Welcome to the Jain Elibrary: Worlds largest Free Library of JAIN Books, Manuscript, Scriptures, Aagam, Literature, Seminar, Memorabilia, Dictionary, Magazines & Articles
Global Search for JAIN Aagam & ScripturesScripture Name | Translated Name | Mool Language | Chapter | Section | Translation | Sutra # | Type | Category | Action |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 683 | View Detail | ||
Mool Sutra: केवलमेगं सुद्धं, सगलमसाहारणं अणंतं च।
पायं च नाणसद्दो, नामसमाणाहिगरणोऽयं।।१०।। Translated Sutra: કેવળ એટલે એક, શુદ્ધ, સંપૂર્ણ, અસાધારણ અને અનંત એવું જે જ્ઞાન તે કેવળજ્ઞાન. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 684 | View Detail | ||
Mool Sutra: संभिन्नं पासंतो, लोगमलोगं च सव्वओ सव्वं।
तं नत्थि जं न पासइ, भूयं भव्वं भविस्सं च।।११।। Translated Sutra: કેવળજ્ઞાની સમસ્ત જગતને સંપૂર્ણ રીતે જાણે છે; ભૂત, ભવિષ્ય કે વર્તમાનની એવી કોઈ વસ્તુ નથી જેને કેવળજ્ઞાન ન જાણતું હોય. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 686 | View Detail | ||
Mool Sutra: जीवो अक्खो अत्थव्ववण-भोयणगुणन्निओ जेणं।
तं पइ वट्टइ नाणं, जे पच्चक्खं तयं तिविहं।।१३।। Translated Sutra: અક્ષ એટલે આત્મા; જે જ્ઞાન આત્માને સાક્ષાત્ - સીધું થાય તે પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન. આત્મપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન ત્રણ છે - અવધિ, મનઃપર્યવ અને કેવળ (કારણ કે તે સીધાં આત્માને થાય છે - ઈન્દ્રિયો દ્વારા નથી થતા.) | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 687 | View Detail | ||
Mool Sutra: अक्खस्स पोग्गलकया, जं दव्विन्दियमणा परा तेणं।
तेहिं तो जं नाणं, परोक्खमिह तमणुमाणं व।।१४।। Translated Sutra: ઈન્દ્રિય અને મન આત્માથી ભિન્ન છે, પુદ્ગલરચિત છે. તેના માધ્યમથી થાય તે પરોક્ષ જ્ઞાન. અનુમાન જેમ પરોક્ષ હોય છે તેમ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પણ પરોક્ષ જ છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 688 | View Detail | ||
Mool Sutra: होंति परोक्खाइं मइ-सुयाइं जीवस्स परनिमित्ताओ।
पुव्वोवलद्धसंबंध-सरणाओ वाणुमाणं व।।१५।। Translated Sutra: પરના માધ્યમથી (ઈન્દ્રિયોના માધ્યમથી) થનારાં મતિ અને શ્રુત એ બે જ્ઞાન પરોક્ષ છે. અનુમાન વખતે પૂર્વે મેળવેલું જ્ઞાન જેમ સહાયક બને છે તેમ મતિ - શ્રુતમાં પણ પૂર્વજ્ઞાત અર્થની સ્મૃતિ સહાયક બને છે. માટે મતિ-શ્રુત પણ પરોક્ષ છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३८. प्रमाणसूत्र | Gujarati | 689 | View Detail | ||
Mool Sutra: एगंतेण परोक्खं, लिंगियमोहाइयं च पच्चक्खं।
इंदियमणोभवं जं, तं संववहारपच्चक्खं।।१६।। Translated Sutra: ધૂમાડાની નિશાનીથી અગ્નિનું જ્ઞાન થાય છે; આવું અનુમાન જ્ઞાન પરોક્ષ છે એ તો સ્પષ્ટ છે. અવધિ, મનઃપર્યવ અને કેવળ એ ત્રણ પ્રત્યક્ષ છે. ઈન્દ્રિયજન્ય જ્ઞાનને વ્યાવહારિક દૃષ્ટિએ પ્રત્યક્ષ કહેવાં હોય તો જરૂર કહી શકાય. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३९. नयसूत्र | Gujarati | 698 | View Detail | ||
Mool Sutra: नेगम-संगह-ववहार-उज्जुसुए चेव होई बोधव्वा।
सद्दे य समभिरूढे, एवंभूए य मूलनया।।९।। Translated Sutra: મૂળ નયો સાત છે : નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્ર, શબ્દ, સમભિરૂઢ અને એવંભૂત. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३९. नयसूत्र | Gujarati | 700 | View Detail | ||
Mool Sutra: णेगाइं माणाइं, सामन्नोभयविसेसनाणाहं।
जं तेहिं मिणइ तो, णेगमो णओ णेगमाणो त्ति।।११।। Translated Sutra: નૈગમ નય સામાન્ય, વિશેષ અને ક્યારેક બંને સાથે - એવાં જાતજાતનાં ધોરણોથી વસ્તુનું નિરૂપણ અથવા દૈનિક વ્યવહાર કરે છે. જેનો એક જ "ગમ" (ધોરણ) નથી તે નૈગમ. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३९. नयसूत्र | Gujarati | 708 | View Detail | ||
Mool Sutra: सवणं सपइ स तेणं, व सप्पए वत्थु जं तओ सद्दो।
तस्सत्थपरिग्गहओ, नओ वि सद्दो त्ति हेउ व्व।।१९।। Translated Sutra: કંઈપણ કથન કરવું તેનું નામ શબ્દ. કથન માટે જે વર્ણસમૂહોનો ઉપયોગ કરાય છે તે પણ શબ્દ છે. શબ્દના અર્થ ઉપર ધ્યાન આપનાર નયને શબ્દનય કહ્યો છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
३९. नयसूत्र | Gujarati | 712 | View Detail | ||
Mool Sutra: एवं जह सद्दत्थो, संतो भूओ तदन्नहाऽभूओ।
तेणेवंभूयनओ, सद्दत्थपरो विसेसेण।।२३।। Translated Sutra: જ્યારે શબ્દાર્થ પ્રમાણે પદાર્થ વિદ્યમાન હોય છે ત્યારે જ તે શબ્દ તેના માટે પ્રયોજી શકાય એમ એવંભૂત નય કહે છે. (શબ્દથી સૂચિત ક્રિયા કે ગુણ જ્યારે પદાર્થમાં જણાતા ન હોય ત્યારે તે શબ્દ તેને લાગુ પડે નહિ. આ નય મુજબ, ઈન્દ્ર જ્યારે પુરનો નાશ કરતો હતો ત્યારે | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 726 | View Detail | ||
Mool Sutra: जावंतो वयणपधा, तावंतो वा नया `वि' सद्दाओ।
ते चेव य परसमया, सम्मत्तं समुदिया सव्वे।।५।। Translated Sutra: જગતમાં કથનના જેટલા પ્રકાર છે તેટલા નય છે - જો તેમાં અન્ય-અન્ય દૃષ્ટિકોણોનો સ્વીકાર ગર્ભિત હોય તો; ભિન્ન ભિન્ન દૃષ્ટિકોણવાળાં વચનો હઠવાદી હોય તો મિથ્યા છે, બધાંનો સરવાળો થાય તો સમ્યક્ છે. (કોઈપણ વિધાન "આમ પણ હોઈ શકે" એવા આશય સાથે કરાય તો તે નય છે, કિ | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 727 | View Detail | ||
Mool Sutra: परसमएगनयमयं, तप्पडिवक्खनयओ निवत्तेज्जा।
समए व परिग्गहियं, परेण जं दोसबुद्धीए।।६।। Translated Sutra: કોઈ વ્યક્તિએ જે એક નયથી એકાંગી કથન કર્યું હોય તેનો જવાબ તેના પ્રતિપક્ષી નય દ્વારા આપવો જોઈએ. અજ્ઞાન અથવા દ્વેષબુદ્ધિથી કોઈએ સત્ય વાતમાં પણ દોષારોપણ કર્યું હોય તો તેનું નિવારણ પણ યોગ્ય નયનું આલંબન લઈને કરવું જોઈએ. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 729 | View Detail | ||
Mool Sutra: न समेन्ति न य समेया, सम्मत्तं नेव वत्थुणो गमगा।
वत्थुविघायाय नया, विरोहओ वेरिणो चेव।।८।। Translated Sutra: અન્ય દૃષ્ટિકોણોની ઉપેક્ષા કરનારા નયો કદી પરસ્પર સુમેળ સાધી શકતાં નથી તે બધા ભેગાં મળે તો પણ સમ્યક્ બનતા નથી, તેઓ વસ્તુનો સમ્યગ્ બોધ પણ કરાવતા નથી. પરસ્પર વિરોધી એવા તે એકાંગી નયો, દુશ્મનની જેમ વર્તે છે અને વસ્તુસ્વરૂપના બોધમાં બાધક બને છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 730 | View Detail | ||
Mool Sutra: सव्वे समयंति सम्मं, चेगवसाओ नया विरुद्धा वि।
मिच्च-ववहारिणो इव, राओदासीण-वसवत्ती।।९।। Translated Sutra: એક બીજાથી જુદી પડતી વાતો કરનારા નયો પણ જો અનેકાંતવાદનો આશ્રય લે તો, ભિન્ન ભિન્ન અભિપ્રાય ધરાવનારા પણ એક રાજાને આધીન એવા સેવકોની જેમ અથવા આપસમાં લડનારા પરંતુ કોઈ તટસ્થ વ્યક્તિના કહ્યામાં રહેનાર વેપારીઓની જેમ, સમન્વય સાધી શકે છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 731 | View Detail | ||
Mool Sutra: जमणेगधम्मणो वत्थुणो, तदंसे च सव्वपडिवत्ती।
अंध व्व गयावयवे तो, मिच्छाद्दिट्ठिणो वीसु।।१०।। Translated Sutra: અનેકધર્માત્મક વસ્તુના એક ધર્મને જાણીને "સમગ્ર વસ્તુ જાણી લીધી" એવું માનનારા લોકો, હાથીના એક-એક અવયવને તપાસીને આખો હાથી જાણી લીધાનું માનનારા જન્માંધ લોકોની જેમ, મિથ્યાદૃષ્ટિ છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 732 | View Detail | ||
Mool Sutra: जं पुण समत्तपज्जाय-वत्थुगमग त्ति समुदिया तेणं।
सम्मत्तं चक्खुमओ, सव्वगयावयगहणे व्व।।११।। Translated Sutra: કોઈ દૃષ્ટિવંત મનુષ્ય હાથીના બધા અંગોને જોઈને હાથીનું સ્વરૂપ સમ્યક્ રૂપે નિશ્ચિત કરે છે તેમ, વસ્તુના અલગ અલગ પર્યાયોને જણાવનારા બધા નયોને એકત્ર કરીને વસ્તુનો વિચાર કરનારનું દર્શન સમ્યક્ છે. | |||||||||
Saman Suttam | સમણસુત્તં | Prakrit |
चतुर्थ खण्ड – स्याद्वाद |
४१. समन्वयसूत्र | Gujarati | 733 | View Detail | ||
Mool Sutra: पण्णवणिज्जा भावा, अणंतभागो तु अणभिलप्पाणं।
पण्णवणिज्जाणं पुण, अणंतभागो सुदणिबद्धो।।१२।। Translated Sutra: જગતમાં જે પદાર્થો વર્ણન કરી શકાય એવાં છે તે બધાં, જેનું વર્ણન નથી કરી શકાતું તેના અનંતમા ભાગના છે, અને જે વર્ણવી શકાય એવા ભાવો છે તેનો પણ અનંતમો ભાગ જ આગમોમાં વર્ણિત છે. (બધું જ વર્ણવી શકાતું નથી અને વર્ણવી શકાય છે તેટલું લખી કે બોલી શકાતું નથી. આ સ | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
२. जिनशासनसूत्र | Hindi | 23 | View Detail | ||
Mool Sutra: ससमय-परसमयविऊ, गंभीरो दित्तिमं सिवो सोमो।
गुणसयकलिओ जुत्तो, पवयणसारं परिकहेउं।।७।। Translated Sutra: जो स्वसमय व परसमय का ज्ञाता है, गम्भीर, दीप्तिमान, कल्याणकारी और सौम्य है तथा सैंकड़ों गुणों से युक्त है, वही निर्ग्रन्थ प्रवचन के सार को कहने का अधिकारी है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
२. जिनशासनसूत्र | Hindi | 24 | View Detail | ||
Mool Sutra: जं इच्छसि अप्पणतो, जं च ण इच्छसि अप्पणतो।
तं इच्छ परस्स वि या, एत्तियगं जिणसासणं।।८।। Translated Sutra: जो तुम अपने लिए चाहते हो वही दूसरों के लिए भी चाहो तथा जो तुम अपने लिए नहीं चाहते वह दूसरों के लिए भी न चाहो। यही जिनशासन है--तीर्थंकर का उपदेश है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
३. संघसूत्र | Hindi | 27 | View Detail | ||
Mool Sutra: आसासो वीसासो, सीयघरसमो य होइ मा भाहि।
अम्मापितिसमाणो, संघो सरणं तु सव्वेसिं।।३।। Translated Sutra: संघ भयभीत व्यक्तियों के लिए आश्वासन, निश्छल व्यवहार के कारण विश्वासभूत, सर्वत्र समता के कारण शीतगृहतुल्य, (अविषमदर्शी होने के कारण) माता-पितातुल्य तथा सब प्राणियों के लिए शरणभूत होता है, इसलिए तुम संघ से मत डरो। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
३. संघसूत्र | Hindi | 28 | View Detail | ||
Mool Sutra: नाणस्स होइ भागी, थिरयरओ दंसणे चरित्ते य।
धन्ना गुरुकुलवासं, आवकहाए न मुंचंति।।४।। Translated Sutra: संघस्थित साधु ज्ञान का भागी (अधिकारी) होता है, दर्शन व चारित्र में विशेषरूप से स्थिर होता है। वे धन्य हैं जो जीवन-पर्यन्त गुरुकुलवास नहीं छोड़ते। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
४. निरूपणसूत्र | Hindi | 42 | View Detail | ||
Mool Sutra: निच्छयओ दुण्णेयं, को भावे कम्मि वट्टई समणो।
ववहारओ य कीरइ, जो पुव्वठिओ चरित्तम्मि।।११।। Translated Sutra: निश्चय ही यह जानना कठिन है कि कौन श्रमण किस भाव में स्थित है। अतः जो पूर्व-चारित्र में स्थित हैं, उनका कृतिकर्म (वन्दना) व्यवहारनय के द्वारा चलता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
४. निरूपणसूत्र | Hindi | 44 | View Detail | ||
Mool Sutra: कज्जं णाणादीयं, उस्सग्गाववायओ भवे सच्चं।
तं तह समायरंतो, तं सफलं होइ सव्वं पि।।१३।। Translated Sutra: ज्ञान आदि कार्य उत्सर्ग (सामान्य विधि) एवं अपवाद (विशेष विधि) से सत्य होते हैं। वे इस तरह किये जायँ कि सब कुछ सफल हो। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
६. कर्मसूत्र | Hindi | 56 | View Detail | ||
Mool Sutra: जो जेण पगारेणं, भावो णियओ तमन्नहा जो तु।
मन्नति करेति वदति व, विप्परियासो भवे एसो।।१।। Translated Sutra: जो भाव जिस प्रकार से नियत है, उसे अन्य रूप से मानना, कहना या करना विपर्यास या विपरीत बुद्धि है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
६. कर्मसूत्र | Hindi | 60 | View Detail | ||
Mool Sutra: कम्मं चिणंति सवसा, तस्सुदयम्मि उ परव्वसा होंति।
रुक्खं दुरुहइ सवसो, विगलइ स परव्वसो तत्तो।।५।। Translated Sutra: जीव कर्मों का बन्ध करने में स्वतंत्र है, परन्तु उस कर्म का उदय होने पर भोगने में उसके अधीन हो जाता है। जैसे कोई पुरुष स्वेच्छा से वृक्ष पर तो चढ़ जाता है, किन्तु प्रमादवश नीचे गिरते समय परवश हो जाता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
६. कर्मसूत्र | Hindi | 61 | View Detail | ||
Mool Sutra: कम्मवसा खलु जीवा, जीववसाइं कहिंचि कम्माइं।
कत्थइ धणिओ बलवं, धारणिओ कत्थई बलवं।।६।। Translated Sutra: कहीं जीव कर्म के अधीन होते हैं तो कहीं कर्म जीव के अधीन होते हैं। जैसे कहीं (ऋण देते समय तो) धनी बलवान् होता है तो कहीं (ऋण लौटाते समय) कर्जदार बलवान् होता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
९. धर्मसूत्र | Hindi | 87 | View Detail | ||
Mool Sutra: जइ किंचि पमाएणं, न सुट्ठु भे वट्टियं मए पुव्विं।
तं मे खामेमि अहं, निस्सल्लो निक्कसाओ अ।।६।। Translated Sutra: अल्पतम प्रमादवश भी यदि मैंने आपके प्रति उचित व्यवहार नहीं किया हो तो मैं निःशल्य और कषायरहित होकर आपसे क्षमा-याचना करता हूँ। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
९. धर्मसूत्र | Hindi | 121 | View Detail | ||
Mool Sutra: अप्पा जाणइ अप्पा, जहट्ठिओ अप्पसक्खिओ धम्मो।
अप्पा करेइ तं तह, जह अप्पसुहावओ होइ।।४०।। Translated Sutra: आत्मा ही यथास्थित (निजस्वरूप में स्थित) आत्मा को जानता है। अतएव स्वभावरूप धर्म भी आत्मसाक्षिक होता है। इस धर्म का पालन (अनुभवन) आत्मा उसी विधि से करता है, जिससे कि वह अपने लिए सुखकारी हो। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१०. संयमसूत्र | Hindi | 132 | View Detail | ||
Mool Sutra: उवसामं पुवणीता, गुणमहता जिणचरित्तसरिसं पि।
पडिवातेंति कसाया, किं पुण सेसे सरागत्थे।।११।। Translated Sutra: महागुणी मुनि के द्वारा उपशान्त किये हुए कषाय जिनेश्वरदेव के समान चरित्रवाले उस (उपशमक वीतराग) मुनि को भी गिरा देते हैं, तब सराग मुनियों का तो कहना ही क्या ? | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१०. संयमसूत्र | Hindi | 133 | View Detail | ||
Mool Sutra: इह उवसंतकसाओ, लहइ अणंतं पुणो वि पडिवायं।
न हु भे वीससियव्वं, थेवे वि कसायसेसम्मि।।१२।। Translated Sutra: जब कि कषायों को उपशान्त करनेवाला पुरुष भी अनन्तप्रतिपात (विशुद्ध अध्यवसाय की अनन्तहीनता) को प्राप्त हो जाता है, तब अवशिष्ट थोड़ी-सी कषाय पर कैसे विश्वास किया जा सकता है ? उस पर विश्वास नहीं करना चाहिए। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१०. संयमसूत्र | Hindi | 134 | View Detail | ||
Mool Sutra: अणथोवं वणथोवं, अग्गीथोवं कसायथोवं च।
न हु भे वीससियव्वं, थोवं पि हु तं बहु होइ।।१३।। Translated Sutra: ऋण को थोड़ा, घाव को छोटा, आग को तनिक और कषाय को अल्प मान, विश्वस्त होकर नहीं बैठ जाना चाहिए। क्योंकि ये थोड़े भी बढ़कर बहुत हो जाते हैं। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१३. अप्रमादसूत्र | Hindi | 161 | View Detail | ||
Mool Sutra: सीतंति सुवंताणं, अत्था पुरिसाण लोगसारत्था।
तम्हा जागरमाणा, विधुणध पोराणयं कम्मं।।२।। Translated Sutra: जो पुरुष सोते हैं उनके जगत् में सारभूत अर्थ नष्ट हो जाते हैं। अतः सतत जागते रहकर पूर्वार्जित कर्मों को नष्ट करो। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१३. अप्रमादसूत्र | Hindi | 162 | View Detail | ||
Mool Sutra: जागरिया धम्मीणं, अहम्मीणं च सुत्तया सेया।
वच्छाहिवभगिणीए, अकहिंसु जिणो जयंतीए।।३।। Translated Sutra: `धार्मिकों का जागना श्रेयस्कर है और अधार्मिकों का सोना श्रेयस्कर हैं'--ऐसा भगवान् महावीर ने वत्सदेश के राजा शतानीक की बहन जयन्ती से कहा था। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१३. अप्रमादसूत्र | Hindi | 167 | View Detail | ||
Mool Sutra: नाऽऽलस्सेण समं सुक्खं, न विज्जा सह निद्दया।
न वेरग्गं ममत्तेणं, नारंभेण दयालुया।।८।। Translated Sutra: आलसी सुखी नहीं हो सकता, निद्रालु विद्याभ्यासी नहीं हो सकता, ममत्व रखनेवाला वैराग्यवान नहीं हो सकता, और हिंसक दयालु नहीं हो सकता। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
प्रथम खण्ड – ज्योतिर्मुख |
१३. अप्रमादसूत्र | Hindi | 168 | View Detail | ||
Mool Sutra: जागरह नरा ! णिच्चं, जागरमाणस्स वड्ढते बुद्धी।
जो सुवति ण सो धन्नो, जो जग्गति सो सया धन्नो।।९।। Translated Sutra: मनुष्यो ! सतत जागृत रहो। जो जागता है उसकी बुद्धि बढ़ती है। जो सोता है वह धन्य नहीं है, धन्य वह है, जो सदा जागता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
१७. रत्नत्रयसूत्र | Hindi | 212 | View Detail | ||
Mool Sutra: हयं नाणं कियाहीणं, हया अण्णाणओ किया।
पासंतो पंगुलो दड्ढो, धावमाणो य अंधओ।।५।। Translated Sutra: क्रियाविहीन ज्ञान व्यर्थ है और अज्ञानियों की क्रिया व्यर्थ है। जैसे पंगु व्यक्ति बन में लगी आग को देखते हुए भी भागने में असमर्थ होने से जल मरता है और अन्धा व्यक्ति दौड़ते हुए भी देखने में असमर्थ होने से जल मरता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
१७. रत्नत्रयसूत्र | Hindi | 213 | View Detail | ||
Mool Sutra: संजोअसिद्धीइ फलं वयंति, न हु एगचक्केण रहो पयाइ।
अंधो य पंगू य वणे समिच्चा, ते संपउत्ता नगरं पविट्ठा।।६।। Translated Sutra: कहा जाता है कि ज्ञान और क्रिया के संयोग से ही फल की प्राप्ति होती है, जैसे कि वन में पंगु और अन्धे के मिलने पर पारस्परिक सम्प्रयोग से (वन से निकलकर) दोनों नगर में प्रविष्ट हो जाते हैं। एक पहिये से रथ नहीं चलता। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
१९. सम्यग्ज्ञानसूत्र | Hindi | 246 | View Detail | ||
Mool Sutra: णाणाऽऽणत्तीए पुणो, दंसणतवनियमसंजमे ठिच्चा।
विहरइ विसुज्झमाणो, जावज्जीवं पि निक्कंपो।।२।। Translated Sutra: (और फिर) ज्ञान के आदेश द्वारा सम्यग्दर्शन-मूलक तप, नियम, संयम में स्थित होकर कर्म-मल से विशुद्ध (संयमी साधक) जीवनपर्यन्त निष्कम्प (स्थिरचित्त) होकर विहार करता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
१९. सम्यग्ज्ञानसूत्र | Hindi | 247 | View Detail | ||
Mool Sutra: जह जह सुयमोगाहइ, अइसयरसपसरसंजुयमपुव्वं।
तह तह पल्हाइ मुणी, नवनवसंवेगसद्धाओ।।३।। Translated Sutra: जैसे-जैसे मुनि अतिशयरस के अतिरेक से युक्त अपूर्वश्रुत का अवगाहन करता है, वैसे-वैसे नित-नूतन वैराग्ययुक्त श्रद्धा से आह्लादित होता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२३. श्रावकधर्मसूत्र | Hindi | 303 | View Detail | ||
Mool Sutra: इत्थी जूयं मज्जं, मिगव्व वयणे तहा फरुसया य।
दंडफरुसत्तमत्थस्स दूसणं सत्त वसणाइं।।३।। Translated Sutra: परस्त्री का सहवास, द्यूत-क्रीड़ा, मद्य, शिकार, वचन-परुषता, कठोर दण्ड तथा अर्थ-दूषण (चोरी आदि) ये सात व्यसन हैं। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२३. श्रावकधर्मसूत्र | Hindi | 326 | View Detail | ||
Mool Sutra: सावज्जजोगपरिरक्खणट्ठा, सामाइयं केवलियं पसत्थं।
गिहत्थधम्मा परमंति नच्चा, कुज्जा बुहो आयहियं परत्था।।२६।। Translated Sutra: सावद्ययोग अर्थात् हिंसारम्भ से बचने के लिए केवल सामायिक ही प्रशस्त है। उसे श्रेष्ठ गृहस्थधर्म जानकर विद्वान् को आत्महित तथा मोक्ष-प्राप्ति के लिए सामायिक करनी चाहिए। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२३. श्रावकधर्मसूत्र | Hindi | 327 | View Detail | ||
Mool Sutra: सामाइयम्मि उ कए, समणो इव सावओ हवइ जम्हा।
एएण कारणेणं, बहुसो सामाइयं कुज्जा।।२७।। Translated Sutra: सामायिक करने से (सामायिक-काल में) श्रावक श्रमण के समान (सर्व सावद्ययोग से रहित एवं समताभावयुक्त) हो जाता है। अतएव अनेक प्रकार से सामायिक करनी चाहिए। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२६. समिति-गुप्तिसूत्र | Hindi | 387 | View Detail | ||
Mool Sutra: जह गुत्तस्सिरियाई, न होंति दोसा तहेव समियस्स।
गुत्तीट्ठिय प्पमायं, रुंभइ समिई सचेट्ठस्स।।४।। Translated Sutra: | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२६. समिति-गुप्तिसूत्र | Hindi | 389 | View Detail | ||
Mool Sutra: आहच्च हिंसा समितस्स जा तू, सा दव्वतो होति ण भावतो उ।
भावेण हिंसा तु असंजतस्सा, जे वा वि सत्ते ण सदा वधेति।।६।। Translated Sutra: (इसका कारण यह है कि) समिति का पालन करते हुए साधु से जो आकस्मिक हिंसा हो जाती है, वह केवल द्रव्य-हिंसा है, भावहिंसा नहीं। भावहिंसा तो असंयमी या अयतनाचारी से होती है--ये जिन जीवों को कभी मारते नहीं, उनकी हिंसा का दोष भी इन्हें लगता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२६. समिति-गुप्तिसूत्र | Hindi | 390 | View Detail | ||
Mool Sutra: संपत्ति तस्सेव जदा भविज्जा, सा दव्वहिंसा खलु भावतो य।
अज्झत्थसुद्धस्स जदा ण होज्जा, वधेण जोगो दुहतो वऽहिंसा।।७।। Translated Sutra: किसी प्राणी का घात हो जाने पर जैसे अयतनाचारी संयत या असंयत व्यक्ति को द्रव्य तथा भाव दोनों प्रकार की हिंसा का दोष लगता है, वैसे ही चित्त-शुद्धि से युक्त समितिपरायण साधु द्वारा (मनःपूर्वक) किसीका घात न होने के कारण उसके द्रव्य तथा भाव दोनों प्रकार की अहिंसा होती है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२६. समिति-गुप्तिसूत्र | Hindi | 394 | View Detail | ||
Mool Sutra: जयणा उ धम्मजणणी, जयणा धम्मस्स पालणी चेव।
तव्वुड्ढीकरी जयणा, एगंतसुहावहा जयणा।।११।। Translated Sutra: यतनाचारिता धर्म की जननी है। यतनाचारिता धर्म की पालनहार हैं। यतनाचारिता धर्म को बढ़ाती है। यतनाचारिता एकान्त सुखावह है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२७. आवश्यकसूत्र | Hindi | 430 | View Detail | ||
Mool Sutra: इच्छाय अणुण्णवणा; अव्वावाहं यजत्त अवणाय।
अवराह-खामणा वि, व छट्ठाणा हुंति वंदणए।।१४।। Translated Sutra: वन्दना के छह स्थान होते हैं-- वंदन की इच्छा प्रकट करना, गुरु के मर्यादित स्थान में जाने की अनुज्ञा लेना, निर्विघ्न धर्म-साधना की इच्छा करना, संयम-यात्रा और इंद्रिय-जय का अनुमोदन करना तथा प्रमादवश हुए आचरणों के लिए क्षमा-याचना करना। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२७. आवश्यकसूत्र | Hindi | 431 | View Detail | ||
Mool Sutra: विणओवयार माणस्स-मंजणा, पूजणा गुरुजणस्स।
तित्थयराणय आणा-सुयधम्मा राहणा किरिया।।१५।। Translated Sutra: वंदना करना, उपचार नाम का विनय है। उससे अभिमान का विलय होता है, गुरुजनो की पूजा होती है, तीर्थंकरों की आज्ञा और श्रुतधर्म की आराधना होती है तथा उसका पारम्परिक फल परम ध्यान (अक्रिया) होता है। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२८. तपसूत्र | Hindi | 471 | View Detail | ||
Mool Sutra: विणयाहीया विज्जा, देंति फलं इह परे य लोगम्मि।
न फलंति विणयहीणा, सस्साणि व तोयहीणाइं।।३३।। Translated Sutra: विनयपूर्वक प्राप्त की गयी विद्या इस लोक तथा परलोक में फलदायिनी होती है और विनयविहीन विद्या फलप्रद नहीं होती, जैसे बिना जल के धान्य नहीं उपजता। | |||||||||
Saman Suttam | समणसुत्तं | Prakrit |
द्वितीय खण्ड - मोक्ष-मार्ग |
२८. तपसूत्र | Hindi | 477 | View Detail | ||
Mool Sutra: सज्झायं जाणंतो, पंचिंदियसंवुडो तिगुत्तो य।
होइ य एकग्गमणो, विणएण समाहिओ साहू।।३९।। Translated Sutra: स्वाध्यायी अर्थात् शास्त्रों का ज्ञाता साधु पाँचों इन्द्रियों से संवृत, तीन गुप्तियों से युक्त, विनय से समाहित तथा एकाग्रमन होता है। |