। एतेसिं पि सव्वेसिं अविसेसिय-विसेसिय-पज्जत्तय-अपज्जत्तयभेदा भाणियव्वा। २४. अविसेसिए अजीवदव्वे, विसेसिए धम्मत्थिकाए अधम्मत्थिकाए आगासत्थिकाए पोग्गलत्थिकाए अद्धासमए य। २५. अविसेसिए पोग्गलत्थिकाए, विसेसिए परमाणुपोग्गले दुपएसिए तिपएसिए जाव अनंतपएसिए य। से तं दुनामे।
Sutra Meaning : [૧] ‘દ્વિનામ’નું સ્વરૂપ કેવું છે ? દ્વિનામના બે પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે છે – ૧. એકાક્ષરિક અને ૨. અનેકાક્ષરિક. એકાક્ષરિક દ્વિનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? એકાક્ષરિક દ્વિનામના અનેક પ્રકાર છે, તે આ પ્રમાણે છે – હ્રી દેવી., શ્રી લક્ષ્મી દેવી., ધી બુદ્ધિ., સ્ત્રી વગેરે એકાક્ષરિક દ્વિનામ છે. અનેકાક્ષરિક દ્વિનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અનેકાક્ષરિક દ્વિનામના અનેક પ્રકાર છે. જેમ કે – કન્યા, વીણા, લતા, માલા વગેરે અનેકાક્ષરિક દ્વિનામ છે. [૨] પ્રકારાન્તરથી ‘બેનામ’ બે પ્રકારના કહ્યા છે. જીવનામ અને અજીવનામ. જીવનામનું સ્વરૂપ કેવું છે ? જીવનામના અનેક પ્રકાર છે, તે આ પ્રમાણે છે – દેવદત્ત, યજ્ઞદત્ત, વિષ્ણુદત્ત, સોમદત્ત વગેરે જીવનામ છે. અજીવ નામનું સ્વરૂપ કેવું છે? અજીવ નામના અનેક પ્રકાર છે, તે આ પ્રમાણે છે – ઘટ, પટ વસ્ત્ર., કટ ચટાઈ., રથ વગેરે. [૩] પ્રકારાન્તરથી બેનામના બે પ્રકાર કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે છે – ૧. વિશેષિત ૨. અવિશેષિત. દ્રવ્ય તે સામાન્ય – અવિશેષિત નામ છે. જીવ દ્રવ્ય અને અજીવ દ્રવ્ય તે વિશેષ નામ છે. જીવદ્રવ્ય તે અવિશેષ નામ છે. નારકી, તિર્યંચયોનિક, મનુષ્ય અને દેવ, તે વિશેષ નામ છે. નારકી તે અવિશેષ નામ છે. રત્નપ્રભા, શર્કરાપ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃપ્રભા, તમસ્તમપ્રભા, તે વિશેષ નામ છે. રત્નપ્રભા નારકી અવિશેષ છે તો પર્યાપ્ત રત્નપ્રભા નારકી અને અપર્યાપ્ત રત્નપ્રભા નારકી તે વિશેષ નામ બની જાય છે. આ જ પ્રમાણે શર્કરાપ્રભા વગેરે નારકીને અવિશેષ કહેવામાં આવે ત્યારે પર્યાપ્ત અને અપર્યાપ્ત શર્કરાપ્રભાદિ નારકી વિશેષ નામ બની જાય છે. [૪] તિર્યંચયોનિક આ નામને સામાન્ય માનવામાં આવે તો એકેન્દ્રિય, બેઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય, આ પાંચ વિશેષ નામ કહેવાય. એકેન્દ્રિયને સામાન્ય માનવામાં આવે તો પૃથ્વીકાય, અપ્‌કાય, તેજસ્કાય, વાયુકાય અને વનસ્પતિકાય, તે વિશેષ નામ કહેવાય. જો પૃથ્વીકાયને સામાન્ય કહેવામાં આવે તો સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાય અને બાદર પૃથ્વીકાય, આ બે વિશેષ કહેવાય. જો સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયને સામાન્ય કહેવામાં આવે તો પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાય અને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાય વિશેષ કહેવાય. બાદર પૃથ્વીકાયને જો અવિશેષ – સામાન્ય માનવામાં આવે તો પર્યાપ્ત બાદર પૃથ્વીકાય અને અપર્યાપ્ત બાદર પૃથ્વીકાય વિશેષ કહેવાય છે. આ પ્રમાણે અપ્‌કાયથી વનસ્પતિકાય પર્યન્ત તે સામાન્ય મનાય ત્યારે પર્યાપ્ત, અપર્યાપ્ત તેના વિશેષ કહેવાય જો બેઇન્દ્રિયને સામાન્ય માનવામાં આવે તો પર્યાપ્ત બેઇન્દ્રિય અને અપર્યાપ્ત બેઇન્દ્રિય વિશેષ બને છે. બેઇન્દ્રિય ની જેમ જ તેઇન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયની વક્તવ્યતા જાણવી. [૫] તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને સામાન્ય માનવામાં આવે તો જલચર, સ્થલચર અને ખેચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને વિશેષ કહેવાય છે. જલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને જો સામાન્ય કહેવામાં આવે તો સંમૂર્ચ્છિમ જલચર તિર્યંચ અને ગર્ભજ જલચર તિર્યંચ વિશેષ કહેવાય છે. જો સંમૂર્ચ્છિમ જલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને સામાન્ય માનવામાં આવે તો પર્યાપ્ત સંમૂર્ચ્છિમ જલચર અને અપર્યાપ્ત સંમૂર્ચ્છિમ જલચરને વિશેષ કહેવાય. તે જ રીતે જો ગર્ભજ જલચર તિર્યંચને સામાન્ય માનવામાં આવે તો પર્યાપ્ત ગર્ભજ જલચર અને અપર્યાપ્ત ગર્ભજ જલચર વિશેષ કહેવાય છે. [૬] સ્થલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો ચતુષ્પદ સ્થલચર અને પરિસર્પ સ્થલચર વિશેષ કહેવાય. જો ચતુષ્પદ સ્થલચરને સામાન્ય – અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો સંમૂર્ચ્છિમ ચતુષ્પદ સ્થલચર અને ગર્ભજ ચતુષ્પદ સ્થલચર વિશેષ નામ કહેવાય. જો સંમૂર્ચ્છિમ ચતુષ્પદ સ્થલચરને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા સંમૂર્ચ્છિમ ચતુષ્પદ સ્થલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય વિશેષ નામ કહેવાય. જો ગર્ભજ ચતુષ્પદ સ્થલચરને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા ગર્ભજ ચતુષ્પદ સ્થલચર વિશેષ નામ કહેવાય. જો પરિસર્પ સ્થલચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો તેના ભેદ ઉરપરિસર્પ અને ભુજ પરિસર્પ વિશેષ નામ કહેવાય. પૂર્વોક્ત રીતે સંમૂર્ચ્છિમ, પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા તથા ગર્ભજ, પર્યાપ્તા – અપર્યાપ્તા કહેવા. [૭] ખેચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયને અવિશેષનામ રૂપે માનવામાં આવે તો સંમૂર્ચ્છિમ અને ગર્ભજ ખેચર તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય વિશેષ નામ કહેવાય. સંમૂર્ચ્છિમ ખેચરને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો તેના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય. તે જ પ્રમાણે ગર્ભજ ખેચરને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય. [૮] મનુષ્ય આ નામને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય અને ગર્ભજ મનુષ્ય વિશેષ કહેવાય. સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્યને અવિશેષ માનવામાં આવે તો પર્યાપ્તા સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય અને અપર્યાપ્તા સંમૂર્ચ્છિમ મનુષ્ય વિશેષ કહેવાય. ગર્ભજ મનુષ્ય અવિશેષ નામ કહેવાય તો પર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્ય અને અપર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્ય વિશેષ કહેવાય. [૯] દેવને અવિશેષનામ રૂપે સ્વીકારવામાં આવે તો ભવનપતિ, વાણવ્યંતર, જ્યોતિષી અને વૈમાનિક વિશેષ નામ કહેવાય છે. ભવનપતિ દેવને અવિશેષ નામ કહો તો અસુરકુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, વિદ્યુત્કુમાર, અગ્નિકુમાર, દ્વીપ – કુમાર, ઉદધિકુમાર, દિશાકુમાર, વાયુકુમાર અને સ્તનિતકુમાર, તે વિશેષ નામ કહેવાય છે. આ પ્રત્યેકને અવિશેષ માનવામાં આવે તો તેના પર્યાપ્તા અપર્યાપ્તા ભેદ વિશેષ મનાય છે. વાણવ્યંતર આ નામને અવિશેષ ગણવામાં આવે તો તેના આઠ ભેદ – ૧. પિશાચ, ૨. ભૂત, ૩. યક્ષ, ૪. રાક્ષસ, ૫. કિન્નર, ૬. કિંપુરુષ, ૭. મહોરગ, ૮. ગંધર્વ તે વિશેષ નામ કહેવાય છે. તે પિશાચાદિ પ્રત્યેકને અવિશેષ માનવામાં આવે તો તેના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય છે. જ્યોતિષ દેવને અવિશેષનામ રૂપ માનવામાં આવે તો ૧. ચંદ્ર, ૨. સૂર્ય, ૩. ગ્રહ, ૪. નક્ષત્ર, ૫. તારા, તે વિશેષ નામ કહેવાય છે. ચંદ્રાદિ પ્રત્યેકને અવિશેષ નામ કહેવામાં આવે તો તેના પર્યાપ્તા, અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય છે. વૈમાનિક દેવ નામને અવિશેષ માનવામાં આવે તો કલ્પોપપન્ન અને કલ્પાતીત વિશેષ નામ કહેવાય. કલ્પોપપન્ન ને જો અવિશેષ નામ કહેવામાં આવે તો ૧. સૌધર્મ, ૨. ઈશાન, ૩. સનત્કુમાર, ૪. માહેન્દ્ર, ૫. બ્રહ્મલોક, ૬. લાંતક, ૭. મહાશુક્ર, ૮. સહસ્રાર, ૯. આણત, ૧૦. પ્રાણત, ૧૧. આરણ, ૧૨. અચ્યુત, તે વિશેષ નામ કહેવાય. સૌધર્મ વગેરે પ્રત્યેકને જો અવિશેષ કહેવામાં આવે તો તેના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય. જો કલ્પાતીત દેવનામ અવિશેષ માનવામાં આવે તો ગ્રૈવેયકવાસી દેવ અને અનુત્તરોપપાતિક દેવ વિશેષ નામ કહેવાય છે. જો ગ્રૈવેયક દેવને અવિશેષ નામ કહેવામાં આવે તો અધસ્તન, મધ્યમ અને ઉપરિમ ગ્રૈવેયક વિશેષ નામ કહેવાય. જો અધસ્તન ગ્રૈવેયકને અવિશેષનામ કહેવામાં આવે તો અધસ્તન – અધસ્તન, અધસ્તન મધ્યમ અને અધસ્તન ઉપરિમ ગ્રૈવેયક વિશેષ નામ કહેવાય. જો મધ્યમ ગ્રૈવેયકને અવિશેષનામ કહેવામાં આવે તો મધ્યમ અધસ્તન, મધ્યમ મધ્યમ અને મધ્યમ ઉપરિતન ગ્રૈવેયક વિશેષ નામ કહેવાય. તે પ્રત્યેકને અવિશેષ માનવામાં આવે તો તે પ્રત્યેકના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષ નામ કહેવાય. જો અનુત્તરોપપાતિક દેવનામને અવિશેષ માનવામાં આવે તો ૧. વિજય, ૨. વૈજયન્ત, ૩. જયન્ત, ૪. અપરાજિત, ૫. સર્વાર્થસિદ્ધ દેવ વિશેષનામ કહેવાય. તે પ્રત્યેકને અવિશેષ માનવામાં આવે તો તે પ્રત્યેકના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા વિશેષનામ કહેવાય. [૧૦] જો અજીવ દ્રવ્યોને અવિશેષનામ માનવામાં આવે તો ૧. ધર્માસ્તિકાય, ૨. અધર્માસ્તિકાય, ૩. આકાશાસ્તિ – કાય, ૪. પુદ્‌ગલાસ્તિકાય અને ૫. કાળ – અદ્ધાસમયને વિશેષ નામ કહેવાય. જો પુદ્‌ગલાસ્તિકાયને અવિશેષ નામ માનવામાં આવે તો પરમાણુ, દ્વિપ્રદેશી સ્કંધથી અનંતપ્રદેશી સ્કંધ વિશેષ નામ કહેવાય.
Mool Sutra Transliteration : [sutra] se kim tam duname? Duname duvihe pannatte, tam jaha–egakkharie ya anegakkharie ya. Se kim tam egakkharie? Egakkharie anegavihe pannatte, tam jaha–hroh shrih dhih stri. Se tam egakkharie. Se kim tam anegakkharie? Anegakkharie anegavihe pannatte, tam jaha–kanna vina lata mala. Se tam anegakkharie. Ahava duname duvihe pannatte, tam jaha–jivaname ya ajivaname ya. Se kim tam jivaname? Jivaname anegavihe pannatte, tam jaha-devadatto jannadatto vinhudatto somadattO.Se tam jivaname Se kim tam ajivaname? Ajivaname anegavihe pannatte, tam jaha–ghado pado kado raho. Se tam ajivaname. Ahava duname duvihe pannatte, tam jaha–visesie ya avisesie ya. 1. Avisesie davve, visesie jivadavve ya ajivadavve ya. 2. Avisesie jivadavve, visesie neraie tirikkhajonie manusse deve. 3. Avisesie neraie, visesie rayanappabhae sakkarappabhae valuyappabhae pamkappabhae dhumappabhae tamae tamatamae. Avisesie rayanappabhapudhavineraie, visesie pajjattae ya apajjattae ya. Evam java avisesie tamatamapudhavineraie, visesie pajjattae ya apajjattae ya. 4. Avisesie tirikkhajonie, visesie egimdie beimdie teimdie chaurimdie pamchimdie. 5. Avisesie egimdie, visesie pudhavikaie aukaie teukaie vaukaie vanassaikaie. 6. Avisesie pudhavikaie, visesie suhumapudhavikaie ya badarapudhavikaie ya. Avisesie suhumapudhavikaie, visesie pajjattayasuhumapudhavikaie ya apajjattayasuhumapudhavikaie ya. Avisesie badarapudha-vikaie, visesie pajjattayabadarapudhavikaie ya apajjattayabadara-pudhavikaie ya. Evam aukaie teukaie vaukaie vanassaikaie ya. Avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabhedehim bhaniyavva. 7. Avisesie beimdie, visesie pajjattayabeimdie ya apajjattayabeimdie ya. Evam teimdiya-chaurimdiyavi bhaniyavva. 8. Avisesie pamchimdiyatirikkhajonie, visesie jalayarapamchimdiyatirikkhajonie thalayara-pamchimdiyatirikkhajonie khahayara-pamchimdiyatirikkhajonie ya. 9. Avisesie jalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie sammuchchhimajalayarapamchimdiya-tirikkhajonie ya gabbhavakkamtiyajalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Avisesie sammuchchhima-jalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjattayasammuchchhimajalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya apajjattayasammuchchhimajalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Avisesie gabbhavakkamtiyajalayara- pamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjattayagabbhavakkamtiyajalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya apajjattayagabbhavakkamtiyajalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. 10. Avisesie thalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie chauppayathalayarapamchimdiya-tirikkhajonie ya parisappathalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. 11. Avisesie chauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie sammuchchhimachauppaya-thalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya gabbhavakkamtiyachauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Avisesie sammuchchhimachauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjattayasammuchchhima-chauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya apajjattayasammuchchhimachauppayathalayarapamchimdiyatirikkha-jonie ya. Avisesie gabbhavakkamtiyachauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjatta-yagabbhavakkamtiyachauppayathalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya apajjattayagabbhavakkamtiyachauppaya- thalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. 12. Avisesie parisappathalayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie uraparisappathalayara-pamchimdiyatirikkhajonie ya bhuyaparisappathalayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Ete vi sammuchchhima pajjattaga apajjattaga ya, gabbhavakkamtiya vi pajjattaga apajjattaga ya bhaniyavva. 13. Avisesie khahayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie sammuchchhimakhahayarapamchimdiya-tirikkhajonie ya gabbhavakkamtiyakhahayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Avisesie sammuchchhima-khahayarapamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjattayasammuchchhimakhahayarapamchimdiyati-rikkhajonie ya apajjattayasammuchchhimakhahayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. Avisesie gabbhavakkamtiyakhahayara- pamchimdiyatirikkhajonie, visesie pajjattayagabbhavakkamtiyakhahayarapamchimdiyatirikkhajonie ya apajjattayagabbhavakkamtiyakhahayarapamchimdiyatirikkhajonie ya. 14. Avisesie manusse, visesie sammuchchhimamanusse ya gabbhavakkamtiyamanusse ya. Avisesie sammuchchhimamanusse, visesie pajjattayasammuchchhimamanusse ya apajjattayasammuchchhimamanusse ya. Avisesie gabbhavakkamtiyamanusse, visesie pajjattayagabbhavakkamtiyamanusse ya apajjattayagabbha-vakkamtiyamanusse ya. 15. Avisesie deve, visesie bhavanavasi vanamamtare joisie vemanie ya. 16. Avisesie bhavanavasi, visesie asurakumare nagakumare suvannakumare vijjukumare aggikumare divakumare udahikumare disakumare vaukumare thaniyakumare. Savvesim pi avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheya bhaniyavva. 17. Avisesie vanamamtare, visesie pisae bhue jakkhe rakkhase kinnare kimpurise mahorage gamdhavve. Etesim pi avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheya bhaniyavva. 18. Avisesie joisie, visesie chamde sure gahe nakkhatte tararuve. Etesim pi avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheya bhaniyavva. 19. Avisesie vemanie, visesie kappovage ya kappatitage ya. 20. Avisesie kappovage, visesie sohammae isanae sanamkumarae mahimdae bambhaloyae lamtayae mahasukkae sahassarae anayae panayae aranae achchuyae. Etesim pi avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheda bhaniyavva. 21. Avisesie kappatitae, visesie gevejjae ya anuttarovavaie ya. 22. Avisesie gevejjae, visesie hetthima-gevejjae majjhima-gevejjae uvarima-gevejjae. Avisesie hetthima-gevejjae, vise-sie hetthima-hetthima-gevejjae, hetthima-majjhima-gevejjae, hetthima-uvarima-gevejjae. Avisesie majjhima-gevejjae, visesie majjhima-hetthima gevejjae, majjhima-majjhima-gevejjae, majjhima-uvarima-gevejjae. Avisesie uvarima-gevejjae, visesie uvarima-hetthima-geve-jjae, uvarima-majjhima-gevejjae, uvarima-uvarima-gevejjae. Etesim pi savvesim avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheya bhaniyavva. 23. Avisesie anuttarovavaie, visesie vijayae vejayamtae jayamtae aparajiyae savvatthasiddhae ya. Etesim pi savvesim avisesiya-visesiya-pajjattaya-apajjattayabheda bhaniyavva. 24. Avisesie ajivadavve, visesie dhammatthikae adhammatthikae agasatthikae poggalatthikae addhasamae ya. 25. Avisesie poggalatthikae, visesie paramanupoggale dupaesie tipaesie java anamtapaesie ya. Se tam duname.
Sutra Meaning Transliteration : [1] ‘Dvinama’num svarupa kevum chhe\? Dvinamana be prakara chhe. Te a pramane chhe – 1. Ekaksharika ane 2. Anekaksharika. Ekaksharika dvinamanum svarupa kevum chhe\? Ekaksharika dvinamana aneka prakara chhe, te a pramane chhe – hri devi., shri lakshmi devi., dhi buddhi., stri vagere ekaksharika dvinama chhe. Anekaksharika dvinamanum svarupa kevum chhe\? Anekaksharika dvinamana aneka prakara chhe. Jema ke – kanya, vina, lata, mala vagere anekaksharika dvinama chhe. [2] prakarantarathi ‘benama’ be prakarana kahya chhe. Jivanama ane ajivanama. Jivanamanum svarupa kevum chhe\? Jivanamana aneka prakara chhe, te a pramane chhe – devadatta, yajnyadatta, vishnudatta, somadatta vagere jivanama chhe. Ajiva namanum svarupa kevum chhe? Ajiva namana aneka prakara chhe, te a pramane chhe – ghata, pata vastra., kata chatai., ratha vagere. [3] prakarantarathi benamana be prakara kahya chhe, te a pramane chhe – 1. Visheshita 2. Avisheshita. Dravya te samanya – avisheshita nama chhe. Jiva dravya ane ajiva dravya te vishesha nama chhe. Jivadravya te avishesha nama chhe. Naraki, tiryamchayonika, manushya ane deva, te vishesha nama chhe. Naraki te avishesha nama chhe. Ratnaprabha, sharkaraprabha, valukaprabha, pamkaprabha, dhumaprabha, tamahprabha, tamastamaprabha, te vishesha nama chhe. Ratnaprabha naraki avishesha chhe to paryapta ratnaprabha naraki ane aparyapta ratnaprabha naraki te vishesha nama bani jaya chhe. A ja pramane sharkaraprabha vagere narakine avishesha kahevamam ave tyare paryapta ane aparyapta sharkaraprabhadi naraki vishesha nama bani jaya chhe. [4] tiryamchayonika a namane samanya manavamam ave to ekendriya, beindriya, teindriya, chaturindriya ane pamchendriya, a pamcha vishesha nama kahevaya. Ekendriyane samanya manavamam ave to prithvikaya, apkaya, tejaskaya, vayukaya ane vanaspatikaya, te vishesha nama kahevaya. Jo prithvikayane samanya kahevamam ave to sukshma prithvikaya ane badara prithvikaya, a be vishesha kahevaya. Jo sukshma prithvikayane samanya kahevamam ave to paryapta sukshma prithvikaya ane aparyapta sukshma prithvikaya vishesha kahevaya. Badara prithvikayane jo avishesha – samanya manavamam ave to paryapta badara prithvikaya ane aparyapta badara prithvikaya vishesha kahevaya chhe. A pramane apkayathi vanaspatikaya paryanta te samanya manaya tyare paryapta, aparyapta tena vishesha kahevaya Jo beindriyane samanya manavamam ave to paryapta beindriya ane aparyapta beindriya vishesha bane chhe. Beindriya ni jema ja teindriya ane chaturindriyani vaktavyata janavi. [5] tiryamcha pamchendriyane samanya manavamam ave to jalachara, sthalachara ane khechara tiryamcha pamchendriyane vishesha kahevaya chhe. Jalachara tiryamcha pamchendriyane jo samanya kahevamam ave to sammurchchhima jalachara tiryamcha ane garbhaja jalachara tiryamcha vishesha kahevaya chhe. Jo sammurchchhima jalachara tiryamcha pamchendriyane samanya manavamam ave to paryapta sammurchchhima jalachara ane aparyapta sammurchchhima jalacharane vishesha kahevaya. Te ja rite jo garbhaja jalachara tiryamchane samanya manavamam ave to paryapta garbhaja jalachara ane aparyapta garbhaja jalachara vishesha kahevaya chhe. [6] sthalachara tiryamcha pamchendriyane avishesha nama manavamam ave to chatushpada sthalachara ane parisarpa sthalachara vishesha kahevaya. Jo chatushpada sthalacharane samanya – avishesha nama manavamam ave to sammurchchhima chatushpada sthalachara ane garbhaja chatushpada sthalachara vishesha nama kahevaya. Jo sammurchchhima chatushpada sthalacharane avishesha nama manavamam ave to paryapta ane aparyapta sammurchchhima chatushpada sthalachara tiryamcha pamchendriya vishesha nama kahevaya. Jo garbhaja chatushpada sthalacharane avishesha nama manavamam ave to paryapta ane aparyapta garbhaja chatushpada sthalachara vishesha nama kahevaya. Jo parisarpa sthalachara tiryamcha pamchendriyane avishesha nama manavamam ave to tena bheda uraparisarpa ane bhuja parisarpa vishesha nama kahevaya. Purvokta rite sammurchchhima, paryapta, aparyapta tatha garbhaja, paryapta – aparyapta kaheva. [7] khechara tiryamcha pamchendriyane avisheshanama rupe manavamam ave to sammurchchhima ane garbhaja khechara tiryamcha pamchendriya vishesha nama kahevaya. Sammurchchhima khecharane avishesha nama manavamam ave to tena paryapta ane aparyapta vishesha nama kahevaya. Te ja pramane garbhaja khecharane avishesha nama manavamam ave to paryapta ane aparyapta vishesha nama kahevaya. [8] manushya a namane avishesha nama manavamam ave to sammurchchhima manushya ane garbhaja manushya vishesha kahevaya. Sammurchchhima manushyane avishesha manavamam ave to paryapta sammurchchhima manushya ane aparyapta sammurchchhima manushya vishesha kahevaya. Garbhaja manushya avishesha nama kahevaya to paryapta garbhaja manushya ane aparyapta garbhaja manushya vishesha kahevaya. [9] devane avisheshanama rupe svikaravamam ave to bhavanapati, vanavyamtara, jyotishi ane vaimanika vishesha nama kahevaya chhe. Bhavanapati devane avishesha nama kaho to asurakumara, nagakumara, suvarnakumara, vidyutkumara, agnikumara, dvipa – kumara, udadhikumara, dishakumara, vayukumara ane stanitakumara, te vishesha nama kahevaya chhe. A pratyekane avishesha manavamam ave to tena paryapta aparyapta bheda vishesha manaya chhe. Vanavyamtara a namane avishesha ganavamam ave to tena atha bheda – 1. Pishacha, 2. Bhuta, 3. Yaksha, 4. Rakshasa, 5. Kinnara, 6. Kimpurusha, 7. Mahoraga, 8. Gamdharva te vishesha nama kahevaya chhe. Te pishachadi pratyekane avishesha manavamam ave to tena paryapta ane aparyapta vishesha nama kahevaya chhe. Jyotisha devane avisheshanama rupa manavamam ave to 1. Chamdra, 2. Surya, 3. Graha, 4. Nakshatra, 5. Tara, te vishesha nama kahevaya chhe. Chamdradi pratyekane avishesha nama kahevamam ave to tena paryapta, aparyapta vishesha nama kahevaya chhe. Vaimanika deva namane avishesha manavamam ave to kalpopapanna ane kalpatita vishesha nama kahevaya. Kalpopapanna ne jo avishesha nama kahevamam ave to 1. Saudharma, 2. Ishana, 3. Sanatkumara, 4. Mahendra, 5. Brahmaloka, 6. Lamtaka, 7. Mahashukra, 8. Sahasrara, 9. Anata, 10. Pranata, 11. Arana, 12. Achyuta, te vishesha nama kahevaya. Saudharma vagere pratyekane jo avishesha kahevamam ave to tena paryapta ane aparyapta vishesha nama kahevaya. Jo kalpatita devanama avishesha manavamam ave to graiveyakavasi deva ane anuttaropapatika deva vishesha nama kahevaya chhe. Jo graiveyaka devane avishesha nama kahevamam ave to adhastana, madhyama ane uparima graiveyaka vishesha nama kahevaya. Jo adhastana graiveyakane avisheshanama kahevamam ave to adhastana – adhastana, adhastana madhyama ane adhastana uparima graiveyaka vishesha nama kahevaya. Jo madhyama graiveyakane avisheshanama kahevamam ave to madhyama adhastana, madhyama madhyama ane madhyama uparitana graiveyaka vishesha nama kahevaya. Te pratyekane avishesha manavamam ave to te pratyekana paryapta ane aparyapta vishesha nama kahevaya. Jo anuttaropapatika devanamane avishesha manavamam ave to 1. Vijaya, 2. Vaijayanta, 3. Jayanta, 4. Aparajita, 5. Sarvarthasiddha deva visheshanama kahevaya. Te pratyekane avishesha manavamam ave to te pratyekana paryapta ane aparyapta visheshanama kahevaya. [10] jo ajiva dravyone avisheshanama manavamam ave to 1. Dharmastikaya, 2. Adharmastikaya, 3. Akashasti – kaya, 4. Pudgalastikaya ane 5. Kala – addhasamayane vishesha nama kahevaya. Jo pudgalastikayane avishesha nama manavamam ave to paramanu, dvipradeshi skamdhathi anamtapradeshi skamdha vishesha nama kahevaya.